تفسیر روایی سوره تکویر

سوره تکویر

کلّیات

1

(تکویر/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ أَبُو بَکْرٍ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَسْرَعَ إِلَیْکَ الشَّیْبُ قَالَ شَیَّبَتْنِی هُودُ وَ الْوَاقِعَةُ وَ الْمُرْسَلَاتُ وَ عَمَّ یَتَساءَلُونَ وَ إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابن‌عبّاس گوید: ابوبکر گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! چقدر زود پیر شدی». فرمود: «سوره‌ی هود، واقعه و مرسلات و عَمَّ یَتَساءَلُونَ و إذا الشَّمسُ کُوِّرَت مرا پیر کردند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص398

مستدرک الوسایل، ج4، ص242/ نورالثقلین

ثواب قرائت

1

(تکویر/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - وَ مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ أَعَاذَهُ اللَّهُ تَعَالَی أَنْ یَفْضَحَهُ حِینَ تُنْشَرُ صَحِیفَتُهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس این سوره را بخواند، خداوند در روز قیامت، آنگاه که نامه‌ی اعمال داده می‌شود، او را از رسوایی ایمن می‌دارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص398

نورالثقلین/ البرهان؛ «من الفضیحهًْ یوم القیامهًْ یوم» بدل «أن یفضحه حین»

2

(تکویر/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ عَبَسَ وَ تَوَلَّی وَ إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ کَانَ تَحْتَ جَنَاحِ اللَّهِ مِنَ الْجِنَانِ وَ فِی ظِلِّ اللَّهِ وَ کَرَامَتِهِ فِی جِنَانِهِ وَ لَا یَعْظُمُ ذَلِکَ عَلَی اللَّهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

امام صادق (علیه السلام) - هرکس سوره‌ی عَبَسَ وَتَوَلَّی و إذا الشَّمسُ کُوِّرَت را بخواند، زیر بال خداوند در بهشت خواهد بود و در سایه‌ی رحمت و کرامت او قرار خواهد گرفت و در باغ‌های او جای خواهد داشت؛ و ان شاء الله این امر بر خداوند، بزرگ و گران نیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص398

ثواب الأعمال، ص121/ نورالثقلین

3

(تکویر/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ أَحَبَ أَنْ یَنْظُرَ إِلَیَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ فَلْیَقْرَأْ إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس دوست دارد روز قیامت را ببیند، إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ را بخواند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص398

مستدرک الوسایل، ج4، ص356/ نورالثقلین

آیه إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ [1]

در آن هنگام که خورشید درهم پیچیده شود.

1

(تکویر/ 1)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ قَالَ تَصِیرُ سَوْدَاءَ مُظْلِمَهًْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ، منظور این است که تاریک و تیره می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص398

بحارالأنوار، ج7، ص107/ القمی، ج2، ص407/ نورالثقلین/ البرهان؛ «مسودهًْ» زیادهًْ

2

(تکویر/ 1)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ أیْ ذُهِبَ ضُوؤُهَا وَ نُورُهَا فَأظْلَمَتْ وَ اضْمَحَلَتْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ یعنی روشنی او برود و تار شود و نابود گردد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص398

بحارالأنوار، ج55، ص139

3

(تکویر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی‌ذَرٍّ‌الْغِفَارِیِّ قَالَ کُنْتُ آخِذاً بِیَدِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) وَ نَحْنُ نَتَمَاشَی جَمِیعاً فَمَا زِلْنَا نَنْظُرُ إِلَی الشَّمْسِ حَتَّی غَابَتْ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَیْنَ تَغِیبُ قَالَ فِی السَّمَاءِ ثُمَّ تَرْفَعُ مِنْ سَمَاءٍ إِلَی سَمَاءٍ حَتَّی تَرْفَعَ إِلَی السَّمَاءِ السَّابِعَهًِْ الْعُلْیَا حَتَّی تَکُونَ تَحْتَ الْعَرْشِ فَتَخِرَّ سَاجِدَهًًْ فَتَسْجُدُ مَعَهَا الْمَلَائِکَهًُْ الْمُوَکَّلُونَ بِهَا ثُمَّ تَقُولُ یَا رَبِّ مِنْ أَیْنَ تَأْمُرُنِی أَنْ أَطْلُعَ أَ مِنْ مَغْرِبِی أَمْ مِنْ مَطْلَعِی فَذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ الشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَها ذلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ یَعْنِی بِذَلِکَ صُنْعَ الرَّبِّ الْعَزِیزِ فِی مُلْکِهِ بِخَلْقِهِ قَالَ فَیَأْتِیهَا جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) بِحُلَّهًِْ ضَوْءٍ مِنْ نُورِ الْعَرْشِ عَلَی مَقَادِیرِ سَاعَاتِ النَّهَارِ فِی طُولِهِ فِی الصَّیْفِ أَوْ قِصَرِهِ فِی الشِّتَاءِ أَوْ مَا بَیْنَ ذَلِکَ فِی الْخَرِیفِ وَ الرَّبِیعِ قَالَ فَتَلْبَسُ تِلْکَ الْحُلَّهًَْ کَمَا یَلْبَسُ أَحَدُکُمْ ثِیَابَهُ ثُمَّ تَنْطَلِقُ بِهَا فِی جَوِّ السَّمَاءِ حَتَّی تَطْلُعَ مِنْ مَطْلَعِهَا قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) فَکَأَنِّی بِهَا قَدْ حُبِسَتْ مِقْدَارَ ثَلَاثِ لَیَالٍ ثُمَّ لَا تُکْسَی ضَوْءً وَ تُؤْمَرُ أَنْ تَطْلُعَ مِنْ مَغْرِبِهَا فَذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ وَ إِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَت.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابوذر غفّاری (رحمة الله علیه) نقل می‌کند: درحالی‌که همگی راه می‌رفتیم، دست در دست پیامبر (صلی الله علیه و آله) داشتم و هر دو به آفتاب نگاه می‌کردیم تا اینکه غروب کرد و من عرض کردم: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! کجا غروب می‌کند»؟ فرمود: «در آسمان، سپس از آسمانی به آسمان دیگر بالا برده می‌شود، تا اینکه به آسمان هفتم که زیر عرش است، می‌رسد. آنگاه سجده‌کنان فرود می‌آید، و همه‌ی فرشتگانی که عهده‌دار آن هستند، به سجده می‌روند. سپس می‌گوید: پروردگارا! امر شما چیست، از کجا طلوع کنم؟ آیا از محلّ غروبم طلوع کنم یا از محلّ طلوعم؟ و این همان سخن خداوند عزّوجلّ است: وَ الشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَّهَا ذَلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ؛ و خورشید [نیز برای آن‌ها آیتی است] که پیوسته به‌سوی قرارگاهش در حرکت است این تقدیر خداوند قادر و داناست. (یس/38) منظور، تدبیر پروردگار عزیز و توانا در آفرینش خویش است؛ خداوندی که از آفریدگان خویش آگاه است». فرمود: «سپس جبرئیل پوششی از نور عرش که به مقدار ساعت‌های روز و به‌اندازه‌ی درازای آن در تابستان و کوتاهی آن در زمستان و مابین اندازه‌های آن در پاییز و بهار است برای آفتاب می‌آورد، پس آفتاب آن‌گونه که انسان لباس خویش را می‌پوشد، آن پوشش را بر تن می‌کند و به فضای آسمان می‌رود و از محلّ طلوع خویش طلوع می‌کند». پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: «مانند این است که من اکنون خورشید را می¬بینم که سه شب محبوس بوده است و نور افشانی نمی‌کند. سپس لباس خورشید را بر او نمی¬پوشانند و به وی دستور داده می‌شود که از سمت مغرب طلوع کند، و به این دلیل است که خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ * وَ إِذَا النُّجُومُ انکَدَرَتْ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص400

بحارالأنوار، ج55، ص144/ الأمالی للصدوق، ص463/ التوحید، ص280/ نورالثقلین/ البرهان

آیه وَ إِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ [2]

و ستارگان بی‌فروغ شوند.

1

(تکویر/ 2)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ قَالَ یَذْهَبُ ضَوْؤُهَا.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ یعنی نور ستارگان می‌رود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص400

بحارالأنوار، ج7، ص107/ القمی، ج2، ص407/ نورالثقلین/ البرهان

آیه وَ إِذَا الْجِبالُ سُیِّرَتْ [3]

و کوه‌ها به حرکت درآیند.

1

(تکویر/ 3)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الْجِبالُ سُیِّرَتْ قَالَ تَسِیرُ کَمَا قَالَ تَحْسَبُها جامِدَةً وَ هِیَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الْجِبَالُ سُیِّرَتْ، یعنی اینکه به حرکت در می‌آید، آن‌گونه که خداوند می‌فرماید: کوه‌ها را می‌بینی، و آن‌ها را ساکن و جامد می‌پنداری، درحالی‌که مانند ابر در حرکتند. (نمل/88)

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص400

بحارالأنوار، ج7، ص107/ القمی، ج2، ص407/ نورالثقلین/ البرهان

آیه وَ إِذَا الْعِشارُ عُطِّلَتْ [4]

و با ارزش‌ترین اموال به دست فراموشی سپرده شود.

1

(تکویر/ 4)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الْعِشارُ عُطِّلَتْ قَالَ الْإِبِلُ یَتَعَطَّلُ إِذَا مَاتَ الْخَلْقُ فَلَا یَکُونُ مَنْ یَحْلِبُهَا.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الْعِشَارُ عُطِّلَتْ این است که؛ آنگاه که مردم می‌میرند، شتران، وانهاده و بدون استفاده می‌مانند و کسی نیست که آن‌ها را بدوشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص400

بحارالأنوار، ج7، ص107/ القمی، ج2، ص407/ نورالثقلین/ البرهان

آیه وَ إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ [5]

و در آن هنگام که وحوش جمع شوند.

آیه وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ [6]

و دریاها برافروخته شوند.

