تفسیر روایی سوره کوثر

108-تفسیر روایی سوره کوثر

سبب نزول

1

(کوثر/ مقدمه)سوره کوثر

سبب نزول

1

(کوثر/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنِ الْمُخْتَارِ‌بْنِ‌فُلْفُلٍ قَالَ سَمِعْتُ عَنْ أَنَسِ یَقُولُ أَغْفَی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِغْفَاءَهًًْ فَرَفَعَ رَأْسَهُ مُتَبَسِّماً فَقَالَ لَهُمْ وَ قَالُوا لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِمَ ضَحِکْتَ قَالَ {رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)} أُنْزِلَتْ {أُنْزِلَ نَزَلَتْ} عَلَیَ آنِفاً سُورَهًٌْ فَقَرَأَهَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنَّا أَعْطَیْناکَ… حَتَّی خَتَمَهَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - مختاربن‌فُلفل گوید: از انس شنیدم که می‌گفت: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اندکی به خواب رفت. سپس تبسّم‌کنان از خواب سر برداشت»، پرسیدیم: «چه چیزی شما را به خنده آورده است»؟ فرمود: «اندکی پیش سوره‌ای بر من نازل شد. آنگاه سوره‌ی کوثر را تلاوت فرمود: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ* إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص406/فرات الکوفی، ص609

2

(کوثر/ مقدمه)

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الْمَسْجِدَ وَ فِیهِ عَمْرُوبْنُ‌الْعَاصِ وَ الْحَکَمُ‌بْنُ‌أَبِی‌الْعَاصِ قَالَ عَمْرٌو: یَا أَبَا الْأَبْتَرِ وَ کَانَ الرَّجُلُ فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ إِذَا لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلَدٌ سُمِّیَ أَبْتَرَ، ثُمَّ قَالَ عَمْرٌو: إِنِّی لَأَشْنَأُ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) أَیْ أُبْغِضُهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) داخل مسجد شد، حال آنکه عمروبن‌عاص و حکم‌بن‌ابی‌عاص آنجا بودند. عمرو گفت: «ای ابا الأبتر! (ای پدر بی‌تبار) در زمان جاهلیّت رسم بود که چون کسی پسر نداشت، او را ابتر می-نامیدند». سپس عمرو گفت: «محمّد (صلی الله علیه و آله) را شنائت کردم، یعنی با او دشمنی کردم. آنگاه خداوند بر رسولش (صلی الله علیه و آله) نازل فرمود: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ* إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص406

القمی، ج2، ص445

ثواب قرائت

1

(کوثر/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ سَقَاهُ اللَّهُ تَعَالَی مِنْ نَهَرِ الْکَوْثَرِ وَ مِنْ کُلِّ نَهَرٍ فِی الْجَنَّهًِْ وَ کَتَبَ لَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ بِعَدَدِ کُلِّ مَنْ قَرُبَ قُرْبَاناً مِنَ النَّاسِ یَوْمَ النَّحْرِ وَ مَنْ قَرَأَهَا لَیْلَهًَْ الْجُمُعَهًِْ مِائَهًَْ مَرَّهًٍْ رَأَی النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) فِی مَنَامِهِ رَأْیَ الْعَیْنِ لَا یَتَمَثَّلُ بِغَیْرِهِ مِنَ النَّاسِ إِلَّا کَمَا یَرَاهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکه این سوره را بخواند، خداوند همچون کسی که کعبه را طواف می¬کند و در مسجد الحرام معتکف می¬شود، به او پاداش می¬دهد و چون این سوره بر غذایی خوانده شود که ترس از خوردن آن می¬رود، شفابخش آن غذا شود، به‌گونه¬ای که خورنده¬اش را به هیچ روی نیازارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص406

البرهان

2

(کوثر/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - مَنْ کَانَ قِرَاءَتُهُ إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ فِی فَرَائِضِهِ وَ نَوَافِلِهِ سَقَاهُ اللَّهُ مِنَ الْکَوْثَرِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ کَانَ مُحَدِّثَهُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی أَصْلِ طُوبَی.

امام صادق (علیه السلام) - هرکه سوره‌ی إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ را در نمازهای واجب و مستحب خود تلاوت کند خداوند او را در روز رستاخیز از حوض کوثر سیراب نماید و مجلس گفتگوی او با پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) در زیر درخت طوبی باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص406

بحارالأنوار، ج89، ص338/ نورالثقلین/ البرهان

آیه إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ [1]

ما به تو کوثر [خير و بركت فراوان‌] عطا کردیم!

1

(کوثر/ 1)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - فَسّرَ ابْنُ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) الْکَوْثَرَ بِالْخَیْرِ الْکَثِیرِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) الْکَوْثَرَ را به خیر فراوان تفسیر کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص408

بحرالعرفان، ج5، ص167

2

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - لَمَّا نَزَلَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ قَالَ لَهُ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) مَا هُوَ الْکَوْثَرُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ نَهَرٌ أَکْرَمَنِی اللَّهُ بِهِ قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) إِنَّ هَذَا النَّهَرَ شَرِیفٌ فَانْعَتْهُ لَنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ نَعَمْ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) الْکَوْثَرُ نَهَرٌ یَجْرِی تَحْتَ عَرْشِ اللَّهِ تَعَالَی مَاؤُهُ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ اللَّبَنِ وَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ وَ أَلْیَنُ مِنَ الزُّبْدِ وَ حَصَاهُ {حَصْبَاؤُهُ} الزَّبَرْجَدُ وَ الْیَاقُوتُ وَ الْمَرْجَانُ حَشِیشُهُ الزَّعْفَرَانُ تُرَابُهُ الْمِسْکُ الْأَذْفَرُ قَوَاعِدُهُ تَحْتَ عَرْشِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ ثُمَّ ضَرَبَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَدَهُ فِی جَنْبِ عَلِیٍّ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَالَ یَا عَلِیّ (علیه السلام) إِنَّ هَذَا النَّهَرَ لِی وَ لَکَ وَ لِمُحِبِّیکَ مِنْ بَعْدِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - چون إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نازل شد، امام علی (علیه السلام) به ایشان عرض کرد: «الْکَوْثَرَ چیست‌ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)»؟ ایشان فرمود: «نهری است که خداوند مرا به آن گرامی داشته است». حضرت علی (علیه السلام) عرض کرد: «به‌راستی که نهری شریف است. آن را برای ما‌ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وصف فرما»! ایشان فرمود: «البتّه‌ای علی (علیه السلام)! کوثر نهری است که به زیر عرش خداوند متعال جاری است. آبش سفیدتر از شیر و شیرین¬تر از عسل و نرم¬تر از کره است. سنگ¬های اطرافش از زبرجد و یاقوت و مرجان است و گیاهش زعفران است و خاکش از مشک تیزبوی است و پایه¬هایش به زیر عرش خداوند است که یادش بلندمرتبه و با شکوه باد. سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دست بر پهلوی امیرمؤمنان (علیه السلام) زد و فرمود: «ای علی (علیه السلام)! این نهر برای من است و برای تو و برای دوستداران تو پس از من».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص408

بحارالأنوار، ج8، ص18/ الأمالی للطوسی، ص69/ بشارهًْ المصطفی، ص5/ نورالثقلین/ البرهان

3

(کوثر/ 1)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - فِی قَوْلِهِ تَعَالَی إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَر قَالَ نَهَرٌ فِی الْجَنَّهًِْ عُمْقُهُ فِی الْأَرْضِ سَبْعُونَ أَلْفَ فَرْسَخٍ مَاؤُهُ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ اللَّبَنِ وَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ شَاطِئَاهُ مِنَ اللُّؤْلُؤِ وَ الزَّبَرْجَدِ وَ الْیَاقُوتِ خَصَّ اللَّهُ بِهِ نَبِیَّهُ وَ أَهْلَ بَیْتِهِ (علیه السلام) دُونَ الْأَنْبِیَاءِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - الْکَوْثَرَ نهری است در بهشت، که هفتادهزار فرسخ عمق در زمین دارد، آبش سفیدتر از شیر و شیرین¬تر از عسل است و دو کناره¬اش از مروارید و زبرجد و یاقوت است و خداوند متعال آن را ویژه پیامبرش (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت ایشان (علیهم السلام)، قرار داده است و نه برای هیچ‌یک از دیگر پیامبران.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص408

بحارالأنوار، ج8، ص25/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص821/ البرهان

4

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْأَنْصَارِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ قَدْ سُئِلَ عَنِ الْحَوْضِ فَقَالَ أَمَّا إِذَا سَأَلْتُمُونِی عَنِ الْحَوْضِ فَإِنِّی سَأُخْبِرُکُمْ عَنْهُ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَکْرَمَنِی بِهِ دُونَ الْأَنْبِیَاءِ وَ إِنَّهُ مَا بَیْنَ أَیْلَهًَْ إِلَی صَنْعَاءَ یَسِیلُ فِیهِ خَلِیجَانِ مِنَ الْمَاءِ وَ مَاؤُهُمَا أَبْیَضُ مِنَ اللَّبَنِ وَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابوایوب انصاری، گفت: نزد پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) نشسته بودم که درباره‌ی حوض سؤال شد، پس فرمود: «درباره‌ی حوض از من پرسیدید، شما را از آن آگاه می‌سازم. همانا خداوند متعال به‌وسیله‌ی آن مرا از پیامبران دیگر ممتاز ساخت و گرامی داشت. گستره‌ی آن به‌اندازه‌ی مابین ایله و صنعا است که دو خلیج از آب در آن جاری شده‌اند. آب آن دو از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‌تر است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص408

بحرالعرفان، ج5، ص166

5

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَنَسِ‌بْنِ‌مَالِکٍ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ لِمَا أُسْرِیَ بِی إِلَی السَّمَاءِ السَّابِعَهًِْ قَالَ لِی جَبْرَئِیلُ تَقَدَّمْ یَا مُحَمَّدِ أَمَامَکَ وَ أَرَانِی الْکَوْثَرَ وَ قَالَ یَا مُحَمَّدُ هَذَا الْکَوْثَرُ لَکَ دُونَ النَّبِیِّینَ فَرَأَیْتُ عَلَیْهِ قُصُوراً کَثِیرَهًًْ مِنَ اللُّؤْلُؤِ وَ الْیَاقُوتِ وَ الدُّرِّ وَ قَالَ یَا مُحَمَّدُ هَذِهِ مَسَاکِنُکَ وَ مَسَاکِنُ وَزِیرِکَ وَ وَصِیِّکَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی طَالِبٍ وَ ذُرِّیَّتِهِ الْأَبْرَارِ قَالَ فَضَرَبْتُ بِیَدِی إِلَی بَلَاطِهِ فَشَمِمْتُهُ فَإِذَا هُوَ مِسْکٌ وَ إِذَا أَنَا بِالْقُصُورِ لَبِنَهًٌْ مِنْ ذَهَبٍ وَ لَبِنَهًٌْ مِنْ فِضَّهًٍْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - انس‌بن‌مالک گوید: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود: چون شبانه مرا به آسمان هفتم بردند، جبرئیل (علیه السلام) به من گفت: پیش بیا‌ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! آنگاه کوثر را به من نشان داد و گفت: ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! این کوثر از برای توست و نه برای دیگر پیامبران. من بر کوثر قصرهای بسیاری از مروارید و یاقوت و درّ دیدم. جبرئیل (علیه السلام) گفت: ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! این قصرها خانه¬های تو و خانه‌های وزیر و وصیّ تو علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و خاندان نیکوکار اوست. آنگاه من دستم را بر سنگ¬های کنار کوثر زدم و آن را بوییدم و دریافتم که از مشک است و پیش رویم قصرهایی را دیدم که یک آجر آن زرّین بود و آجری دیگر سیمین.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص408

تأویل الآیات الظاهره، ص822/ البرهان

6

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ: خَرَجَ مِنَ الْمَدِینَهًِْ أَرْبَعُونَ رَجُلًا مِنَ الْیَهُودِ قَالُوا انْطَلِقُوا بِنَا إِلَی هَذَا الْکَاهِنِ الْکَذَّاب… قالوا نُوحٌ خَیْرٌ مِنْکَ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ لِمَ ذَلِکَ قَالُوا لِأَنَّهُ رَکِبَ السَّفِینَهًَْ فَجَرَتْ عَلَی الْجُودِیِو قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لَقَدْ أُعْطِیتُ أَنَا أَفْضَلَ مِنْ ذَلِکَ قَالُوا وَ مَا ذَلِکَ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَعْطَانِی نَهَراً فِی السَّمَاءِ مَجْرَاهُ تَحْتَ الْعَرْشِ عَلَیْهِ أَلْفُ أَلْفِ قَصْرٍ لَبِنَهًٌْ مِنْ ذَهَبٍ وَ لَبِنَهًٌْ مِنْ فِضَّهًٍْ حَشِیشُهَا الزَّعْفَرَانُ وَ رُضْرَاضُهَا الدُّرُّ وَ الْیَاقُوتُ وَ أَرْضُهَا الْمِسْکُ الْأَبْیَضُ فَذَلِکَ خَیْرٌ لِی وَ لِأُمَّتِی وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ قَالُوا صَدَقْتَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ مَکْتُوبٌ فِی التَّوْرَاهًِْ هَذَا خَیْرٌ مِنْ ذَاکَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گوید: چهل مرد یهودی از مدینه خارج شدند… به پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفتند: نوح (علیه السلام) برتر از تو بوده است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «از چه روی این سخن را می‌گویید»؟ عرض کردند: «چون او بر کشتی سوار شد و کشتی او بر کوه جُودی گذشت». پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «چیزی برتر از آن به من عطا شده است». عرض کردند: «آن چیست»؟ فرمود: «خداوند عزّوجلّ نهری در بهشت به من عطا فرموده که از زیر عرش می¬گذرد و هزار¬هزار قصر بر آن است که یک آجر آن زرّین است و آجری دیگر سیمین و گیاهش زعفران است و سنگریزه¬اش درّ و یاقوت است و زمینش از مشک سفید است و آن فضلی برای من و برای امّت من است و این کلام خداوند متعال است که فرمود: إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ». عرض کردند: «راست گفتی‌ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! این در تورات نوشته شده و این فضیلت، از آن برتر است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص408

بحارالأنوار، ج9، ص289/ بحارالأنوار، ج16، ص327؛ «رضاضها» بدل «رضراضها» / الاحتجاج، ج1، ص49/ نورالثقلین/ البرهان

7

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کُنْتُ نَائِماً فِی الْحِجْرِ إِذْ أَتَانِی جَبْرَئِیلُ فَحَرَّکَنِی تَحْرِیکاً لَطِیفاً ثُمَّ قَالَ لِی عَفَا اللَّهُ عَنْکَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) … تَقَدَّمْ بَیْنَ یَدَیَّ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) فَتَقَدَّمْتُ فَإِذَا أَنَا بِنَهَرٍ حَافَتَاهُ قِبَابُ الدُّرِّ وَ الْیَوَاقِیتِ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ الْفِضَّهًِْ وَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ وَ أَطْیَبُ رِیحاً مِنَ الْمِسْکِ الْأَذْفَرِ قَالَ فَضَرَبْتُ بِیَدِی فَإِذَا طِینَهًٌْ مِسْکَهًٌْ ذَفِرَهًٌْ قَالَ فَأَتَانِی جَبْرَئِیلُ فَقَالَ لِی یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) أَیُّ نَهَرٍ هَذَا قَالَ قُلْتُ أَیُّ نَهَرٍ هَذَا یَا جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) قَالَ هَذَا نَهَرُکَ وَ هُوَ الَّذِی یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - محمّدبن‌عجلان و زیدبن‌علی گویند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: من در حجر خوابیده بودم که جبرئیل به نزدم آمد و مرا به آرامی تکان داد. سپس به من گفت: «خداوند تو را عفو کند‌ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! ای محمّد (صلی الله علیه و آله) جلو بیا». من جلو آمدم و نهری دیدم که دو لبه آن از مروارید و یاقوت بود، و از نقره سفیدتر، از عسل شیرین¬تر و از مشک پخش شده، خوش¬بوتر بود. فرمود: «دستم را بر آن زدم و گِل آن را همچون مشک ذفرۀ (نام گیاهی) یافتم». فرمود: جبرئیل به نزدم آمد و گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله) این نهر چیست»؟ فرمود، گفتم: «این چه نهری است‌ای جبرئیل»؟ گفت: «این نهر و چشمه‌ی توست، و همان چشمه¬ای است که خداوند عزّوجلّ فرموده است: إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص410

بحارالأنوار، ج18، ص392/ بحارالأنوار، ج37، ص314

8

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - وَ لَقَدْ رَأَی النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) فِی مَنَامِهِ یَخْطُبُ بَنُو أُمَیَّهًَْ وَاحِدٌ بَعْدَ وَاحِدٍ فَحَزِنَ فَأَتَاهُ جَبْرَئِیلُ بِقَوْلِهِ إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ وَ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - یوسف‌بن‌مازن راسبی نقل کرده است: [زمانی‌که امام حسن (علیه السلام) با معاویه صلح کرد، مورد سرزنش قرار گرفت. فرمود:...] پیغمبر خدا (صلی الله علیه و آله) در عالم خواب دید؛ بنی‌امیّه هرکدام پس از دیگری [بالای منبر آن حضرت] سخنرانی می‌کنند! رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از این خواب محزون شد، جبرئیل نزد آن حضرت آمد و سوره‌ی إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ و سوره‌ی إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ؛ (قدر/1) را آورد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص410

بحارالأنوار، ج44، ص58/ إعلام الوری، ص35؛ «بتفاوت» / بحارالأنوار، ج18، ص127/ المناقب، ج4، ص36/ نورالثقلین

9

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - لَمَّا نَزَلَ إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ صَعِدَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الْمِنْبَرَ فَقَرَأَهَا عَلَی النَّاسِ فَلَمَّا نَزَلَ قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا هَذَا الَّذِی أَعْطَاکَهُ اللَّهُ قَالَ نَهَرٌ فِی الْجَنَّهًِْ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ اللَّبَنِ وَ أَشَدُّ اسْتِقَامَهًًْ مِنَ الْقِدْحِ حَافَتَاهُ قِبَابُ الدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ تَرِدُهُ طَیْرٌ خُضْرٌ لَهَا أَعْنَاقٌ کَأَعْنَاقِ الْبُخْتِ قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا أَنْعَمَ تِلْکَ الطَّیْرَ قَالَ أَ فَلَا أُخْبِرُکُمْ بِأَنْعَمَ مِنْهَا قَالُوا بَلَی قَالَ مَنْ أَکَلَ الطَّائِرَ وَ شَرِبَ الْمَاءَ فَازَ بِرِضْوَانِ اللَّهِ تَعَالَی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گوید: چون إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ نازل شد، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بر منبر رفت و این سوره را برای مردم قرائت فرمود. چون ایشان از منبر پایین آمد، عرض کردند: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! این کوثر چیست که خداوند به شما عطا کرده است»؟ فرمود: «نهری است در بهشت که سفیدتر از شیر و راست¬تر از تیر ناتراشیده است. کناره¬هایش تپّه¬های درّ و یاقوت است و پرندگانی سبز با گردن¬هایی همچون گردن شتران تنومند وارد آن می-شوند». عرض کردند: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! چه پرندگان نیکی»! ایشان فرمود: «آیا می¬خواهید شما را از چیزی نیک¬تر از آن پرندگان آگاه سازم»؟ عرض کردند: «بله، ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)»! فرمود: «آن کس که از آن پرندگان می¬خورد و از آن آب می¬نوشد و خشنودی خداوند را به دست می¬آورد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص410