1

(تکویر/ 6)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ قَالَ تَحَوَّلُ الْبِحَارُ الَّتِی هِیَ حَوْلَ الدُّنْیَا کُلُّهَا نِیرَاناً.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - و منظور از: وَ إِذَا الْبِحَارُ سُجِّرَتْ، این است که تمامی دریاهایی که در اطراف دنیا هستند، تبدیل به آتش می‌شوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص402

بحارالأنوار، ج7، ص107/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج8، ص314/ القمی، ج2، ص407/ البرهان

2

(تکویر/ 6)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَت… قِیلَ: أَیْ أُوقِدَتْ فَصَارَتْ نَاراً تَصْطَرِمُ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَت… گفته شده: «دریاها آتش می‌گیرد و تبدیل به آتشی می‌شود که تیره است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص402

بحارالأنوار، ج7، ص92

آیه وَ إِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ [7]

و هرکس با همسان خود قرین گردد.

1

(تکویر/ 7)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ قَالَ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ، با حوریان بهشتی ازدواج می¬کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص402

بحارالأنوار، ج7، ص107/ القمی، ج2، ص407/ نورالثقلین/ البرهان

2

(تکویر/ 7)

الباقر (علیه السلام) - وَ فِی رِوَایَهًِْ أَبِی‌الْجَارُودِ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ إِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ قَالَ أَمَّا أَهْلُ الْجَنَّهًِْ فَزُوِّجُوا الْخَیْرَاتِ الْحِسَانَ وَ أَمَّا أَهْلُ النَّارِ فَمَعَ کُلِّ إِنْسَانٍ مِنْهُمْ شَیْطَانٌ یَعْنِی قُرِنَتْ نُفُوسُ الْکَافِرِینَ وَ الْمُنَافِقِینَ بِالشَّیَاطِینِ فَهُمْ قُرَنَاؤُهُمْ.

امام باقر (علیه السلام) - در روایت ابوالجارود آمده است: امام باقر (علیه السلام) می‌فرماید: منظور از: وَ إِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ، بهشتیان با دوشیزگان نرم‌خو و زیبارو ازدواج می‌کنند. این درحالی است که هرکدام از دوزخیان، شیطانی همراه وی خواهد بود. جان‌های کافران و منافقان با شیاطین پیوند می‌خورد و این شیاطین، همنشین آن‌ها هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص402

بحارالأنوار، ج7، ص107/ بحارالأنوار، ج8، ص313/ القمی، ج2، ص407/ نورالثقلین/ البرهان

3

(تکویر/ 7)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ أَبِی‌صَالِحٍ فِی قَوْلِهِ وَ إِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ قَالَ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ إِلَّا إِذَا قَطَعَ الصِّرَاطَ زَوَّجَهُ اللَّهُ عَلَی بَابِ الْجَنَّهًِْ بِأَرْبَعِ نِسْوَهًٍْ مِنْ نِسَاءِ الدُّنْیَا وَ سَبْعِینَ أَلْفَ حُورِیَّهًٍْ مِنْ حُورِ الْجَنَّهًِْ إِلَّا عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَإِنَّهُ زَوَّجَ الْبَتُولَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) فِی الدُّنْیَا وَ هُوَ زَوْجُهَا فِی الْآخِرَهًِْ فِی الْجَنَّهًِْ لَیْسَتْ لَهُ زَوْجَهًٌْ فِی الْجَنَّهًِْ غَیْرُهَا مِنْ نِسَاءِ الدُّنْیَا لَکِنْ لَهُ فِی الْجِنَانِ سَبْعُونَ أَلْفَ حُوراً لِکُلِّ حُورٍ سَبْعُونَ أَلْفَ خَادِمٍ.

امام علی (علیه السلام) - اعمش از ابوصالح در خصوص این آیه: وَ إِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ، نقل کرده است که؛ هر مؤمنی در روز قیامت، آنگاه که از صراط می‌گذرد، خداوند چهار زن از دنیا و هفتادهزار حوری بهشتی را بر در بهشت به همسری وی درمی‌آورد، مگر علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) که در دنیا و آخرت همسر حضرت بتول، فاطمه (سلام الله علیها) است و در بهشت، زنی به جز فاطمه (سلام الله علیها)، از زنان دنیا نخواهد داشت. در عین حال هفتادهزار حوری بهشتی که هرکدام از آن‌ها هزار خدمتکار دارد، همسران ایشان خواهند بود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص402

بحارالأنوار، ج43، ص154/ المناقب، ج3، ص324/ البرهان

آیه وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ [8]

و آن هنگام که از دختران زنده به گور شده سؤال شود

آیه بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ [9]

به کدامین گناه کشته شدند؟!

1

(تکویر/ 9)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - کَانَتِ الْعَرَبُ یَقْتُلُونَ الْبَنَاتِ لِلْغَیْرَهًِْ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ سُئِلَتِ الْمَوْؤُدَهًُْ بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - عرب‌ها دختران خویش را به دلیل غیرت [جاهلانه] می‌کشتند، و آنگاه که روز قیامت فرا رسد، از دختری که زنده به گور شده است، پرسیده می‌شود: بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص402

مستدرک الوسایل، ج18، ص217/ بحارالأنوار، ج7، ص107/ البرهان/ القمی، ج2، ص407

2

(تکویر/ 9)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ یَعْنِی الْجَارِیَهًَْ الْمَدْفُونَهًَْ حَیّاً وَ کَانَتِ الْمَرْأَهًُْ إِذَا حَانَ وَقْتُ وِلَادَتِهَا حَفَرَتْ حُفْرَهًًْ وَ قَعَدَتْ عَلَی رَأْسِهَا فَإِنْ وَلَدَتْ بِنْتاً رَمَتْ بِهَا فِی الْحُفْرَهًِْ وَ إِنْ وَلَدَتْ غُلَاماً حَبَسَتْهُ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الْموْؤُدَةُ سُئِلَتْ؛ المَوْؤُدَةُ، دختری است که او را زنده به گور می‌کردند. زنان موقع زایمان گودالی می‌کندند و بر سر گودال می‌نشستند، اگر دختر می‌زایید او را در میان گودال می‌انداخت اگر پسر می‌زایید او را نگه می‌داشت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص402

بحرالعرفان، ج16، ص313

3

(تکویر/ 9)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ: مَا مِنْ نَفْسٍ تُقْتَلُ بَرَّهًٍْ وَ لَا فَاجِرَهًٍْ إِلَّا وَ هِیَ تُحْشَرُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ مُتَعَلِّقَهًًْ بِقَاتِلِهِ بِیَدِهِ الْیُمْنَی وَ رَأْسُهُ بِیَدِهِ الْیُسْرَی وَ أَوْدَاجُهُ تَشْخُبُ دَماً یَقُولُ یَا رَبِّ سَلْ هَذَا فِیمَ قَتَلَنِی.

امام باقر (علیه السلام) - ابوالجارود از امام باقر (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: هیچ‌کسی نیست که انسان نیکوکار یا بدکاری را بکشد، مگر این‌که روز قیامت نفس مقتول درحالی محشور می‌شود که با دست راستش به قاتلش آویزان می‌شود و دستش در دست چپ قاتل است و از رگهایش خون می‌ریزد و می‌گوید: «پروردگارا! از این قاتل سؤال کن که چرا مرا کشت»؟

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص404

الکافی، ج7، ص272

4

(تکویر/ 9)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - وَ أَمَّا الذَّنْبُ الَّذِی لَا یُغْفَرُ فَمَظَالِمُ الْعِبَادِ بَعْضِهِمْ لِبَعْضٍ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِذَا بَرَزَ لِخَلْقِهِ أَقْسَمَ قَسَماً عَلَی نَفْسِهِ فَقَالَ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَا یَجُوزُنِی ظُلْمُ ظَالِمٍ وَ لَوْ کَفٌّ بِکَفٍّ وَ لَوْ مَسْحَهًٌْ بِکَفٍّ وَ لَوْ نَطْحَهًٌْ مَا بَیْنَ الْقَرْنَاءِ إِلَی الْجَمَّاءِ فَیَقْتَصُّ لِلْعِبَادِ بَعْضِهِمْ مِنْ بَعْضٍ حَتَّی لَا تَبْقَی لِأَحَدٍ عَلَی أَحَدٍ مَظْلِمَهًٌْ ثُمَّ یَبْعَثُهُمْ لِلْحِسَابِ.

امام علی (علیه السلام) -… امّا گناهی که آمرزیده نشود: ستم‌هایی است که مردم به یکدیگر می‌کنند، زیرا چون خدا تبارک‌وتعالی بر خلقش عیان شد (یعنی به‌وسیله‌ی پیامبران و اعلام شریعت خود) به خود سوگند یاد کرد و فرمود: «به عزّت و جلال خودم قسم! که از ستم هیچ ستمکاری گذشت نمی‌کنم؛ اگرچه مشتی کوبد و یا ساییدن مشتی باشد و اگرچه شاخ‌زدن شاخ‌داری باشد. برای بندگان از یکدیگر قصاص می‌شود تا حقّی از کسی بر کسی نماند و سپس آن‌ها را به پای حساب می‌آورد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص404

الکافی، ج2، ص443/ نورالثقلین

5

(تکویر/ 9)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام)، قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام): أَیُّهَا النَّاسُ، إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالی أَرْسَلَ إِلَیْکُمُ الرَّسُول… وَ دَفَنُوا فِی التُّرَابِ الْمَوْؤُودَهًَْ بَیْنَهُمْ مِنْ أَوْلَادِهِم.

امام علی (علیه السلام) -‌ای مردم! خداوند عزّوجلّ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را نزد شما فرستاد تا اینکه از میان فرزندان خویش، دختران خود را زنده به گور کردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص404

الکافی، ج1، ص153/ نورالثقلین/ البرهان

6

(تکویر/ 9)

الصّادق (علیه السلام) - فی حدیث قال قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی ثُمَّ قَالَ وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ یَقُولُ أَسْأَلُکُمْ عَنِ الْمَوَدَّهًِْ الَّتِی أَنْزَلْتُ عَلَیْکُمْ فَضْلَهَا مَوَدَّهًِْ الْقُرْبَی بِأَیِّ ذَنْبٍ قَتَلْتُمُوهُمْ.