بحارالأنوار، ج8، ص16/ نورالثقلین/ روضهًْ الواعظین، ج2، ص501/ البرهان

10

(کوثر/ 1)

الصّادق (علیه السلام) - عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌أَعْیَنَ أَخُو مَالِکِ‌بْنِ‌أَعْیَنَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ الرَّجُلِ لِلرَّجُلِ جَزَاکَ اللَّهُ خَیْراً مَا یَعْنِی بِهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) إِنَّ خَیْراً نَهَرٌ فِی الْجَنَّهًْ مَخْرَجُهُ مِنَ الْکَوْثَرِ وَ الْکَوْثَرَ مَخْرَجُهُ مِنْ سَاقِ الْعَرْشِ عَلَیْهِ مَنَازِلُ الْأَوْصِیَاءِ وَ شِیعَتِهِمْ عَلَی حَافَتَیْ ذَلِکَ النَّهَرِ جَوَارِی نَابِتَاتٌ کُلَّمَا قُلِعَتْ وَاحِدَهًٌْ نَبَتَتْ أُخْرَی سُمِّیَ بِذَلِکَ النَّهَرُ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی فِیهِنَّ خَیْراتٌ حِسانٌ فَإِذَا قَالَ الرَّجُلُ لِصَاحِبِهِ جَزَاکَ اللَّهُ خَیْراً فَإِنَّمَا یَعْنِی بِذَلِکَ تِلْکَ الْمَنَازِلَ الَّتِی قَدْ أَعَدَّهَا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِصَفْوَتِهِ وَ خِیَرَتِهِ مِنْ خَلْقِهِ.

امام صادق (علیه السلام) - حسین‌بن‌اعین گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «اینکه شخصی به دیگری می‌گوید خدا پاداش خیرت دهد، مفهوم «خیر» چیست»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «خیر نام نهری است در بهشت که سرچشمه‌اش کوثر است، و کوثر از ساق عرش سرچشمه می‌گیرد، و بر آن نهر منزلگاه‌های اوصیاء و شیعیانشان بنا شده، و در دو طرف این نهر دخترکانی برآیند که هرگاه یکی از آن‌ها از جای برآرند دیگری به‌جای او برآید، و نامشان به نام آن نهر [خیر] نامیده شده، و همین است مفهوم آیه: و در آن باغ‌های بهشتی زنانی نیکو خلق و زیبایند! . (رحمن/7) و مقصود گوینده از جَزَاکَ اللهُ خَیْرا همان منازلی است که خداوند برای گزیدگان و نیکان فراهم کرده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص410

الکافی، ج8، ص230/ نورالثقلین

11

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ أَعْطَانِی اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَمْساً وَ أَعْطَی عَلِیّاً خَمْساً أَعْطَانِی جَوَامِعَ الْکَلِمِ وَ أَعْطَی عَلِیّاً جَوَامِعَ الْعِلْمِ وَ جَعَلَنِی نَبِیّاً وَ جَعَلَهُ وَصِیّاً وَ أَعْطَانِی الْکَوْثَرَ وَ أَعْطَاهُ السَّلْسَبِیلَ وَ أَعْطَانِی الْوَحْیَ وَ أَعْطَاهُ الْإِلْهَامَ وَ أَسْرَی بِی إِلَیْهِ وَ فَتَحَ لَهُ أَبْوَابَ السَّمَاوَاتِ وَ الْحُجُبَ حَتَّی نَظَرَ إِلَی مَا نَظَرْتُ إِلَیْهِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - عبدالله‌بن‌عبّاس گوید از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود: «خداوند متعال پنج چیز به من و پنج چیز به علی (علیه السلام) عطا فرمود؛ به من جوامع کلام را و به علی (علیه السلام) جوامع علم را عطا فرمود؛ مرا نبیّ و علی (علیه السلام) را وصیّ کرد؛ به من کوثر را و به علی (علیه السلام) سلسبیل را عطا فرمود؛ به من وحی را و به علی (علیه السلام) الهام را عطا فرمود؛ مرا شبانه سوی خود روانه داشت و درهای آسمان را برای علی (علیه السلام) گشود و پرده¬ها را برگرفت تا اینکه او به من نگریست و من به او نگریستم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص412

الخصال، ج1، ص293/ نورالثقلین/ البرهان؛ «بتفاوت»

12

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أَعْطَانِی نَهَراً فِی السَّمَاءِ مَجْرَاهُ تَحْتَ الْعَرْشِ عَلَیْهِ أَلْفُ أَلْفِ قَصْرٍ لَبِنَهًٌْ مِنْ ذَهَبٍ وَ لَبِنَهًٌْ مِنْ فِضَّهًٍْ حَشِیشُهَا الزَّعْفَرَانُ وَ رَضْرَاضُهَا الدُّرُّ وَ الْیَاقُوتُ وَ أَرْضُهَا الْمِسْکُ الْأَبْیَضُ فَذَلِکَ خَیْرٌ لِی وَ لِأُمَّتِی وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - خداوند به من نهری در آسمان عنایت کرده که مجرای آن زیر عرش است بر آن یک‌میلیون قصر است یک خشت از طلا و یک خشت از نقره خار و خاشاک آن زعفران است و سنگریزه آن در و یاقوت است و زمینش از مشک سفید این برای من و امّتم بهتر است و اشاره به همین آیه است: إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ که گفتند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص412

بحارالأنوار، ج8، ص18

13

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - ثُمَّ مَضَیْتُ مَعَ جَبْرَئِیلَ فَدَخَلْتُ الْبَیْتَ الْمَعْمُورَ فَصَلَّیْتُ فِیهِ رَکْعَتَیْنِ وَ مَعِی أُنَاسٌ مِنْ أَصْحَابِی عَلَیْهِمْ ثِیَابٌ جُدُدٌ وَ آخَرُونَ عَلَیْهِمْ ثِیَابٌ خُلْقَانٌ فَدَخَلَ أَصْحَابُ الْجُدُدِ وَ حُبِسَ أَصْحَابُ الْخُلْقَانِ ثُمَّ خَرَجْتُ فَانْقَادَ لِی نَهَرَانِ نَهَرٌ یُسَمَّی الْکَوْثَرَ، وَ نَهَرٌ یُسَمَّی الرَّحْمَهًَْ فَشَرِبْتُ مِنَ الْکَوْثَرِ وَ اغْتَسَلْتُ مِنَ الرَّحْمَهًِْ ثُمَّ انْقَادَا لِی جَمِیعاً حَتَّی دَخَلْتُ الْجَنَّهًَْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - همراه جبرئیل به راه افتاده به بیت المعمور وارد شدم، و دو رکعت نماز خواندم، همراه من گروهی از یاران من بودند که لباس‌هایی تازه و نو پوشیده بودند و گروهی دیگر لباس‌های کهنه پوشیده بودند، ابتدا آنان که لباس نو و تازه پوشیده بودند آمدند و سپس آنان که لباس کهنه پوشیده بودند نشستند. سپس دو نهر برایم آشکار شد، یکی به نام کوثر و دیگری رحمت، من از آب کوثر نوشیدم و در نهر رحمت غسل کردم، سپس آن نهرها مطیع من شدند تا اینکه وارد بهشت شدم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص412

القمی، ج2، ص10/ نورالثقلین

14

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - السَّخِیُ مُحَبَّبٌ فِی السَّمَاوَاتِ مُحَبَّبٌ فِی الْأَرْضِ خُلِقَ مِنْ طِینَهًٍْ عَذْبَهًٍْ وَ خُلِقَ مَاءُ عَیْنَیْهِ مِنْ مَاءِ الْکَوْثَرِ وَ الْبَخِیلُ مُبَغَّضٌ فِی السَّمَاوَاتِ مُبَغَّضٌ فِی الْأَرْضِ خُلِقَ مِنْ طِینَهًٍْ سَبِخَهًٍْ وَ خُلِقَ مَاءُ عَیْنَیْهِ مِنْ مَاءِ الْعَوْسَجِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - شخص سخاوتمند در آسمان‌ها و در زمین محبوب است، از گل [گوارا] آفریده شده است و آب چشمانش از آب کوثر آفریده شده است و شخص بخیل (خسیس) در آسمان‌ها و در زمین مورد خشم و غضب است، از گِلِ زمین شوره‌زار آفریده شده است و آب چشمانش از آب (عوسج) آفریده شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص412

الکافی، ج4، ص39/ نورالثقلین

15

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ لَمْ یُؤْمِنْ بِحَوْضِی فَلَا أَوْرَدَهُ اللَّهُ حَوْضِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس حوض مرا باور نداشته باشد خداوند او را وارد حوض من نخواهد کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص412

البرهان

16

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی حَجَّهًِْ الْوَدَاعِ فِی مَسْجِدِ الْخَیْفِ إِنِّی فَرَطُکُمْ وَ أَنْتُمْ وَارِدُونَ عَلَیَّ الْحَوْضَ حَوْضٌ عَرْضُهُ مَا بَیْنَ بُصْرَی وَ صَنْعَاءَ فِیهِ قِدْحَانٌ مِنْ فِضَّهًٍْ عَدَدَ النُّجُومِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابن‌عبّاس گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در حجّهًْ‌الوداع در مسجد خیف به مردم فرمود: «من بر شما سبقت می‌گیرم و شما در حوض بر من وارد می‌شوید حوضی که عرض آن به فاصله‌ی اینجا تا صنعاء است، در آن حوض به عدد ستارگان قدح نقره است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص412

بحارالأنوار، ج8، ص19

17

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْأَنْصَارِیِّ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) سُئِلَ عَنِ الْحَوْضِ فَقَالَ: أَمَّا إِذَا سَأَلْتُمُونِی عَنْهُ فَأُخْبِرُکُمْ أَنَّ الْحَوْضَ أَکْرَمَنِی اللَّهُ بِهِ، وَ فَضَّلَنِی عَلَی مَنْ کَانَ قَبْلِی مِنَ الْأَنْبِیَاءِ، وَ هُوَ مَا بَیْنَ أَیْلَهًَْ وَ صَنْعَاءَ، فِیهِ مِنَ الْآنِیَهًِْ عَدَدُ نُجُومِ السَّمَاءِ، یَسِیلُ فِیهِ خَلِیجَانِ مِنْ الْمَاءِ، مَاؤُهُ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ اللَّبَنِ، وَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ، حَصَاهُ الزُّمُرُّدُ وَ الْیَاقُوتُ، بَطْحَاؤُهُ مِسْکٌ أَذْفَرُ، شَرْطٌ مَشْرُوطٌ مِنْ رَبِّی لَا یَرِدُهُ أَحَدٌ مِنْ أُمَّتِی إِلَّا النَّقِیَّهًُْ قُلُوبُهُمْ، الصَّحِیحَهًُْ نِیَّاتُهُمْ، الْمُسَلِّمُونَ لِلْوَصِیِّ مِنْ بَعْدِی، الَّذِینَ یُعْطُونَ مَا عَلَیْهِمْ فِی یُسْرٍ، وَ لَا یَأْخُذُونَ مَا عَلَیْهِمْ فِی عُسْرٍ، یَذُودُ عَنْهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ مَنْ لَیْسَ مِنْ شِیعَتِهِ کَمَا یَذُودُ الرَّجُلُ الْبَعِیرَ الْأَجْرَبَ مِنْ إِبِلِهِ، مَنْ شَرِبَ مِنْهُ لَمْ یَظْمَأْ أَبَداً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابو ایّوب انصاری گوید: از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) در مورد حوض پرسیدند، فرمود: «چون پرسیدید، شما را خبر می‌دهم. به‌درستی‌که حوض خدا آن را به من اکرام کرده و مرا بر هرکه بوده پیش از من از پیغمبران تفضیل داده و آن حوض به اندازه‌ی ما بین ایله و صنعاء است. در آن جام‌ها برای آب خوردن به عدد ستاره‌های آسمان است، در آن دو نهر بزرگ از آب روان می‌شود، آب آن از شیر سفیدتر است و از عسل شیرین‌تر است، سنگریزه آن زمرّد و یاقوت است، زمین آن مشگ اذفر است یعنی مشگ به غایت نیکو، شرطی است مشروط از جانب پروردگار من که وارد آن نمی‌شوند. مگر کسانی که دل ایشان پاک باشد و نیّت‌های ایشان درست باشد و تسلیم‌کننده برای وصیّ من بعد از من باشند آن کسانی که آنچه را که بر ایشان است به آسانی می‌دهند و آنچه را که برای ایشان است به دشواری نمی‌گیرند، روز قیامت وصیّ من کسی را که از شیعه او نیست از حوض دور می‌کند. همچنان که دور می‌کند مرد شتری را که جرب داشته باشد از شترانش کسی که از آن حوض نوشد و هرگز تشنه نشود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص414

الأمالی للطوسی، ص228/ بحرالعرفان، ج5، ص163

18

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إنَّ حَوْضِی مَا بَیْنَ عَدَنَ إلَی عُمَّانَ الْبلقا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - حوض من در میان سرزمین «عدن» است تا «عمان بلقا».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص414

بحرالعرفان، ج5، ص167

19

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَالَ أَنَسٌ بَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ذَاتَ یَوْمٍ بَیْنَ أَظْهُرِنَا إِذْ أَغْفَی إِغْفَاءً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ مُتَبَسِّماً فَقُلْتُ مَا أَضْحَکَکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ أُنْزِلَتْ عَلَیَّ آنِفاً سُورَهًٌْ فَقَرَأَ سُورَهًَْ الْکَوْثَرِ ثُمَّ قَالَ أَ تَدْرُونَ مَا الْکَوْثَرُ قُلْنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ فَإِنَّهُ نَهَرٌ وَعَدَنِیهِ رَبِّی عَلَیْهِ خَیْراً کَثِیراً هُوَ حَوْضِی تَرِدُ عَلَیْهِ أُمَّتِی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ آنِیَتُهُ عَدَدُ نُجُومِ السَّمَاءِ فَیُخْتَلَجُ الْقَرْنُ مِنْهُمْ فَأَقُولُ یَا رَبِّ إِنَّهُمْ مِنْ أُمَّتِی فَیُقَالُ إِنَّکَ لَا تَدْرِی مَا أَحْدَثُوا بَعْدَکَ أَوْرَدَهُ مُسْلِمٌ فِی الصَّحِیحِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - انس گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اندکی به خواب رفت. سپس تبسّم‌کنان از خواب سر برداشت، پرسیدیم: «چه چیزی شما را به خنده آورده است»؟ فرمود: «اندکی پیش سوره‌ای بر من نازل شد. آنگاه سوره‌ی کوثر را تلاوت فرمود: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ* إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ؛ ما، کوثر به تو ارزانی داشتیم. اینک به شکرانه‌ی آن، نماز بگزار و قربانی کن. [و بدان که] دشمن و کسی که از تو نکوهش می‌کند (عاص‌بن‌وائل)، مقطوع النسل است [و نسل تو تا قیامت به کثرت و عزّت باقی است]». پس از تلاوت آیه‌ی شریفه خطاب به حضّار، فرمود: «آیا می‌دانید الْکَوْثَرَ چیست»؟ گفتیم: «خدا و رسول او به حقیقت الْکَوْثَرَ داناترند». فرمود: «الْکَوْثَرَ نام نهری است که خدا به من وعده داد و از آن نهر، خیر بسیاری به من روزی می‌فرماید. الْکَوْثَرَ همان حوضی است که در روز قیامت، امّت من گرد آن اجتماع می‌کنند و ظرف‌هایی اطراف آن گذاشته شده تا پیروانم به‌وسیله‌ی آن‌ها، از آب کوثر، استفاده کنند، آن ظرف‌ها به عدد ستارگان است! دراین‌موقع یکی از بندگان کنار حوض کوثر می‌آید تا آب بیاشامد، وی را از نوشیدن آب کوثر جلوگیری می‌کنند، می‌گویم: پروردگارا! این شخص از امّت من است! خدای تعالی در پاسخ می‌فرماید: از آنچه پس از رحلت تو اتّفاق افتاده است بی‌خبری»!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص414

بحارالأنوار، ج8، ص16/ نورالثقلین

20

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَرَانِی جَبْرَئِیلُ مَنَازِلِی وَ مَنَازِلَ أَهْلِ بَیْتِی عَلَی الْکَوْثر.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - «جبرئیل (علیه السلام) منزل¬های من و منازل¬ اهل بیتم (علیهم السلام) را در بهشت بر کناره‌ی کوثر به من نشان داد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص414

البرهان

21

(کوثر/ 1)

الصّادق (علیه السلام) - قیل هُوَ الْکَوْثر الشَّفَاعَهًْ.

امام صادق (علیه السلام) - منظور از الْکَوْثر، شفاعت است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص414

نورالثقلین

22

(کوثر/ 1)

أمیرالمومنین (علیه السلام) - عَنْ حُمْرَانَ‌بْنِ‌أَعْیَنَ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) صَلَّی الْغَدَاهًَْ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) فَقَالَ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) مَا هَذَا النُّورُ الَّذِی أَرَاهُ قَدْ غَشِیَکَ قَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَصَابَتْنِی جَنَابَهًٌْ فِی هَذِهِ اللَّیْلَهًِْ فَأَخَذْتُ بَطْنَ الْوَادِی فَلَمْ أُصِبِ الْمَاءَ فَلَمَّا وَلَّیْتُ نَادَانِی مُنَادٍ یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَالْتَفَتُّ فَإِذَا خَلْفِی إِبْرِیقٌ مَمْلُوٌّ مِنْ مَاءٍ وَ طَشْتٌ مِنْ ذَهَبٍ مَمْلُوٌّ مِنْ مَاءٍ فَاغْتَسَلْتُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَا عَلِیُّ (علیه السلام) أَمَّا الْمُنَادِی فَجَبْرَئِیلُ وَ الْمَاءُ مِنْ نَهَرٍ یُقَالُ لَهُ الْکَوْثَرُ عَلَیْهِ اثْنَا عَشَرَ أَلْفَ شَجَرَهًٍْ کُلُّ شَجَرَهًٍْ لَهَا ثَلَاثُمِائَهًٍْ وَ سِتُّونَ غُصْناً فَإِذَا أَرَادَ أَهْلُ الْجَنَّهًِْ الطَّرَبَ هَبَّتْ رِیحٌ فَمَا مِنْ شَجَرَهًٍْ وَ لَا غُصْنٍ إِلَّا وَ هُوَ أَحْلَی صَوْتاً مِنَ الْآخَرِ وَ لَوْ لَا أَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی کَتَبَ عَلَی أَهْلِ الْجَنَّهًِْ أَنْ لَا یَمُوتُوا لَمَاتُوا فَرَحاً مِنْ شِدَّهًِْ حَلَاوَهًِْ تِلْکَ الْأَصْوَاتِ وَ هَذَا النَّهَرِ فِی جَنَّهًِْ عَدْنٍ وَ هُوَ لِی ذَلِکَ وَ لِفَاطِمَهًَْ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ (علیهم السلام) وَ لَیْسَ لِأَحَدٍ فِیهِ شَی.