امام صادق (علیه السلام) - امام صادق (علیه السلام) در حدیثی فرمود: بگو: «من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی‌کنم جز دوست‌داشتن نزدیکانم [اهل بیتم]»، (شوری/21) سپس فرمود: وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ* بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَت؛ می‌گوید: از شما می‌پرسم از مودّتی که فضیلت آن بر شما نازل شده؛ مودّت خویشان! به کدامین گناه ایشان را کشتید؟

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص404

الکافی، ج1، ص295/ بحارالأنوار، ج7، ص272/ بحارالأنوار، ج23، ص256/ البرهان/ نورالثقلین

7

(تکویر/ 9)

الباقر (علیه السلام) - فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ یَقُولُ یَسْأَلُکُمْ عَنِ الْمَوْءُودَهًِْ الَّتِی أَنْزَلَ عَلَیْکُمْ فَضْلَهَا مَوَدَّهًَْ ذِی الْقُرْبَی وَ حَقَّنَا الْوَاجِبَ عَلَی النَّاسِ وَ حُبَّنَا الْوَاجِبَ عَلَی الْخَلْقِ قَتَلُوا مَوَدَّتَّنَا بِأَیِّ ذَنْبٍ قَتَلُونَا.

امام باقر (علیه السلام) - امام باقر (علیه السلام) در مورد آیه: وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ فرمود: «یعنی مودّت ما به چه گناهی کشته شده است». و فرمود: «این حقّ واجب ماست بر مردم و محبّت واجب ما بر مردم است که محبّت ما را از میان برده‌اند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص404

المناقب، ج4، ص84/ بحارالأنوار، ج23، ص256؛ «بتفاوت لفظی» / نورالثقلین؛ بتفاوت/ فرات الکوفی، ص542

8

(تکویر/ 9)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ جَابِرٍ (رحمة الله علیه) عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ قَالَ مَنْ قُتِلَ فِی مَوَدَّتِنَا.

امام باقر (علیه السلام) - جابر (رحمة الله علیه) از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این آیات: وَإِذَا الْمَوْؤُودَةُ سُئِلَتْ * بِأَیِّ ذَنبٍ قُتِلَتْ، نقل می‌کند که فرمود: «منظور، آن کسی است که در راه دوستی ما کشته شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص404

بحارالأنوار، ج23، ص254/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص742/ فرات الکوفی، ص541/ نورالثقلین/ البرهان/ بحارالأنوار، ج23، ص254/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص742/ کتاب سلیم بن قیس، ص949/القمی، ج2، ص407

9

(تکویر/ 9)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ عَلِیِّ‌بْنِ‌الْقَاسِمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ قَالَ شِیعَهًُْ آلِ مُحَمَّدٍ تَسْأَلُ بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ.

امام باقر (علیه السلام) - علیّ‌بن‌قاسم گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این آیات وَ إِذَا الْموْؤُودَةُ سُئِلَتْ * بِأَیِّ ذَنبٍ قُتِلَتْ، پرسیدم. فرمود: «از شیعه‌ی آل محمّد (علیهم السلام) پرسیده می‌شود: «به کدامین گناه کشته شدند»؟

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص404

بحارالأنوار، ج23، ص255/ البرهان/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص742

10

(تکویر/ 9)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ إِسْمَاعِیلَ‌بْنِ‌جَابِرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ قَوْلُهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ قَالَ یَعْنِی الْحُسَیْنَ (علیه السلام).

امام صادق (علیه السلام) - اسماعیل‌بن‌جابر گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «منظور از این آیات: وَ إِذَا الْموْؤُودَةُ سُئِلَتْ * بِأَیِّ ذَنبٍ قُتِلَتْ چیست»؟ فرمود: «منظور، امام حسین (علیه السلام) است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص404

بحارالأنوار، ج23، ص255/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص742/ البرهان/ بحارالأنوار، ج44، ص220/ کامل الزیارات، ص63

11

(تکویر/ 9)

الصّادق (علیه السلام) - یَا مُفَضَّلُ وَ الْمَوْؤُدَةُ وَ اللَّهِ مُحَسِّنٌ لِأَنَّهُ مِنَّا لَا غَیْرُ فَمَنْ قَالَ غَیْرَ هَذَا فَکَذِّبُوهُ.

امام صادق (علیه السلام) -‌ای مفضّل به خدا قسم! این الْموْؤُدَةُ و به خاک سپرده شده، محسن (علیه السلام) بچّه‌ی فاطمه (سلام الله علیها) است. زیرا مقصود از این آیه ماییم و هرکس جز این بگوید او را تکذیب کنید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص406

بحارالأنوار، ج53، ص22

12

(تکویر/ 9)

الصّادق (علیه السلام) - عَلِیُّ {بْنُ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیِّ‌بْنِ‌عُمَرَ الزُّهْرِیُ} مُعَنْعَناً عَنْ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ قَالَ هُمْ قَرَابَهًُْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله).

امام صادق (علیه السلام) - وَ إِذَا الْموْؤُدَةُ سُئِلَتْ* بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ؛ ایشان خویشان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص406

فرات الکوفی، ص542/ نورالثقلین

آیه وَ إِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ [10]

و آن هنگام که نامه‌های اعمال گشوده شود

1

(تکویر/ 10)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ قَالَ صُحُفُ الْأَعْمَالِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - منظور از: وَ إِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ، نامه‌ی اعمال است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص406

بحارالأنوار، ج7، ص312/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج7، ص107/ القمی، ج2، ص407/ البرهان

آیه وَ إِذَا السَّماءُ کُشِطَتْ [11]

و پرده از روی [اسرار] آسمان برگیرند.

1

(تکویر/ 11)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا السَّماءُ کُشِطَتْ قَالَ أُبْطِلَتْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - منظور از: وَ إِذَا السَّمَاء کُشِطَتْ این است که باطل و بی‌اعتبار گردید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص406

بحارالأنوار، ج7، ص107/ القمی، ج2، ص407/ نورالثقلین/ البرهان

آیه وَ إِذَا الْجَحیمُ سُعِّرَتْ [12]

و در آن هنگام که دوزخ شعله‌ور گردد.

1

(تکویر/ 12)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ إِذَا الْجَحِیمُ سُعِّرَتْ یُرِیدُ أَوْقَدَتْ لِلْکَافِرِینَ وَ الْجَحِیمُ النَّارُ الْأَعْلَی مِنْ جَهَنَّمَ وَ الْجَحِیمُ فِی کَلَامِ الْعَرَبِ مَا عَظُمَ مِنَ النَّارِ کَقَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ ابْنُوا لَهُ بُنْیاناً فَأَلْقُوهُ فِی الْجَحِیمِ یُرِیدُ النَّارَ الْعَظِیمَهًَْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الجَحِیمُ سُعِّرَتْ، یعنی اینکه برای کافران برافروخته شد، و الجَحِیمُ: آتش فوقانی در جهنّم است و جحیم در زبان عربی، آتش عظیم را گویند، همان‌گونه که خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: «[بت‌پرستان] گفتند: «بنای مرتفعی برای او بسازید و او را در جهنّمی از آتش بیفکنید»! . (صافات/97) که منظور، آتش عظیم است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص406

بحارالأنوار، ج7، ص108/ بحارالأنوار، ج8، ص294/ القمی، ج2، ص408/ البرهان

2

(تکویر/ 12)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنْ سُلَیْمِ‌بْنِ‌قَیْسٍ الْهِلَالِیِّ قَالَ: لَمَّا الْتَقَی أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) بِأَهْلِ الْبَصْرَهًِْ یَوْمَ الْجَمَلِ… فَقَالَ لَهُ الزُّبَیْرُ أَ مَا سَمِعْتَ حَدِیثَ سَعِیدِ‌بْنِ‌عَمْرِوبْنِ‌نُفَیْلٍ وَ هُوَ یَرْوِی أَنَّهُ سَمِعَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ عَشَرَهًٌْ مِنْ قُرَیْشٍ فِی الْجَنَّهًِْ؟ … فَقَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) وَ اللَّهِ إِنَّ بَعْضَ مَنْ سَمَّیْتَهُ لَفِی تَابُوتٍ فِی شِعْبٍ فِی جُبٍ فِی أَسْفَلِ دَرْکٍ مِنْ جَهَنَّمَ عَلَی ذَلِکَ الْجُبِّ صَخْرَهًٌْ إِذَا أَرَادَ اللَّهُ أَنْ یُسَعِّرَ جَهَنَّمَ رَفَعَ تِلْکَ الصَّخْرَهًَْ سَمِعْتُ ذَلِکَ مِنْ رَسُولِ اللَّه (صلی الله علیه و آله).

امام علی (علیه السلام) - سلیم‌بن‌قیس هلالی گوید: حضرت علی (علیه السلام) به زبیر فرمود: سعیدبن‌عمرو ابن‌نفیل از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیده که می‌فرمود: «ده نفر از قریش در بهشتند…» امام علی (علیه السلام) فرمود: به خدا قسم! بعضی از افرادی که نام بردی در تابوتی داخل چاهی در پایین‌ترین جای جهنّم قرار دارند. بر در آن چاه سنگی است که هرگاه خدا بخواهد جهنّم را شعله‌ور کند آن سنگ را بلند می‌کند و جهنّم شعله می‌گیرد. این مطلب را از پیامبر (صلی الله علیه و آله) شنیدم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص406

الإحتجاج، ج1، ص162

آیه وَ إِذَا الْجَنَّةُ أُزْلِفَتْ [13]

و بهشت نزدیک شود.

1

(تکویر/ 13)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الْجَنَّةُ أُزْلِفَتْ یُرِیدُ قَرُبَتْ لِأَوْلِیَاءِ اللَّهِ مِنَ الْمُتَّقِینَ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الجَنَّةُ أُزْلِفَتْ، آنگاه که بهشت را از میان با تقوایان، به اولیای خداوند نزدیک گردانند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص406

بحارالأنوار، ج7، ص108/ القمی، ج2، ص408/ البرهان

آیه عَلِمَتْ نَفْسٌ ما أَحْضَرَتْ [14]

[آري در آن هنگام] هرکس می‌داند چه چیزی را مهیّا ساخته است.

آیه فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ [15]

سوگند به ستارگانی که باز می‌گردند.

1

(تکویر/ 15)

الباقر (علیه السلام) - أُمُّ هَانِی قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ الْجَوارِ الْکُنَّسِ فَقَالَ یَا أُمَ هَانِی إِمَامٌ یَخْنِسُ نَفْسَهُ سَنَهًَْ سِتِّینَ وَ مِائَتَیْنِ ثُمَّ یَظْهَرُ کَالشِّهَابِ الثَّاقِبِ فِی اللَّیْلَهًِْ الظَّلْمَاءِ فَإِنْ أَدْرَکْتَ زَمَانَهُ قَرَّتْ عَیْنُکَ یَا أُمَّ هَانِی.

امام باقر (علیه السلام) - امّ هانی گوید: از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این آیات: فَلَا أُقْسِمُ بِالخُنَّسِ * الجَوَارِ الْکُنَّسِ پرسیدم، فرمود: «ای امّ هانی! امامی است که در سال دویست‌وشصت، خود را از دیده پنهان می‌کند، سپس مانند شهاب درخشان در شب تاریک نمایان می‌شود. ای امّ هانی! اگر در آن زمان باشی، چشم تو روشن خواهد شد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص408

تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص744/ البرهان/ بحارالأنوار، ج24، ص78/ الکافی، ج1، ص341 و نورالثقلین؛ فیهما: «یتوقد» بدل «الثاقب»

2

(تکویر/ 15)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ أُمِّ هَانِئٍ قَالَتْ لَقِیتُ أَبَاجَعْفَرٍ (علیه السلام) فَسَأَلْتُهُ عَنْ هَذِهِ الْآیَهًِْ فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ الْجَوارِ الْکُنَّسِ فَقَالَ إِمَامٌ یَخْنِسُ فِی زَمَانِهِ عِنْدَ انْقِضَاءٍ مِنْ عِلْمِهِ سَنَهًَْ سِتِّینَ وَ مِائَتَیْنِ ثُمَّ یَبْدُو کَالشِّهَابِ الْوَقَّادِ فِی ظُلْمَهًِْ اللَّیْلِ فَإِنْ أَدْرَکْتَ ذَلِکَ قَرَّتْ عَیْنَاکَ.

امام باقر (علیه السلام) - امّ هانی گوید: امام باقر (علیه السلام) را دیدم و از ایشان درباره‌ی این آیات پرسیدم: فَلَا أُقْسِمُ بِالخُنَّسِ* الجَوَارِ الْکُنَّسِ، فرمود: «خنّس، امامی است که در زمان خود در سال دویست‌وشصت از دیده‌ها پنهان می‌شود، و مردم از علم و دانش او بهره‌مند نخواهند شد [از او چیزی نخواهند دانست] سپس مانند شهابی درخشان در تاریکی شب نمایان می‌شود، اگر در آن زمان باشی، چشم تو روشن خواهد شد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص408

بحارالأنوار، ج51، ص51/ کمال الدین، ج1، ص324/ الکافی، ج1، ص341 و الغیبهًْ للنعمانی، ج10، ص150 و نورالثقلین؛ فیهم: «واقد» بدل «وقاد» / البرهان/ الغیبهًْ للطوسی، ص159/ الغیبهًْ للنعمانی، ج10، ص149

3

(تکویر/ 15)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ أُمِّ هَانِئٍ الثَّقَفِیَّهًِْ قَالَ غَدَوْتُ عَلَی سَیِّدِی مُحَمَّدِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ الْبَاقِرِ (علیه السلام) فَقُلْتُ لَهُ یَا سَیِّدِی آیَهًٌْ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ عَرَضَتْ بِقَلْبِی أَقْلَقَتْنِی وَ أَسْهَرَتْنِی قَالَ فَاسْأَلِی یَا أُمَّ هَانِئٍ قَالَتْ قُلْتُ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ الْجَوارِ الْکُنَّسِ قَالَ نِعْمَ الْمَسْأَلَهًُْ سَأَلْتِنِی یَا أُمَّ هَانِئٍ هَذَا مَوْلُودٌ فِی آخِرِ الزَّمَانِ هُوَ الْمَهْدِیُّ مِنْ هَذِهِ الْعِتْرَهًِْ تَکُونُ لَهُ حَیْرَهًٌْ وَ غَیْبَهًٌْ یَضِلُّ فِیهَا أَقْوَامٌ وَ یَهْتَدِی فِیهَا أَقْوَامٌ فَیَا طُوبَی لَکِ إِنْ أَدْرَکْتِهِ وَ یَا طُوبَی مَنْ أَدْرَکَهُ.

امام باقر (علیه السلام) - از ام‌هانی ثقفیه روایت می‌کند که وی گفت: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «آقای من! یک آیه از قرآن در دلم خطور کرده که معنی آن مرا ناراحت نموده»، فرمود: «ام هانی! سؤال کن». عرض کردم: «آیه‌ی فَلا أُقْسِمُ بِالخُنَّسِ* الجَوارِ الْکُنَّسِ است». فرمود: «ای‌ام هانی! چه مسأله خوبی از من پرسیدی؟ مقصود از این آیه مولودی است که در آخر الزّمان خواهد آمد و او مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) این عترت طاهره است. او راست حیرت و غیبتی که مردمی به‌وسیله‌ی آن گمراه گردند و گروهی هدایت شوند خوش به حال تو اگر او را درک کنی و خوشا به حال کسی که او را می‌بیند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص408

بحارالأنوار، ج51، ص137/ کمال الدین، ج1، ص330/ نورالثقلین؛ «بتفاوت لفظی»

4

(تکویر/ 15)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنِ الْأَصْبَغِ‌بْنِ‌نُبَاتَهًَْ عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ سَأَلَهُ ابْنُ‌الْکَوَّاءِ عَنْ قَوْلِهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ لَا یُقْسِمُ بِشَیْءٍ مِنْ خَلْقِهِ فَأَمَّا قَوْلُهُ الْخُنَّسُ فَإِنَّهُ ذَکَرَ قَوْماً خَنَسُوا عِلْمَ الْأَوْصِیَاءِ وَ دَعَوُا النَّاسَ إِلَی غَیْرِ مَوَدَّتِهِمْ وَ مَعْنَی خَنَسُوا سَتَرُوا.

امام علی (علیه السلام) - اصبغ‌بن‌نباته گوید: ابن کوّاء از امام علی (علیه السلام) پرسید: «منظور از این آیات چیست فَلَا أُقْسِمُ بِالخُنَّسِ * الجَوَارِ الْکُنَّسِ»؟ فرمود: «خداوند به هیچ‌کدام از آفریده‌های خود قسم نمی‌خورد، اما خنّس چنین است. خداوند گروهی را ذکر کرده که پرده بر روی علم اوصیاء کشیدند و مردم را دعوت به دشمنی آن‌ها نمودند. و معنی (خنسوا) یعنی پوشاندند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص408

بحارالأنوار، ج24، ص77/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص743/ البرهان

5

(تکویر/ 15)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - فِی قَوْلِهِ فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ وَ هُوَ اسْمُ النَّجُومِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - یعنی اینکه قسم می‌خورم به الخُنَّسِ، و آن نام ستارگانی است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص408

القمی، ج2، ص408/ نورالثقلین/ البرهان

6

(تکویر/ 15)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - فِی قَوْلِهِ فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ قَالَ هِیَ الْکَوَاکِبُ تُکْنَسُ بِاللَّیْلِ وَ تُخْنَسُ بِالنَّهَارِ فَلَا تُرَی.

امام علی (علیه السلام) - فَلا أُقْسِمُ بِالخُنَّسِ؛ آن‌ها اخترانند که شب نمایانند و روز نهان و دیده نشوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص408

بحارالأنوار، ج55، ص107

7

(تکویر/ 15)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - فِی قَوْلِهِ فَلا أُقْسِمُ بِالْخُنَّسِ قَالَ خَمْسَهًُْ أَنْجُمٍ زُحَلُ وَ عُطَارِدُ وَ الْمُشْتَرِی وَ بَهْرَامُ وَ الزُّهَرَهًُْ لَیْسَ فِی الْکَوَاکِبِ شَیْءٌ یَقْطَعُ الْمَجَرَّهًَْ غَیْرُهَا.

امام علی (علیه السلام) - فَلا أُقْسِمُ بِالخُنَّسِ؛ پنج ستاره‌اند زحل، عطارد، مشتری، بهرام، زهره، و جز این‌ها ستاره‌ای که کهکشان را پیماید، نیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص410

بحارالأنوار، ج55، ص108/ نورالثقلین

8

(تکویر/ 15)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - فِی قَوْلِهِ بِالْخُنَّسِ الْجَوارِ الْکُنَّسِ قَالَ هِیَ النُّجُومُ السَّبْعَهًُْ زُحَلُ وَ بَهْرَامُ وَ عُطَارِدُ وَ الْمُشْتَرِی وَ الزُّهَرَهًُْ وَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ خُنُوسُهَا رُجُوعُهَا وَ کُنُوسُهَا تَغَیُّبُهَا بِالنَّهَارِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - از ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) در قول خدا بِالخُنَّسِ* الجَوارِ الْکُنَّسِ نقل شده است که گفت: هفت اخترند؛ زحل، بهرام، عطارد، مشتری، زهره، خورشید و ماه. خنوس آن‌ها، برگشت آن‌ها به روی زمین و کنوسشان نهانی آن‌ها در روز است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص410

بحارالأنوار، ج55، ص108

آیه الْجَوارِ الْکُنَّسِ [16]

حرکت می‌کنند و [از ديده‌ها] پنهان می‌شوند.