امام علی (علیه السلام) - حمران‌بن‌اعین از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نماز ظهر را به‌جا آورد و سپس رو سوی حضرت امام علی (علیه السلام) کرد و فرمود: «ای علی (علیه السلام)! این نور چیست که تو را پوشانده است»؟ حضرت علی (علیه السلام) عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! دیشب به جنابت دچار شدم. به میان صحرا رفتم امّا آبی نیافتم. چون برگشتم، ندادهنده¬ای مرا ندا داد: ای امیرمؤمنان (علیه السلام)! چون روی گرداندم، پشت سرم ظرفی لبریز از آب و طشتی زرّین و لبریز از آب دیدم و از آن غسل کردم». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای علی (علیه السلام)! آنکه ندا سر داد، جبرئیل (علیه السلام) بود و آن آب از نهری بود که کوثر نام دارد و دوازده هزار درخت بر آن است و هر درخت سیصدوشصت شاخه دارد. چون بهشتیان میل به طرب کنند، بادی می¬وزد و آن درختان و شاخه‌ها یکی از دیگری خوش صداتر می¬شود. چنانکه اگر خداوند تبارک‌وتعالی بر بهشتیان مقدّر نفرموده بود که نمیرند، هرآینه از شدّت دلپذیری آن صدا از شادی جان می¬باختند. آن نهر در بهشت جاوید است و آن برای من و تو و فاطمه (سلام الله علیها) و حسن و حسین (علی‌ها السلام) است و هیچ‌کس دیگر در آن چیزی ندارد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص414

تأویل الأیات الظاهرهًْ، ص822/ نورالثقلین/ البرهان

23

(کوثر/ 1)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ جَدِّی عَنْ آبَائِهِ (علیهم السلام) أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) عَلَّمَ أَصْحَابَهُ فِی مَجْلِسٍ وَاحِد أَنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَعِی عِتْرَتِی وَ سِبْطَایَ عَلَی الْحَوْضِ فَمَنْ أَرَادَنَا فَلْیَأْخُذْ بِقَوْلِنَا وَ لْیَعْمَلْ عَمَلَنَا فَإِنَّ لِکُلِّ أَهْلِ بَیْتٍ نجیب {نَجِیباً} وَ لَنَا شَفَاعَهًًْ وَ لِأَهْلِ مَوَدَّتِنَا شَفَاعَهًًْ فَتَنَافَسُوا فِی لِقَائِنَا عَلَی الْحَوْضِ فَإِنَّا نَذُودُ عَنْهُ أَعْدَاءَنَا وَ نَسْقِی مِنْهُ أَحِبَّاءَنَا وَ أَوْلِیَاءَنَا وَ مَنْ شَرِبَ مِنْهُ شَرْبَهًًْ لَمْ یَظْمَأْ بَعْدَهَا أَبَداً حَوْضُنَا مُتْرَعٌ فِیهِ مَثْعَبَانِ یَنْصَبَّانِ مِنَ الْجَنَّهًِْ أَحَدُهُمَا مِنْ تَسْنِیمٍ وَ الْآخَرُ مِنْ مَعِینٍ عَلَی حَافَتَیْهِ الزَّعْفَرَانُ وَ حَصَاهُ اللُّؤْلُؤُ وَ الْیَاقُوتُ وَ هُوَ الْکَوْثَر.

امام علی (علیه السلام) - من در خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و عترتم با من در کنار حوض کوثر هستیم هرکس می‌خواهد ما را بیابد به دستور ما عمل کند و کار ما را از پیش گیرد. برای هر خانواده‌ای نجیبی است. برای ما شفاعت است و هرکه ما را دوست بدارد دارای شفاعت است. در راه ملاقات ما سرعت بگیرید. کنار حوض کوثر دشمنان خود را کنار می‌زنیم و دوستان و اولیای خود را سیرآب می‌کنیم. هرکس جرعه‌ای از آن آب بنوشد هرگز تشنه نخواهد شد. حوض ما پر آب و دو سرچشمه فراوان از بهشت در آن می‌ریزد یکی از نهر تسنیم و دیگری از نهر معیّن است در کنار جویبارهای آن زعفران و دانه‌های مروارید و یاقوت است آن حوض کوثر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص416

الخصال، ج2، ص624/ نورالثقلین

24

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - یَا عَلِیُّ (علیه السلام) أَنْتَ أَخِی وَ وَزِیرِی وَ صَاحِبُ لِوَائِی فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ وَ أَنْتَ صَاحِبُ حَوْضِی مَنْ أَحَبَّکَ أَحَبَّنِی وَ مَنْ أَبْغَضَکَ أَبْغَضَنِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) -‌ای علی (علیه السلام) تو برادر، وزیر و پرچمدار منی در دنیا و آخرت و تو صاحب حوضی هرکه دوستت دارد دوستم دارد و هرکه دشمنت دارد دشمن من باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص416

عیون اخبار الرضا (ج1، ص294

25

(کوثر/ 1)

أمیرالمرمنین (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌حَرْبِ‌بْنِ‌أَبِی‌الْأَسْوَدِ الدُّؤَلِیِّ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَمِعْتُ أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) یَقُولُ وَ اللَّهِ لَأَزُودَنَّ بِیَدَیَ هَاتَیْنِ الْقَصِیرَتَیْنِ عَنْ حَوْضِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَعْدَاءَنَا وَ لَیَرِدَنَّهُ أَحِبَّاؤُن.

امام علی (علیه السلام) - ابی‌حرب‌بن‌ابی‌اسود دولی از پدرش نقل کرده است: شنیدم امام علی (علیه السلام) می‌فرمود: و اللَّه که به این دو دست کوتاه خود برانم از حوض رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) دشمنان خود را، و وارد گردانم دوستان خود را.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص416

بحارالانوار، ج8، ص20

26

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَنِّی أَرِدُ أَنَا وَ شِیعَتِی الْحَوْضَ رِوَاءً مَرْوِیِّینَ مُبْیَضَّهًًْ وُجُوهُهُمْ وَ یَرِدُ عَدُوُّنَا ظِمَاءً مُظْمَئِینَ مُسْوَدَّهًًْ وُجُوهُهُمْ خُذْهَا إِلَیْکَ قَصِیرَهًٌْ مِنْ طَوِیلَهًٍْ أَنْتَ مَعَ مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لَکَ مَا اکْتَسَبْتَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - مرا خلیل من رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) که من و شیعه‌ی من وارد گردیم بر حوض و سیراب شویم باروی‌های سفید نورانی و دشمنان تشنه به‌مانند با روی‌های سیاه ظلمانی و سخن را کوتاه کن تو را حشر کنند با کسی که او را دوست می‌داری، و برای توست نیکی که اندوخته.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص416

بحارالانوار، ج8، ص21/ الأمالی، ص116

27

(کوثر/ 1)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ إِسْحَاقَ‌بْنِ‌جَرِیرٍ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) … قُلْتُ لَهُ أَ لَسْتَ عَرَبِیّاً قَالَ بَلَی قُلْتُ إِنَّ الْعَرَبَ لَا تُبْغِضُ عَلِیّاً (علیه السلام) ثُمَّ قُلْتُ لَهُ لَعَلَّکَ مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِالْحَوْضِ أَمَا وَ اللَّهِ لَئِنْ أَبْغَضْتَهُ ثُمَ وَرَدْتَ عَلَیْهِ الْحَوْضَ لَتَمُوتَنَ عَطَش.

امام صادق (علیه السلام) - اسحاق‌بن‌جریر گوید حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: «گفتم عرب علی (علیه السلام) را دشمن نمی‌دارد، گفتم شاید شما حوض را تکذیب می‌کنی، به خداوند سوگند اگر علی (علیه السلام) را دشمن بداری و بعد در کنار حوض او را بنگری از عطش خواهی مرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص416

بحارالانوار، ج8، ص22/ المحاسن، ج1، ص90

28

(کوثر/ 1)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ الْأَصَمِّ عَنْ مِسْمَعٍ کِرْدِینٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إِنَ الْمُوجَعَ قَلْبُهُ

لَنَا لَیَفْرَحُ یَوْمَ یَرَانَا عِنْدَ مَوْتِهِ فَرْحَهًًْ لَا تَزَالُ تِلْکَ الْفَرْحَهًُْ فِی قَلْبِهِ حَتَّی یَرِدَ عَلَیْنَا الْحَوْضَ وَ إِنَّ الْکَوْثَرَ لَیَفْرَحُ بِمُحِبِّنَا إِذَا وَرَدَ عَلَیْهِ حَتَّی إِنَّهُ لَیُذِیقُهُ مِنْ ضُرُوبِ الطَّعَامِ مَا لَا یَشْتَهِی أَنْ یَصْدُرَ عَنْهُ یَا مِسْمَعُ مَنْ شَرِبَ مِنْهُ شَرْبَهًًْ لَمْ یَظْمَأْ بَعْدَهَا أَبَداً وَ لَمْ یَشْقَ بَعْدَهَا أَبَداً وَ هُوَ فِی بَرْدِ الْکَافُورِ وَ رِیحِ الْمِسْکِ وَ طَعْمِ الزَّنْجَبِیلِ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ وَ أَلْیَنُ مِنَ الزُّبْدِ وَ أَصْفَی مِنَ الدَّمْعِ وَ أَذْکَی مِنَ الْعَنْبَرِ یَخْرُجُ مِنْ تَسْنِیمٍ وَ یَمُرُّ بِأَنْهَارِ الْجِنَانِ تَجْرِی عَلَی رَضْرَاضِ الدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ فِیهِ مِنَ الْقِدْحَانِ أَکْثَرُ مِنْ عَدَدِ نُجُومِ السَّمَاءِ یُوجَدُ رِیحُهُ مِنْ مَسِیرَهًِْ أَلْفِ عَامٍ قِدْحَانُهُ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّهًِْ وَ أَلْوَانِ الْجَوْهَرِ یَفُوحُ فِی وَجْهِ الشَّارِبِ مِنْهُ کُلُّ فَائِحَهًٍْ حَتَّی یَقُولَ الشَّارِبُ مِنْهُ لَیْتَنِی تُرِکْتُ هَاهُنَا لَا أَبْغِی بِهَذَا بَدَلًا وَ لَا عَنْهُ تَحْوِیلًا أَمَا إِنَّکَ یَا کِرْدِینُ مِمَّنْ تَرْوَی مِنْهُ وَ مَا مِنْ عَیْنٍ بَکَتْ لَنَا إِلَّا نُعِّمَتْ بِالنَّظَرِ إِلَی الْکَوْثَرِ وَ سُقِیَتْ مِنْهُ مَنْ أَحَبَّنَا وَ إِنَّ الشَّارِبَ مِنْهُ لَیُعْطَی مِنَ اللَّذَّهًِْ وَ الطَّعْمِ وَ الشَّهْوَهًِْ لَهُ أَکْثَرَ مِمَّا یُعْطَاهُ مَنْ هُوَ دُونَهُ فِی حُبِّنَا وَ إِنَّ عَلَی الْکَوْثَرِ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ فِی یَدِهِ عَصَاءٌ مِنْ عَوْسَجٍ یَحْطِمُ بِهَا أَعْدَاءَنَا.

امام صادق (علیه السلام) - عبدالله‌بن‌اصم از مسمع کردین از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: «کسی که دلش برای ما بسوزد در موقع جان‌دادن به‌قدری خوشحال می‌شوند که تا وقتی نزد حوض کوثر بر ما وارد شود آن خوشحالی در قلبش خواهد بود حوض کوثر از ورود او برای محبّتی که به ما دارد فرحمند می‌شود و به‌قدری از انواع و اقسام غذا به وی می‌دهد که دوست ندارد از آنجا خارج شود. ای مسمع! کسی که یک شربت آب حوض کوثر را بیاشامد بعدا هرگز تشنه نخواهد شد و مشقّتی نخواهد دید. آب کوثر دارای خنکی کافور، بوی مشک، طعم زنجبیل، شیرین‌تر از عسل، نرم‌تر از کره، صاف‌تر از اشک، خوشبوتر از عنبر است. از چشمه تسنیم خارج می‌شود و به نهرهای بهشت عبور می‌کند و بر درّ و یاقوت جاری می‌گردد. تعداد پیاله‌هایی که در میان حوض کوثر است از شماره‌ی ستارگان بیشتر می‌باشد. بوی حوض کوثر از هزار سال راه به مشام می‌رسد پیاله‌های آن از طلا و نقره و گوهرهای الوان است. کلیه‌ی بوهای خوش را به مشام آشامنده خود می‌رساند. آشامنده آب کوثر می‌گوید: کاش من همین جا می‌بودم و عوض و بدلی انتخاب نمی‌کردم و از اینجا به‌جای دیگری محول نمی‌شدم. ای مسمع! آیا نه چنین است که از آن حوض سیراب خواهی شد! هیچ چشمی برای ما گریان نمی‌شود مگر اینکه به‌وسیله‌ی نظرکردن به کوثر شاد خواهد شد. هرکسی که محب ما باشد از آب کوثر می‌آشامد. حضرت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) درحالی نزد حوض کوثر ایستاده که عصایی از چوب عوسج به دست دارد و دشمنان ما را با آن دور می‌کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص416

بحارالانوار، ج8، ص23/ نوادر الاخبار، ص357

29

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَنَسٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ قَدْ أُعْطِیتُ الْکَوْثَرَ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا الْکَوْثَرُ قَالَ نَهَرٌ فِی الْجَنَّهًِْ عَرْضُهُ وَ طُولُهُ مَا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لَا یَشْرَبُ أَحَدٌ مِنْهُ فَیَظْمَأَ وَ لَا یَتَوَضَّأُ أَحَدٌ مِنْهُ فَیَشْعَثَ لَا یَشْرَبُهُ إِنْسَانٌ أَخْفَرَ ذِمَّتِی وَ قَتَلَ أَهْلَ بَیْتِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - انس گوید: روزی بر پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) وارد شدم، ایشان فرمود: «همانا کوثر به من عطا شد». گفتم: «ای پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله)، کوثر چیست»؟ فرمود: «رودی است در بهشت که پهنا و درازای آن به‌اندازه‌ی فاصله‌ی میان آسمان و زمین است. هرکس از آن بنوشد هرگز تشنه نخواهد شد و هرکس از آن وضو بگیرد هرگز آلوده نمی‌شود. کسی که پیمان مرا شکسته و اهل بیت مرا کشته است هرگز از آن نخواهد نوشید». امیرمؤمنان (علیه السلام) فرمود: «سوگند به خداوند که دانه را شکافت و موجودات زنده را پدید آورد، هنگامی‌که دوستان ما وارد بر حوض شوند با همین دو دست خویش دشمنان را از آن پراکنده می‌سازم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص418

بحارالانوار، ج8، ص24

آیه فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ [2]

پس برای پروردگارت نماز بخوان و قربانی کن!

1

(کوثر/ 2)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ حَرِیزٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ قَالَ النَّحْرُ الِاعْتِدَالُ فِی الْقِیَامِ أَنْ یُقِیمَ صُلْبَهُ وَ نَحْرَهُ وَ قَالَ لَا تُکَفِّرْ فَإِنَّمَا یَصْنَعُ ذَلِکَ الْمَجُوسُ وَ لَا تَلَثَّمْ وَ لَا تَحْتَفِزْ وَ لَا تُقْعِ عَلَی قَدَمَیْکَ وَ لَا تَفْتَرِشْ ذِرَاعَیْکَ.

امام باقر (علیه السلام) - حریز از مردی از امام باقر (علیه السلام) روایت می‌کند که فرمود: از حضرت امام باقر (علیه السلام) روایت کرده است که ایشان درباره‌ی فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ فرمود: «انْحَرْ، راست‌ایستادن در قیام است، یعنی کمر و گردنش را راست نگه دارد». سپس حضرت (علیه السلام) فرمود: «دست بر روی دست نگذار که این کار مجوسیان است و روبند نزن و بر زانو منشین و بر پنجه دو پایت نایست و بازوانت را باز نکن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص418

الکافی، ج3، ص336/ تهذیب الأحکام، ج2، ص84/ وسایل الشیعهًْ، ج5، ص489/ نورالثقلین؛ فیه: «و قال لا تکفر فانما…» محذوف/ بحارالأنوار، ج81، ص211/ البرهان؛ فیه: «تحتفر» بدل «تحتفز»

2

(کوثر/ 2)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ قَالَ هُوَ رَفْعُ یَدَیْکَ حِذَاءَ وَجْهِکَ.

امام صادق (علیه السلام) - فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ منظور، بالابردن دست¬ها تا برابر صورت است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص418

تهذیب الأحکام، ج2، ص66/ وسایل الشیعهًْ، ج6، ص27/ عوالی اللآلی، ج2، ص46؛ «عند الکبیر» زیادهًْ/ بحارالأنوار، ج16، ص312/ وسایل الشیعهًْ، ج6، ص30/ بحارالأنوار، ج81، ص351/ فقه القرآن، ج1، ص108/ بحارالأنوار، ج16، ص312/ بحارالأنوار، ج81، ص351/ نورالثقلین

3

(کوثر/ 2)

أمیرالمرمنین (علیه السلام) - عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ قَالَ النَّحْرُ رَفْعُ الْیَدَیْنِ فِی الصَّلَاهًِْ نَحْوَ الْوَجْهِ.