1

(تکویر/ 16)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنِ الْأَصْبَغِ‌بْنِ‌نُبَاتَهًَْ عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ سَأَلَهُ ابْنُ‌الْکَوَّاءِ عَنْ قَوْلِهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ… وَ الْجَوارِ الْکُنَّسِ قَالَ یَعْنِی الْمَلَائِکَهًَْ جَرَّتْ بِالْعِلْمِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَکَنَسَهُ عَنْهُ الْأَوْصِیَاءُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ لَا یَعْلَمُهُ أَحَدٌ غَیْرُهُمْ وَ مَعْنَی کَنَسَهُ رَفَعَهُ وَ تَوَارَی بِه.

امام علی (علیه السلام) - اصبغ‌بن‌نباته گوید: ابن کوّاء از امام علی (علیه السلام) پرسید: منظور از این آیه: الجَوَارِ الْکُنَّسِ چیست؟ فرمود: «یعنی ملائکه علم را به جانب پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌برند. آن علم را اوصیاء که اهل بیت (علیهم السلام) هستند جمع می¬کنند به‌طوری‌که بر آن‌ها احدی جز خودشان اطّلاع ندارد و معنی «کنسه» یعنی بر می‌دارند و پنهان می‌کنند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص410

بحارالأنوار، ج24، ص77/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص743/ البرهان

2

(تکویر/ 16)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - الجَوارِ الْکُنَّسِ قَالَ النُّجُومُ تَکْنِسُ بِالنَّهَارِ فَلَا تَبِین.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - و منظور از الجَوَارِ الْکُنَّسِ، ستارگانی است که در هنگام روز پنهان می‌شوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص410

بحارالأنوار، ج9، ص247/ القمی، ج2، ص408/ نورالثقلین/ البرهان

آیه وَ اللَّیْلِ إِذا عَسْعَسَ [17]

و سوگند به شب، هنگامی‌که پشت کند و به آخر رسد.

1

(تکویر/ 17)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنِ ابْنِ‌نُبَاتَهًَْ عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلَهُ ابْنُ‌الْکَوَّاءِ عَنْ قَوْلِهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ… وَ اللَّیْلِ إِذا عَسْعَسَ قَالَ یَعْنِی ظُلْمَهًَْ اللَّیْلِ وَ هَذَا ضَرَبَهُ اللَّهُ مَثَلًا لِمَنِ ادَّعَی الْوَلَایَهًَْ لِنَفْسِهِ وَ عَدَلَ عَنْ وَلَایَهًِْ الْأَمْرِ.

امام علی (علیه السلام) - اصبغ‌بن‌نباته گوید: ابن کوّاء از امام علی (علیه السلام) پرسید: منظور از این آیه: وَ اللَّیْلِ إِذَا عَسْعَسَ؛ چیست؟ فرمود: «یعنی شب با تیرگی‌اش روی می‌آورد. این مثال را خداوند نسبت به کسی زده است که ولایت را برای خود ادّعا نماید و از صاحبان اصلی جلوگیری کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص410

بحارالأنوار، ج24، ص77/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص743/ البرهان

2

(تکویر/ 17)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ اللَّیْلِ إِذا عَسْعَسَ قَالَ إِذَا أَظْلَمَ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ اللَّیْلِ إِذَا عَسْعَسَ، آن زمانی است که تاریک می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص410

بحارالأنوار، ج9، ص247/ القمی، ج2، ص408/ نورالثقلین/ البرهان

3

(تکویر/ 17)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - وَ اللَّیْلِ إِذا عَسْعَسَ أَیْ إِذَا أَدْبَرَ بِظَلَامِهِ. عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام).

امام علی (علیه السلام) - وَ اللَّیْلِ إِذا عَسْعَسَ یعنی با تاریکیش پشت نماید. این قول از علی (علیه السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص410

بحارالأنوار، ج55، ص139/ نورالثقلین

آیه وَ الصُّبْحِ إِذا تَنَفَّسَ [18]

و به صبح، هنگامی‌که بدمد.

1

(تکویر/ 18)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنِ ابْنِ‌نُبَاتَهًَْ عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ: سَأَلَهُ ابْنُ‌الْکَوَّاءِ عَنْ قَوْلِهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ… وَ الصُّبْحِ إِذا تَنَفَّسَ قَالَ یَعْنِی بِذَلِکَ الْأَوْصِیَاءَ یَقُولُ إِنَّ عِلْمَهُمْ أَنْوَرُ وَ أَبْیَنُ مِنَ الصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ.

امام علی (علیه السلام) - اصبغ‌بن‌نباته گوید: ابن کوّاء از امام علی (علیه السلام) درباره‌ی: … وَ الصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ. پرسید. فرمود: «منظور اوصیاء (علیهم السلام) هستند یعنی علم آن‌ها درخشان‌تر و آشکارتر از دمیدن صبح است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص410

بحارالأنوار، ج24، ص77/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص743/ البرهان

2

(تکویر/ 18)

الرّضا (علیه السلام) - عَنْ أَبِی الْحُسَیْنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ: کَانَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) بِالْکُوفَهًِْ فِی الْجَامِعِ إِذْ قَامَ إِلَیْهِ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ… وَ سَأَلَهُ عَنْ شَیْءٍ تَنَفَّسَ لَیْسَ لَهُ لَحْمٌ وَ لَا دَمٌ فَقَالَ ذَاکَ الصُّبْحُ إِذا تَنَفَّس.

امام رضا (علیه السلام) - احمدبن‌عامر طائی گوید: امام رضا (علیه السلام) از قول پدرانشان از حسین‌بن‌علی (علیه السلام) نقل نمود که امام علی (علیه السلام) در مسجد جامع کوفه بود که مردی از اهل شام برخاست… پرسید: «چیست که تنفّس می‌کند، ولی گوشت و خون ندارد»؟ حضرت فرمود: آن صبح است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص410

علل الشرایع، ج2، ص596

3

(تکویر/ 18)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ الصُّبْحِ إِذا تَنَفَّسَ قَالَ إِذَا ارْتَفَع.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - منظور از وَ الصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ آن زمان است که می¬دمد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص412

القمی، ج2، ص408/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج9، ص247/ البرهان

آیه إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَریمٍ [19]

که این [قرآن] کلام فرستاده بزرگواری است (جبرئیل امین

1

(تکویر/ 19)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - کُلُّهُ قَسَمٌ وَ جَوَابُهُ إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیم.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - همگی آن‌ها قسم است که جواب آن: إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ می‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص412

القمی، ج2، ص408/ البرهان

2

(تکویر/ 19)

الکاظم (علیه السلام) - مُحَمَّدُ‌بْنُ‌الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْمَاضِی (علیه السلام) إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ قَالَ یَعْنِی جَبْرَئِیلَ عَنِ اللَّهِ فِی وَلَایَهًِْ عَلِی (علیه السلام).

امام کاظم (علیه السلام) - محمّدبن‌فضیل از حضرت موسی‌بن‌جعفر (علیه السلام) نقل می¬کند که این آیه را از ایشان پرسیدم: … إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ؛ یعنی جبرئیل از جانب خدا در مورد ولایت علی (علیه السلام).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص412

المناقب، ج3.96

3

(تکویر/ 19)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَنْزَلَ الْقُرْآنَ عَلَی سَبْعَهًِْ أَقْسَام… وَ مِنْهُ رَدٌّ عَلَی مَنْ أَنْکَرَ فَضْلَ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) عَلَی جَمِیعِ الْخَلْق… فَأَفْضَلُ الْأَنْبِیَاءِ الْخَمْسَهًُْ وَ أَفْضَلُ الْخَمْسَهًِْ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) وَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ ذِی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ مُطاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ وَ الدَّلِیلُ عَلَی أَنَّهُ أَفْضَلُ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) أَنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ أَخَذَ مِیثَاقَهُ عَلَی سَائِرِ الْأَنْبِیَاء (علیهم السلام).

امام علی (علیه السلام) - خداوند تبارک‌وتعالی قرآن را بر هفت بخش نازل کرد… و بخشی از آن، در در مورد کسانی است که برتری پیامبر (صلی الله علیه و آله) را انکار می‌کنند… بهترین پیامبران، این پنج نفر و بهترینِ این پنج نفر، محمّد (صلی الله علیه و آله) است. خداوند تعالی فرمود: إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ* ذِی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ* مُطاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ و دلیل بر اینکه او برترین پیامبر است آن است که خداوند از همه پیامبران (علیهم السلام) برای او پیمان گرفت.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص412

بحارالأنوار، ج90، ص87

4

(تکویر/ 19)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - فِی قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ ذِی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ مُطاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ قَالَ یَعْنِی رَسُولَ اللَّه‌ه (صلی الله علیه و آله).

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - ذِی قُوَّةٍ عِندَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ* مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ؛ منظور، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص412

تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص745

آیه ذی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکینٍ [20]

که صاحب قدرت است و نزد [خداوند] صاحب عرش، مقام والایی دارد!

1

(تکویر/ 20)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ ذِی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ قَالَ یَعْنِی جَبْرَئِیلَ (علیه السلام).

امام صادق (علیه السلام) - ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این آیه نقل کرده است که فرمود: ذِی قُوَّةٍ عِندَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ منظور، جبرئیل است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص412

بحارالأنوار، ج9، ص248/ بحارالأنوار، ج36، ص175/ القمی، ج2، ص408/ نورالثقلین/ البرهان

2

(تکویر/ 20)

السجّاد (علیه السلام) - کَانَ مِنْ دُعَائِهِ (علیه السلام) فِی الصَّلَاهًِْ عَلَی حَمَلَهًِْ الْعَرْشِ وَ کُلِّ مَلَکٍ مُقَرَّبٍ اللَّهُم وَحَمَلَهًُْ عَرْشِک… وَ الْمَکانِ الرَّفیعِ مِنْ طاعَتِکَ وَ جِبْریلُ الْأَمینُ عَلی وَحْیِکَ الْمُطاعُ فِی أَهْلِ سَمَاوَاتِک.

امام سجّاد (علیه السلام) - دعای امام سجّاد (علیه السلام) در درود بر حمله عرش و هر فرشته‌ی مقرّب: … جبرئیل امین وحی تو که مطاع اهل آسمان‌هاست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص412

ریاض السالکین، ج2، ص5

3

(تکویر/ 20)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ مَا أَرْسَلْنَاکَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمِینَ. . . رُوِیَ أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) قَالَ لِجَبْرَئِیلَ (علیه السلام) لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ: هَلْ أَصَابَکَ مِنْ هَذِهِ الرَّحْمَهًِْ شَیْءُ؟ قَالَ: نَعَمْ، إِنِّی کُنْتُ أَخْشَی عَاقِبَهًَْ الْأَمْرِ فَأَمِنْتُ بِکَ لَمَّا أَثْنَی عَلَیَّ بِقَوْلِهِ ذِی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - در مورد قول خداوند متعال که فرمود: ما تو را جز برای رحمت جهانیان نفرستادیم. (انبیاء/107) روایت شده وقتی این آیه نازل شد پیامبر (صلی الله علیه و آله) به جبرئیل فرمود: «آیا از این رحمت به تو نیز چیزی رسیده است»؟ عرض کرد: «بله! من از سرانجام کارم هراس داشتم، وقتی خداوند مرا با این سخن ستود: ذِی قُوَّةٍ عِندَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ من به برکت وجود تو امان یافتم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص412

بحارالأنوار، ج16، ص306/ نورالثقلین

4

(تکویر/ 20)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - ذِی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ، یَعْنِی ذَا مَنْزِلَهًٍْ عَظِیمَهًٍْ عِنْدَ اللَّهِ مَکِینٍ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - ذِی قُوَّةٍ عِندَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ یعنی اینکه نزد خداوند، دارای شأن و منزلت والایی است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص414

بحارالأنوار، ج9، ص248/ البرهان

5

(تکویر/ 20)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - فِی الحَدِیث أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ لِجَبْرَئِیلَ (علیه السلام) مَا أَحْسَنَ مَا أَثْنَی عَلَیْکَ رَبُّکَ ذِی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ مُطاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ فَمَا کَانَتْ قُوَّتُکَ وَ مَا کَانَتْ أَمَانَتُکَ فَقَالَ أَمَّا قُوَّتِی فَإِنِّی بُعِثْتُ إِلَی مَدَائِنِ قَوْمِ لُوطٍ (علیه السلام) وَ هِیَ أَرْبَعُ مَدَائِنَ فِی کُلِّ مَدِینَهًٍْ أَرْبَعُمِائَهًِْ أَلْفِ مُقَاتِلٍ سِوَی الذَّرَارِیِّ فَحَمَلْتُهُمْ مِنَ الْأَرْضِ السُّفْلَی حَتَّی سَمِعَ أَهْلُ السَّمَاوَاتِ أَصْوَاتَ الدَّجَاجِ و نُبَاحَ الْکِلَابِ ثُمَّ هَوَیْتُ بِهِنَّ فَقَلَّبْتُهُنَّ وَ أَمَّا أَمَانَتِی فَإِنِّی لَمْ أُؤْمَرْ بِشَیْءٍ فَعَدَوْتُهُ إِلَی غَیْرِهِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به جبرئیل فرمود: «چه خوب پروردگارت تو را ستوده ذِی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ مُطاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ نیرویت چیست و امانتت کدام است»؟ گفت: «نیرویم این است که برای شهرهای قوم لوط فرستاده شدم که چهار شهر بود و در هر شهری چهارصد هزار مرد جنگجو، جز کودکان و زنان، و آن‌ها را از ته زمین برکنده و برداشتم به بالا تا اهل آسمان‌ها آواز جوجه و بانگ سگ‌ها را شنیدند و آنگه آن‌ها را پرت کردم و هلاک کردم، و امّا امانتم این است که هرگز از فرمانی که دارم پا فرا ننهادم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص414

بحارالأنوار، ج18، ص171/ بحارالأنوار، ج56، ص248/ بحارالأنوار، ج56، ص263؛ «فقتلتهن» بدل «فقلبتهن» / نورالثقلین

آیه مُطاعٍ ثَمَّ أَمینٍ [21]

در آنجا فرمانروا و امین است!

1

(تکویر/ 21)

الصّادق (علیه السلام) -ِ عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ… مُطاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ قَالَ یَعْنِی رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) هُوَ الْمُطَاعُ عِنْدَ رَبِّهِ الْأَمِینُ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ.

امام صادق (علیه السلام) - ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی این آیه: مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ نقل کرده است که فرمود: «منظور، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است. اوست که خداوند، خواسته‌های وی را برآورده می‌کند و در روز قیامت، صاحب مقام است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص414

بحارالأنوار، ج9، ص248/ بحارالأنوار، ج36، ص175/ نورالثقلین/ البرهان/ القمی، ج81، ص408

2

(تکویر/ 21)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - فِی قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ… ذِی قُوَّةٍ عِنْدَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ مُطاعٍ عِنْدَ رِضْوَانَ خَازِنِ الْجَنَّهًِْ وَ عِنْدَ مَالِکٍ خَازِنِ النَّارِ ثَمَّ أَمِینٍ فِیمَا اسْتَوْدَعَهُ اللَّهُ إِلَی خَلْقِهِ وَ أَخُوهُ عَلِیٌّ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ أَمِینٌ أَیْضاً فِیمَا اسْتَوْدَعَهُ مُحَمَّدٌ (صلی الله علیه و آله) إِلَی أُمَّتِهِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - ذِی قُوَّةٍ عِندَ ذِی الْعَرْشِ مَکِینٍ * مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ، منظور، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) است که نیرومندی است که نزد صاحب عرش، دارای مقام است و رضوان، خزانه‌دار بهشت و مالک، خزانه‌دار جهنّم، از امر وی اطاعت می‌کنند، و در آنجا نسبت به آنچه خداوند نزد وی به امانت گذاشته است که آن را به مردم بسپارد، امانت‌دار است، و برادر وی، امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز نسبت به آنچه محمّد (صلی الله علیه و آله) نزد وی به امانت گذاشته است، امانت‌دار است که آن امانت را به امّت خویش بسپارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص414

تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص744/ البرهان

3

(تکویر/ 21)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ هِشَامِ‌بْنِ‌سَالِمٍ عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) فِی خَبَرِ الْمِعْرَاجِ قَالَ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) … فَصَعِدَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) وَ صَعِدْتُ حَتَّی دَخَلْتُ سَمَاءَ الدُّنْیَا فَمَا لَقِیَنِی مَلَکٌ إِلَّا وَ هُوَ ضَاحِکٌ مُسْتَبْشِرٌ حَتَّی لَقِیَنِی مَلَکٌ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ لَمْ أَرَ أَعْظَمَ خَلْقاً مِنْهُ کَرِیهُ الْمَنْظَرِ ظَاهِرُ الْغَضَبِ فَقَالَ لِی مِثْلَ مَا قَالُوا مِنَ الدُّعَاءِ إِلَّا أَنَّهُ لَمْ یَضْحَکْ وَ لَمْ أَرَ فِیهِ مِنَ الِاسْتِبْشَارِ مَا رَأَیْتُ مِمَّنْ ضَحِکَ مِنَ الْمَلَائِکَهًِْ فَقُلْتُ مَنْ هَذَا یَا جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَإِنِّی قَدْ فَزِعْتُ مِنْهُ فَقَالَ یَجُوزُ أَنْ تَفْزَعَ مِنْهُ فَکُلُّنَا یَفْزَعُ مِنْهُ إِنَّ هَذَا مَالِکٌ خَازِنُ النَّارِ لَمْ یَضْحَکْ قَطُّ وَ لَمْ یَزَلْ مُنْذُ وَلَّاهُ اللَّهُ جَهَنَّمَ یَزْدَادُ کُلَّ یَوْمٍ غَضَباً وَ غَیْظاً عَلَی أَعْدَاءِ اللَّهِ وَ أَهْلِ مَعْصِیَتِهِ فَیَنْتَقِمُ اللَّهُ بِهِ مِنْهُمْ وَ لَوْ ضَحِکَ إِلَی أَحَدٍ کَانَ قَبْلَکَ أَوْ کَانَ ضَاحِکاً إِلَی أَحَدٍ بَعْدَکَ لَضَحِکَ إِلَیْکَ وَ لَکِنَّهُ لَا یَضْحَکُ فَسَلَّمْتُ عَلَیْهِ فَرَدَّ السَّلَامَ عَلَیَّ وَ بَشَّرَنِی بِالْجَنَّهًِْ فَقُلْتُ لِجَبْرَئِیلَ (علیه السلام) وَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) بِالْمَکَانِ الَّذِی وَصَفَهُ اللَّهُ مُطاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - تا اینکه به آسمان دنیا وارد شدم به‌طوری که هر فرشته‌ای که مرا می‌دید لبخندزنان و بشارت‌دهنده بود، تا اینکه فرشته‌ای با من دیدار کرد که در میان همه‌ی آفریدگان خداوند، عظیم‌تر و بزرگ‌تر از او ندیده بودم؛ بدترکیب و خشم‌آلود بود، و همین دعایی که سایر فرشتگان در حقّ من کردند، را بازگو کرد، امّا لبخندی نزد و مانند سایر فرشتگان بشارت‌دهنده نبود. گفتم: «ای جبرئیل! این کیست که باعث ترس و وحشت من شد»؟ عرض کرد: «رَواست که از او وحشت کنی، همه‌ی ما از وی وحشت داریم. این مالک، خزانه‌دار دوزخ است، هیچ‌گاه لبخندی بر لب جاری نساخته است، و از آن روز که خداوند، وی را عهده‌دار دوزخ کرده است، روز به روز، بر میزان خشم و غضب وی نسبت به دشمنان خداوند و گناهکاران افزوده می‌شود، و خداوند، وی را مسئول انتقام‌گرفتن از آن‌ها قرار داده است، و اگر بر کسی قبل از تو لبخندی زده بود و یا می¬خواست بر کسی بعد از تو لبخندی بزند، بی‌گمان برای تو نیز لبخند می‌زد، امّا این فرشته به هیچ وجه لبخندی بر لب جاری نمی‌سازد». پس من به وی سلام کردم و او جواب سلام مرا داد و مرا به بهشت بشارت داد. به جبرئیل درحالی‌که در جایی بود که خداوند این‌گونه آنجا را توصیف می‌کند: مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِینٍ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص414

بحارالأنوار، ج8، ص291/ بحارالأنوار، ج18، ص321/ القمی، ج2، ص5/ البرهان

آیه وَ ما صاحِبُکُمْ بِمَجْنُونٍ [22]

و همنشین شما (پیامبر) دیوانه نیست.