امام علی (علیه السلام) - علی (علیه السلام) درباره‌ی¬ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ فرمود: «نحر بالابردن دست¬ها در نماز به‌سمت صورت است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص420

دعایم الإسلام، ج1، ص156/ بحارالأنوار، ج81، ص376/ مستدرک الوسایل، ج4، ص144/ وسایل الشیعهًْ، ج6، ص30/ نورالثقلین

4

(کوثر/ 2)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - لَمَّا نَزَلَتْ عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ قَالَ یَا جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) مَا هَذِهِ النَّحِیرَهًُْ الَّتِی أَمَرَ بِهَا رَبِّی فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّهَا لَیْسَتْ نَحِیرَهًًْ وَ لَکِنَّهَا رَفْعُ الْأَیْدِی فِی الصَّلَاهًِْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - اصبغ‌بن‌نباته از امام علی (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: چون فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نازل شد، ایشان فرمود: «ای جبرئیل! این قربانی که پروردگارم مرا به آن فرمان داده، چیست»؟ عرض کرد: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! آن، قربانی نیست، بلکه بالابردن دست¬ها در نماز است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص420

بحارالأنوار، ج81، ص362/ البرهان/ الأمالی للطوسی، ص377/ وسایل الشیعهًْ، ج6، ص29

5

(کوثر/ 2)

أمیرالمرمنین (علیه السلام) - عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ السُّورَهًُْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِجَبْرَئِیلَ (علیه السلام) مَا هَذِهِ النَّحِیرَهًُْ الَّتِی أَمَرَنِی بِهَا رَبِّی قَالَ لَیْسَتْ بِنَحِیرَهًٍْ وَ إِنَّمَا یَأْمُرُکَ إِذَا تَحَرَّمْتَ لِلصَّلَاهًِْ أَنْ تَرْفَعَ یَدَیْکَ إِذَا کَبَّرْتَ وَ إِذَا رَکَعْتَ وَ إِذَا رَفَعْتَ رَأْسَکَ مِنَ الرُّکُوعِ وَ إِذَا سَجَدْتَ فَإِنَّهُ صَلَاتُنَا وَ صَلَاهًُْ الْمَلَائِکَهًِْ فِی السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْءٍ زِینَهًًْ وَ إِنَّ زِینَهًَْ الصَّلَاهًِْ رَفْعُ الْأَیْدِی عِنْدَ کُلِّ تَکْبِیرَهًٍْ.

امام علی (علیه السلام) - چون این سوره نازل شد، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به جبرئیل فرمود: «این قربانی که پروردگارم مرا به آن فرمان داده، چیست»؟ عرض کرد: «آن، قربانی نیست، بلکه خداوند تو را فرمان داده که چون احرام نماز بستی، در هنگام تکبیرهًْ‌الاحرام و در هنگام به رکوع‌رفتن و در هنگام سر از رکوع برداشتن و در هنگام به سجده‌رفتن، دست¬هایت را بالا آوری، چرا که این نماز ما و نماز فرشتگانی است که در آسمان هفتم هستند. هر چیزی زیوری دارد و زیور نماز، دست بلندکردن در هر تکبیر است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص420

فقه القرآن، ج1، ص107/ نورالثقلین/ البرهان

6

(کوثر/ 2)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) رَفْعُ الْأَیْدِی مِنَ الِاسْتِکَانَهًِْ قِیلَ وَ مَا الِاسْتِکَانَهًُْ قَالَ أَ لَا تَقْرَأُ هَذِهِ الْآیَهًَْ فَمَا اسْتَکانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما یَتَضَرَّعُون.

امام علی (علیه السلام) - اصبغ‌بن‌نباته از امام علی (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «دست بلند کردن نشانه‌ی استکانت و التماس است». عرض کردم: «استکانت چیست»؟ فرمود: «مگر این آیه را نخوانده‌ای «امّا آنان نه در برابر پروردگارشان تواضع کردند، و نه به درگاهش تضرّع می‌کنند! . (مومنون/76)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص420

فقه القرآن، ج1، ص108

7

(کوثر/ 2)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ جَمِیلٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ فَقَالَ بِیَدِهِ هَکَذَا.

امام صادق (علیه السلام) - جمیل گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ پرسیدم. ایشان با دست نشان داد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص420

وسایل الشیعهًْ، ج6، ص30

8

(کوثر/ 2)

الصّادق (علیه السلام) - قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ فَرَفَعَ یَدَیْهِ هَکَذَا یَعْنِی اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَهًَْ حَذْوَ وَجْهِهِ فِی اسْتِفْتَاحِ الصَّلَاهًِْ.

امام صادق (علیه السلام) - جمیل‌بن‌دراج از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ نقل کرده است: ایشان با دست نشان داد و فرمود: «یعنی در افتتاح نماز، با بالاآوردن دستانش در برابر صورتش رو سوی قبله کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص420

عوالی اللآلی، ج2، ص46/ فقه القرآن، ج1، ص108/ نورالثقلین

آیه إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ [3]

[و بدان] دشمن تو قطعاً بریده‌نسل و بی‌عقب است!

1

(کوثر/ 3)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَی عَمْرِوبْنِ‌الْعَاصِ وَ الْحَکَمِ‌بْنِ‌أَبِی‌الْعَاصِ فَقَالَ عَمْرٌو یَا بَا الْأَبْتَرِ وَ کَانَ الرَّجُلُ فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ إِذَا لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلَدٌ یُسَمَّی أَبْتَرَ ثُمَّ قَالَ عَمْرٌو إِنِّی لَأَشْنَأُ مُحَمَّدا (صلی الله علیه و آله) أَیْ أُبْغِضُهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ شانِئَکَ أَیْ مُبْغِضَکَ عَمْرَوبْنَ‌الْعَاصِ هُوَ الْأَبْتَرُ یَعْنِی لَا دِینَ لَهُ وَ لَا نَسَبَ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) داخل مسجد شد، حال آنکه عمروبن‌عاص و حکم‌بن ابی‌عاص آنجا بودند. عمرو گفت: «ای ابا الأبتر! (ای پدر بی‌تبار) در زمان جاهلیّت رسم بود که چون کسی پسر نداشت، او را ابتر می-نامیدند». سپس عمرو گفت: «محمّد (صلی الله علیه و آله) را شنائت کردم، یعنی با او دشمنی کردم». آنگاه خداوند بر رسولش (صلی الله علیه و آله) نازل فرمود: «إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ* إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ». یعنی دشمنت عمروبن‌عاص هُوَ الْأَبْتَرُ یعنی نه دینی دارد و نه تباری.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص420

بحارالأنوار، ج17، ص209/ بحارالأنوار، ج33، ص163/ نورالثقلین/ القمی، ج2، ص445؛ «دخل رسول الله… علی رسوله (ص)» محذوف

2

(کوثر/ 3)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کُنْتُ نَائِماً فِی الْحِجْرِ إِذْ أَتَانِی جَبْرَئِیلُ فَحَرَّکَنِی تَحْرِیکاً لَطِیفاً ثُمَّ قَالَ لِی… هُوَ الَّذِی یَقُولُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ إِلَی مَوْضِعِ الْأَبْتَرُ عَمْرُوبْنُ‌الْعَاصِ هُوَ الْأَبْتَرُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - محمّدبن‌عجلان و زیدبن‌علی گویند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «من در حجر خوابیده بودم که جبرئیل به نزدم آمد و مرا به آرامی تکان داد. سپس به من گفت: او همان کسی است که خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ* إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ؛ و عمروبن‌عاص، ابتر و بی¬تبار است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص422

بحارالأنوار، ج37، ص314/ بحارالأنوار، ج18، ص392/ الیقین، ص291

3

(کوثر/ 3)

الحسن (علیه السلام) - وَ أَمَّا أَنْتَ یَا عَمْرَوبْنَ‌الْعَاصِ الشَّانِئِ اللَّعِینِ الْأَبْتَرِ فَإِنَّمَا أَنْتَ کَلْبٌ أَوَّلُ أَمْرِکَ أُمُّکَ لَبَغِیَّهًٌْ وَ إِنَّکَ وُلِدْتَ عَلَی فِرَاشٍ مُشْتَرَکٍ فَتَحَاکَمَتْ فِیکَ رِجَالُ قُرَیْشٍ مِنْهُمْ أَبُو سُفْیَانَ‌بْنُ‌حَرْبٍ وَ الْوَلِیدُ‌بْنُ‌الْمُغِیرَهًِْ وَ عُثْمَانُ‌بْنُ‌الْحَارِثِ وَ النَّضْرُ‌بْنُ‌الْحَارِثِ‌بْنِ‌کَلْدَهًَْ وَ الْعَاصُ‌بْنُ‌وَائِلٍ کُلُّهُمْ یَزْعُمُ أَنَّکَ ابْنُهُ فَغَلَبَهُمْ عَلَیْکَ مِنْ بَیْنِ قُرَیْشٍ أَلْأَمُهُمْ حَسَباً وَ أَخْبَثُهُمْ مَنْصَباً وَ أَعْظَمُهُمْ بُغْیَهًًْ ثُمَّ قُمْتَ خَطِیباً وَ قُلْتَ أَنَا شَانِئُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ قَالَ الْعَاصُ‌بْنُ‌وَائِلٍ إِنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) رَجُلٌ أَبْتَرُ لَا وَلَدَ لَهُ فَلَوْ قَدْ مَاتَ انْقَطَعَ ذِکْرُهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ.