1

(تکویر/ 22)

الصّادق (علیه السلام) -ِ عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ… وَ ما صاحِبُکُمْ بِمَجْنُونٍ قَالَ یَعْنِی النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) مَا هُوَ بِمَجْنُونٍ فِی نَصْبِهِ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) عَلَماً لِلنَّاسِ.

امام صادق (علیه السلام) - ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه: … وَ ما صاحِبُکُمْ بِمَجْنُونٍ، نقل می‌کند فرمود: «یعنی پیامبر در نصب امیرالمؤمنین (علیه السلام) به امامت دیوانه نیست».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص416

بحارالأنوار، ج9، ص248/ بحارالأنوار، ج36، ص175/ القمی، ج2، ص408/ نورالثقلین/ البرهان

آیه وَ لَقَدْ رَآهُ بِالْأُفُقِ الْمُبینِ [23]

به یقین او [جبرئيل] را در افق روشن دیده است.

1

(تکویر/ 23)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌أَبِی حَمْزَهًَْ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ سَبْعِینَ مَرَّهًًْ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ کُتِبَ فِی الْأُفُقِ الْمُبِینِ قُلْتُ وَ مَا الْأُفُقُ الْمُبِینُ قَالَ قَاعٌ بَیْنَ یَدَیِ الْعَرْشِ فِیهِ أَنْهَارٌ تَطَّرِدُ فِیهِ الْقِدْحَانُ عَدَدَ النُّجُومِ.

امام صادق (علیه السلام) - محمّدبن‌أبی‌حمزه از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: «هرکس در هر روز از ماه شعبان یک‌بار این عبارت را بگوید: طلب آمرزش می¬کنم و دست توبه بلند می¬کنم به‌سوی خدایی که خدایی جز او نیست و او رحمان و رحیم و زنده و پایدار است. نام وی در افق مبین ثبت می‌شود». به ایشان عرض کردم: «افق مبین چیست»؟ فرمود: «سرزمینی رو به روی عرش است که رودهایی در آن جاری است و جام‌هایی به تعداد ستارگان در آنجا وجود دارد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص416

ثواب الأعمال، ص165

آیه وَ ما هُوَ عَلَی الْغَیْبِ بِضَنینٍ [24]

و او نسبت به آنچه از طریق وحی دریافت داشته بخل ندارد.

1

(تکویر/ 24)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ… وَ ما هُوَ عَلَی الْغَیْبِ بِضَنِینٍ قَالَ وَ مَا هُوَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَلَی نَبِیِّهِ بِغَیْبِهِ بِضَنِینٍ عَلَیْهِ.

امام صادق (علیه السلام) - وَ مَا هُوَ عَلَی الْغَیْبِ بِضَنِینٍ منظور این است که خداوند عزّوجلّ نسبت به پیامبر خویش (صلی الله علیه و آله) در امر غیب (رساندن وحی) بخیل نبود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص416

بحارالأنوار، ج9، ص248/ القمی، ج2، ص408/ البرهان/ بحارالأنوار، ج36، ص175/ نورالثقلین

2

(تکویر/ 24)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ مَا هُوَ عَلَی الْغَیْبِ بِضَنِینٍ أَیْ لَیْسَ هُوَ عَلَی وَحْیِ اللَّهِ وَ مَا یُخْبَرُ بِهِ مِنَ الْأَخْبَارِ بِمُتَّهَمٍ فَإِنَّ أَحْوَالَهُ نَاطِقَهًٌْ بِالصِّدْقِ وَ الْأَمَانَهًِْ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ ما هُوَ عَلَی الْغَیْبِ بِضَنِین یعنی اینکه (به غیب بخیل نیست) که آنچه را خدا به او تعلیم دهد به پیغمبران نرساند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص416

بحرالعرفان، ج16، ص319

آیه وَ ما هُوَ بِقَوْلِ شَیْطانٍ رَجیمٍ [25]

این [قرآن] گفته شیطان رانده شده [از درگاه خدا] نیست!

1

(تکویر/ 25)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ… وَ ما هُوَ بِقَوْلِ شَیْطانٍ رَجِیمٍ قَالَ یَعْنِی الْکَهَنَهًَْ الَّذِینَ کَانُوا فِی قُرَیْشٍ فَنَسَبَ کَلَامَهُمْ إِلَی کَلَامِ الشَّیَاطِینِ الَّذِینَ کَانُوا مَعَهُمْ یَتَکَلَّمُونَ عَلَی أَلْسِنَتِهِمْ فَقَالَ وَ ما هُوَ بِقَوْلِ شَیْطانٍ رَجِیمٍ مِثْلَ أُولَئِک.

امام صادق (علیه السلام) - ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) فرمود: … «و منظور از: وَ مَا هُوَ بِقَوْلِ شَیْطَانٍ رَجِیمٍ، یعنی کاهنانی که در قریش بودند. خداوند آن سخنان را به شیاطینی که این کاهنان، سخنان آن‌ها را به زبان می‌آوردند، نسبت داد و فرمود: وَ مَا هُوَ بِقَوْلِ شَیْطَانٍ رَجِیمٍ، یعنی مانند آن‌ها».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص416

بحارالأنوار، ج9، ص248/ بحارالأنوار، ج36، ص175/ القمی، ج2، ص408/ نورالثقلین/ البرهان

آیه فَأَیْنَ تَذْهَبُونَ [26]

پس به کجا می‌روید؟!

1

(تکویر/ 26)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِه… فَأَیْنَ تَذْهَبُونَ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِلْعالَمِینَ قَالَ أَیْنَ تَذْهَبُونَ فِی عَلِیٍّ (علیه السلام) یَعْنِی وَلَایَتَهُ أَیْنَ تَفِرُّونَ مِنْهَا إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِلْعالَمِینَ لِمَنْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَهُ عَلَی وَلَایَتِهِ.

امام صادق (علیه السلام) - ابوبصیر گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «منظور از این آیات: فَأَیْنَ تَذْهَبُونَ * إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ، چیست»؟ فرمود: «[یعنی] درباره‌ی علی (علیه السلام) و ولایت او به کجا می‌روید، و به کجا فرار می‌کنید؟ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ برای کسانی که خداوند از آن‌ها در خصوص ولایت علی (علیه السلام) عهد و پیمان گرفت».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص418

بحارالأنوار، ج9، ص248/ بحارالأنوار، ج36، ص175/ القمی، ج2، ص408/ البرها

2

(تکویر/ 26)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - فَأَیْنَ تَذْهَبُونَ وَ أَنَّی تُؤْفَکُونَ وَ الْأَعْلَامُ قَائِمَهًٌْ وَ الْآیَاتُ وَاضِحَهًٌْ وَ الْمَنَارُ مَنْصُوبَهًٌْ فَأَیْنَ یُتَاهُ بِکُمْ وَ کَیْفَ تَعْمَهُونَ وَ بَیْنَکُمْ عِتْرَهًُْ نَبِیِّکُمْ وَ هُمْ أَزِمَّهًُْ الْحَقِّ وَ أَعْلَامُ الدِّینِ وَ أَلْسِنَهًُْ الصِّدْقِ.

امام علی (علیه السلام) - فَأَیْنَ تَذْهَبُونَ و کی باز می‌گردید؟ که علامت‌ها برپاست. و دلیل‌ها هویداست. و نشانه‌ها برجاست. گمراهی تا کجا؟ سرگشتگی تا کی و چرا؟ خاندان پیامبرتان میان شماست که زمامداران حقّ و یقینند. پیشوایان دینند. با ذکر جمیل و گفتار راست قرینند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص418

بحارالأنوار، ج2، ص56؛ «فأین یتاه بکم… الی آخر» محذوف/ نهج البلاغهًْ، ص119

آیه إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِکْرٌ لِلْعالَمینَ [27]

این [قرآن] چیزی جز تذکّری برای جهانیان نیست.

1

(تکویر/ 27)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ… إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِلْعالَمِینَ قَالَ هُوَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِین (علیه السلام).

امام باقر (علیه السلام) - إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِلْعالَمِینَ یعنی امیرالمؤمنین (علیه السلام).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص418

الکافی، ج8، ص287/ بحرالعرفان، ج11، ص74

2

(تکویر/ 27)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنْ جَابِرِ‌بْنِ‌یَزِیدَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی جَعْفَر… إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) خَطَبَ النَّاسَ فَقَال… فَأَنَا الذِّکْرُ الَّذِی عَنْهُ ضَلَّ وَ السَّبِیلُ الَّذِی عَنْهُ مَال.

امام باقر (علیه السلام) - جابربن‌یزید گوید: نزد امام باقر (علیه السلام) رفتم… فرمود: … همانا حضرت علی (علیه السلام) در سخنرانیش… ذکری که از یاد رفته و او را از دست دادند منم و راهی که از آن برگشته‌اند راه من است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص418

الکافی، ج8، ص28/ بحرالعرفان، ج11، ص74

آیه لِمَنْ شاءَ مِنْکُمْ أَنْ یَسْتَقیمَ [28]

برای کسی از شما که بخواهد راه مستقیم در پیش گیرد!

1

(تکویر/ 28)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ… لِمَنْ شاءَ مِنْکُمْ أَنْ یَسْتَقِیمَ قَالَ أَنْ یَسْتَقِیمَ فِی طَاعَهًِْ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) مِنْ بَعْدِهِ.

امام صادق (علیه السلام) - ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی: … لِمَن شَاء مِنکُمْ أَن یَسْتَقِیمَ نقل می‌کند که فرمود: «در پیروی و اطاعت از علی (علیه السلام) و امامان بعد از وی (علیهم السلام)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص418

بحارالأنوار، ج9، ص248/ بحارالأنوار، ج36، ص175/ القمی، ج2، ص408/ نورالثقلین/ البرهان/ البرهان

آیه وَ ما تَشاؤُنَ إِلاَّ أَنْ یَشاءَ اللهُ رَبُّ الْعالَمینَ [29]

و شما اراده نمی‌کنید مگر اینکه خداوندی که پروردگار جهانیان است، اراده کند!

1

(تکویر/ 29)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌بَصِیرٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ رَبُّ الْعالَمِینَ قَالَ لِأَنَّ الْمَشِیَّهًَْ إِلَیْهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَا إِلَی النَّاسِ.

امام صادق (علیه السلام) - ابوبصیر گوید: از امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه: وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ رَبُّ الْعالَمِینَ پرسیدم. فرمود: «زیرا مشیّت مال خدا است نه مردم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص418

بحارالأنوار، ج5، ص114/ بحارالأنوار، ج9، ص248/ بحارالأنوار، ج36، ص175/ القمی، ج2، ص408/ نورالثقلین/ البرهان

2

(تکویر/ 29)

الکاظم (علیه السلام) - إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ قُلُوبَ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام) مَوْرِداً لِإِرَادَتِهِ فَإِذَا شَاءَ اللَّهُ شَیْئاً شَاءُوهُ وَ هُوَ قَوْلُهُ وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ رَبُّ الْعالَمِینَ.

امام کاظم (علیه السلام) - خداوند عزّوجلّ، دل‌های امامان (علیهم السلام) را محلّ ورود اراده‌ی خویش قرار داده است؛ پس اگر خداوند، چیزی را بخواهد، آن‌ها نیز آن چیز را می‌خواهند، همان‌گونه که خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: وَ مَا تَشَاؤُونَ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص418

بحارالأنوار، ج5، ص114/ بحارالأنوار، ج24، ص305/ القمی، ج2، ص409/ نورالثقلین/ البرهان

3

(تکویر/ 29)

الصّادق (علیه السلام) - عَنِ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) یَا مُفَضَّلُ إِنَ اللَّهَ خَلَقَنَا مِنْ نُورِهِ وَ خَلَقَ شِیعَتَنَا مِنَّا وَ سَائِرُ الْخَلْقِ فِی النَّارِ بِنَا یُطَاعُ اللَّهُ وَ بِنَا یُعْصَی {اللَّهُ} یَا مُفَضَّلُ سَبَقَتْ عَزِیمَهًٌْ مِنَ اللَّهِ أَنْ لَا یَتَقَبَّلَ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِنَا وَ لَا یُعَذِّبَ أَحَداً إِلَّا بِنَا فَنَحْنُ بَابُ اللَّهِ وَ حُجَّتُهُ وَ أُمَنَاؤُهُ عَلَی خَلْقِهِ وَ خُزَّانُهُ فِی سَمَائِهِ وَ أَرْضِهِ وَ حَلَالُنَا عَنِ اللَّهِ وَ حَرَامُنَا عَنِ اللَّهِ لَا یُحْتَجَبُ مِنَ {عَنِ} اللَّهِ إِذَا شِئْنَا {فَهُوَ فَمِنْ ذَلِکَ قَوْلُهُ} وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللَّهُ اسْتِثْنَاءٌ وَ مِنْ {ذَلِکَ} قَوْلُهُ إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ قَلْبَ وَلِیِّهِ وَکْرَ الْإِرَادَهًِْ فَإِذَا شَاءَ اللَّهُ شِئْنَا.

امام صادق (علیه السلام) - مفضّل‌بن‌عمر گفت: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «ای مفضّل! خداوند ما را از نور خود آفرید و شیعیان ما را از ما آفرید بقیّه‌ی مردم در آتشند به‌وسیله‌ی ما خدا اطاعت می‌شود و به‌وسیله‌ی ما معصیت می‌گردد مفضّل خدا تصمیم غیر قابل برگشت گرفته که از کسی عملی را نپذیرد مگر به‌واسطه‌ی ما و کسی را عذاب ننماید مگر به‌واسطه‌ی ما. ما باب اللَّه و حجّت و امین او بر خلق و خزانه‌دار او در آسمان و زمین هستیم از جانب خدا حلال می‌کنیم و به دستور او حرام می‌نماییم بین ما و خدا پرده‌ای نیست وقتی بخواهیم. این آیه اشاره به همان است: وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ و این فرمایش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز ناظر بر همین مطلب است: خداوند دل ولیّ خود را آشیانه‌ی اراده‌ی خویش قرار داده هرگاه او بخواهد ما نیز می‌خواهیم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص420

فرات الکوفی، ص529

4

(تکویر/ 29)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - فِی قَوْلِهِ رَبُّ الْعالَمِینَ قَال إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ ثَلَاثَمِائَهًِْ عَالَمٍ وَ بِضْعَهًَْ عَشَرَ عَالَماً خَلْفَ قَافٍ وَ خَلْفَ الْبِحَارِ السَّبْعَهًِْ لَمْ یَعْصُوا اللَّهَ طَرْفَهًَْ عَیْنٍ قَطُّ وَ لَمْ یَعْرِفُوا آدَمَ وَ لَا وُلْدَهُ کُلُّ عَالَمٍ مِنْهُمْ یَزِیدُ مِنْ ثَلَاثِمِائَهًٍْ وَ ثَلَاثَهًَْ عَشَرَ مِثْلَ آدَمَ وَ مَا وَلَدَ فَذَلِکَ قَوْلُهُ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ رَبُّ الْعالَمِینَ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - رَبُّ الْعالَمِینَ راستی خدا عزّوجلّ سیصدوده و چند جهان پشت قاف آفریده و پشت هفت دریا که هرگز یک چشم‌به‌هم‌زدن نافرمانی خدا نکرده‌اند: و آدم (علیه السلام) و فرزندانش را نشناخته‌اند، جهان هرکدامش از سیصدوسیزده برابر آدم (علیه السلام) است و آنچه فرزند آورده، و این است قول او: وَ مَا تَشَاؤُونَ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص420

بحارالأنوار، ج54، ص322/ القمی، ج2، ص409

5

(تکویر/ 29)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - جَاءَ بَعْضُ الزَّنَادِقَهًِْ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیٍّ (علیه السلام) وَ قَالَ لَهُ لَوْ لَا مَا فِی الْقُرْآنِ مِنَ الِاخْتِلَافِ وَ التَّنَاقُضِ لَدَخَلْتُ فِی دِینِکُمْ فَقَالَ لَهُ (علیه السلام) وَ مَا هُوَ؟ … فَقَالَ لَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَأَمَّا قَوْلُهُ تَعَالَی…اللهُ یَصْطَفِی مِنَ الْمَلائِکَةِ رُسُلًا وَ مِنَ النَّاسِ فَمَنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ الطَّاعَهًِْ تَوَلَّتْ قَبْضَ رُوحِهِ مَلَائِکَهًُْ الرَّحْمَهًِْ وَ مَنْ کَانَ مِنْ أَهْلِ الْمَعْصِیَهًِْ تَوَلَّتْ قَبْضَ رُوحِهِ مَلَائِکَهًُْ النَّقِمَهًِْ وَ لِمَلَکِ الْمَوْتِ أَعْوَانٌ مِنْ مَلَائِکَهًِْ الرَّحْمَهًِْ وَ النَّقِمَهًِْ یَصْدُرُونَ عَنْ أَمْرِهِ وَ فِعْلُهُمْ فِعْلُهُ وَ کُلُّ مَا یَأْتُونَ مَنْسُوبٌ إِلَیْهِ وَ إِذَا کَانَ فِعْلُهُمْ فِعْلَ مَلَکِ الْمَوْتِ وَ فِعْلُ مَلَکِ الْمَوْتِ فِعْلَ اللَّهِ لِأَنَّهُ یَتَوَفَّی الْأَنْفُسَ عَلَی یَدِ مَنْ یَشَاءُ وَ یُعْطِی وَ یَمْنَعُ وَ یُثِیبُ وَ یُعَاقِبُ عَلَی یَدِ مَنْ یَشَاءُ وَ إِنَّ فِعْلَ أُمَنَائِهِ فِعْلُهُ فَمَا یَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهَ.

امام علی (علیه السلام) - امیرالمؤمنین (علیه السلام) در جواب یکی از زندیق‌ها (بی‌دین‌ها) که بر قرآن اعتراض داشت و توهّم کرده بود که میان این قول خدا: خداوند از فرشتگان رسولانی برمی‌گزیند، و همچنین از مردم خداوند شنوا و بیناست! . (حج/75) تناقض (ناهم‌خوانی) وجود دارد اینگونه فرمود: «هرکه اهل فرمانبری باشد، روحش را فرشتگان رحمت می¬ستانند و هرکه اهل نافرمانی باشد، ستاندن روحش را فرشتگان عذاب بر عهده می¬گیرند. از این رو فرشته‌ی مرگ، یارانی از فرشتگان رحمت و عذاب دارد که فرمان او را به انجام می¬رسانند و فعل آنان فعل اوست. پس هر آن چه ایشان انجام دهند، به او نسبت داده می¬شود و به این ترتیب فعل آنان، فعل فرشته مرگ است و فعل فرشته مرگ، فعل خداوند است؛ چرا که او عزّ‌وجلّ، به دست هرکس که خود می¬خواهد، جان‌ها را می¬میراند و عطا می¬کند و دریغ می¬دارد و به دست هرکس که خود می¬خواهد، پاداش می¬دهد و مجازات می-کند. این چنین فعل امانت‌داران او، فعل اوست؛ همان گونه که فرمود: ما یَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللهُ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص420

الإحتجاج، ج1، ص247/ نورالثقلین/ البرهان

مطالب مرتبط

نام کاربری :

پست الکترونیکی :

وب :

یادداشت :

کد امنیتی :

2 + 3 = ?