امام حسن (علیه السلام) - از شعبی نقل شده است: امام حسن (علیه السلام) فرمود: …امّا تو‌ای عمروبن‌عاص! که دارای بغض علی (علیه السلام) و لعین و بدون نسل هستی: جز این نیست که یک هستی اوّلین عیب و ننگ تو این است که مادرت زنی زنا کار بود! تو در رختخواب زنا که بین چند نفر مشترک بود متولّد شدی، آنگاه گروهی از مردان قریش درباره‌ی تو محاکمه نمودند که از جمله آنان ابوسفیان‌ابن‌حرب، ولیدبن‌مغیره، عثمان‌بن‌حارث، نصربن‌حارث بن‌کلده و عاص‌بن‌وائل بودند که هرکدام مدّعی بودند: تو پسر آنان هستی! آخر الامر آن کسی که از لحاظ حسب و نسب پست‌تر و از نظر منصب خبیث‌تر و از جهت زناکاری بزرگ‌تر بود بر ما بقی غلبه یافت و تو را به پسری تصاحب نمود. با این سوابقی که داری برمی‌خیزی و می‌گویی: «من بغض حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) را دارم»!؟ عاص‌بن‌وائل گفت: «محمّد (صلی الله علیه و آله) مردی است که پسر و نسلی ندارد، هرگاه بمیرد اسم و رسم وی نابود خواهد شد، لذا خدای علیم آیه‌ی ذیل را در شأن عاص‌بن‌وائل نازل کرد که می‌فرماید: إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ یعنی یا محمّد (صلی الله علیه و آله)! نسل آن کسی که بغض تو را دارد قطع خواهد شد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص422

بحارالأنوار، ج44، ص79/ الاحتجاج، ج1، ص276/ نورالثقلین

4

(کوثر/ 3)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ‌بْنِ‌مَرْوَانَ قَالَ کُنَّا عِنْدَ مُعَاوِیَهًَْ ذَاتَ یَوْمٍ وَ قَدِ اجْتَمَعَ عِنْدَهُ جَمَاعَهًٌْ مِنْ قُرَیْشٍ وَ فِیهِمْ عِدَّهًٌْ مِنْ بَنِی هَاشِمٍ… فَقَالَ ابْنُ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) إِنَّ عَمْراً دَاخِلٌ بَیْنَ الْعَظْمِ وَ اللَّحْمِ وَ الْعَصَا وَ اللِّحَا وَ قَدْ تَکَلَّمَ فَلْیَسْتَمِعْ فَقَدْ وَافَقَ قَرْناً أَمَا وَ اللَّهِ یَا عَمْرُو إِنِّی لَأُبْغِضُکَ فِی اللَّهِ وَ مَا أَعْتَذِرُ مِنْهُ إِنَّکَ قُمْتَ خَطِیباً فَقُلْتَ أَنَا شَانِئُ مُحَمَّدٍ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ فَأَنْتَ أَبْتَرُ الدِّینِ وَ الدُّنْیَا وَ أَنْتَ شَانِئُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ وَ الْإِسْلَامِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - عبد الملک‌بن‌مروان گوید: یک روز ما نزد معاویه بودیم، گروهی از قریش که عدّه‌ای از بنی‌هاشم در بین آنان بودند نیز حضور داشتند. معاویه گفت: ای بنی‌هاشم… ابن‌عبّاس گفت: عمروعاص بی‌جهت خود را به میان استخوان و گوشت و مغز و پوست در آورد ولی چون گفته است باید بشنود که با حریف خود روبرو است به‌خدا قسم‌ای عمرو من برای خدا شدیدا ترا دشمن می‌دارم و از این دشمنی معذرت هم نمی‌خواهم تو همانی که برای خطابه بپا خواستی و گفتی من محمّد (صلی الله علیه و آله) را دشمن می‌دارم خداوند این آیه را فرود آورد که آنکه تو را دشمن بدارد خود زیان کار است پس تو زیان کار دین و دنیایی و تویی که در جاهلیّت و اسلام بدخواه محمّد (صلی الله علیه و آله) بودی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص422

بحارالأنوار، ج44، ص115/ الخصال، ج1، ص213

5

(کوثر/ 3)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنْ سُلَیْمٍ قَالَ بَلَغَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَنَّ عَمْرَوبْنَ‌الْعَاصِ خَطَبَ النَّاس… لَمَّا مَاتَ إِبْرَاهِیمُ‌بْنُ‌رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَامَ فَقَالَ إِنَّ مُحَمَّداً قَدْ صَارَ أَبْتَرَ لَا عَقِبَ لَهُ وَ إِنِّی لَأَشْنَأُ النَّاسِ لَهُ وَ أَقْوَلُهُمْ فِیهِ سُوءاً فَأَنْزَلَ اللَّهُ فِیهِ إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ یَعْنِی أَبْتَرَ مِنَ الْإِیمَانِ وَ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ.

امام علی (علیه السلام) - سلیم گوید: به امیرالمؤمنین (علیه السلام) خبر رسید که عمروعاص هنگامی‌که ابراهیم پسر پیامبر (صلی الله علیه و آله) از دنیا رفت عمروعاص بپا خاست و گفت: «محمّد (صلی الله علیه و آله) ابتر گردید و نسلی نخواهد داشت، و من از همه‌ی مردم بیشتر او را سرزنش می‌کنم، و درباره‌ی او از همه بدگوترم. خداوند این آیه را درباره‌ی او نازل کرد إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ به این معنی که از ایمان و از هر خیری بریده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص422

کتاب سلیم بن قیس، ص736 بحارالأنوار، ج33، ص224

6

(کوثر/ 3)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه): أَوَّلُ مَنْ وُلِدَ لِرَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله) بِمَکَّهًَْ قَبْلَ النُّبُوَّهًِْ الْقَاسِمُ وَ یُکَنَّی بِهِ، ثُمَّ وُلِدَ لَهُ زَیْنَبُ ثُمَّ رُقَیَّهًُْ ثُمَّ فَاطِمَهًُْ ثُمَّ أُمُّ کُلْثُومٍ ثُمَّ وُلِدَ لَهُ فِی الْإِسْلَامِ عَبْدُ‌اللهِ فَسُمِّیَ الطَّیِّبَ وَ الطَّاهِرَ وَ أُمُّهُمْ جَمِیعاً خَدِیجَهًُْ بِنْتُ خُوَیْلِدٍ وَ کَانَ أَوَّلُ مَنْ مَاتَ مِنْ وُلْدِهِ الْقَاسِمَ ثُمَّ مَاتَ عَبْدُ اللَّهِ بِمَکَّهًَْ فَقَالَ الْعَاصُ بْنُ وَائِلٍ السَّهْمِیُّ: قَدِ انْقَطَعَ وُلْدُهُ فَهُوَ أَبْتَرُ. فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - اوّلین فرزند پیامبر (صلی الله علیه و آله) در مکّه قبل از نبوّت ایشان قاسم بود و بدین‌خاطر این نام کنیه‌ی پیامبر (صلی الله علیه و آله) قرار گرفت. سپس به‌ترتیب زینب، رقیه، فاطمه، ام کلثوم متولّد شدند. در عصر اسلام عبدالله متولّد شد و ملقّب به طیب و طاهر گشت. مادران تمام این فرزندان ذکر شده خدیجه دختر خویلد بود. و قاسم اوّلین فرزندش بود که به رحمت ایزدی پیوست. بعد از او عبدالله در مکّه از دنیا رفت. در همین موقع بود که عاص‌بن‌وائل سهمی گفت: «پیامبر (صلی الله علیه و آله) مقطوع النّسل است و خداوند هم این آیه را نازل کرد: إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص422

بحارالأنوار، ج22، ص166/ بحارالأنوار، ج17، ص203؛ «بتفاوت»

 

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنِ الْمُخْتَارِ‌بْنِ‌فُلْفُلٍ قَالَ سَمِعْتُ عَنْ أَنَسِ یَقُولُ أَغْفَی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِغْفَاءَهًًْ فَرَفَعَ رَأْسَهُ مُتَبَسِّماً فَقَالَ لَهُمْ وَ قَالُوا لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِمَ ضَحِکْتَ قَالَ {رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)} أُنْزِلَتْ {أُنْزِلَ نَزَلَتْ} عَلَیَ آنِفاً سُورَهًٌْ فَقَرَأَهَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ إِنَّا أَعْطَیْناکَ… حَتَّی خَتَمَهَا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - مختاربن‌فُلفل گوید: از انس شنیدم که می‌گفت: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اندکی به خواب رفت. سپس تبسّم‌کنان از خواب سر برداشت»، پرسیدیم: «چه چیزی شما را به خنده آورده است»؟ فرمود: «اندکی پیش سوره‌ای بر من نازل شد. آنگاه سوره‌ی کوثر را تلاوت فرمود: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ* إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص406/فرات الکوفی، ص609

2

(کوثر/ مقدمه)

علی‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الْمَسْجِدَ وَ فِیهِ عَمْرُوبْنُ‌الْعَاصِ وَ الْحَکَمُ‌بْنُ‌أَبِی‌الْعَاصِ قَالَ عَمْرٌو: یَا أَبَا الْأَبْتَرِ وَ کَانَ الرَّجُلُ فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ إِذَا لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلَدٌ سُمِّیَ أَبْتَرَ، ثُمَّ قَالَ عَمْرٌو: إِنِّی لَأَشْنَأُ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) أَیْ أُبْغِضُهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) داخل مسجد شد، حال آنکه عمروبن‌عاص و حکم‌بن‌ابی‌عاص آنجا بودند. عمرو گفت: «ای ابا الأبتر! (ای پدر بی‌تبار) در زمان جاهلیّت رسم بود که چون کسی پسر نداشت، او را ابتر می-نامیدند». سپس عمرو گفت: «محمّد (صلی الله علیه و آله) را شنائت کردم، یعنی با او دشمنی کردم. آنگاه خداوند بر رسولش (صلی الله علیه و آله) نازل فرمود: بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ* إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ.

 

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص406

القمی، ج2، ص445

ثواب قرائت

1

(کوثر/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ سَقَاهُ اللَّهُ تَعَالَی مِنْ نَهَرِ الْکَوْثَرِ وَ مِنْ کُلِّ نَهَرٍ فِی الْجَنَّهًِْ وَ کَتَبَ لَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ بِعَدَدِ کُلِّ مَنْ قَرُبَ قُرْبَاناً مِنَ النَّاسِ یَوْمَ النَّحْرِ وَ مَنْ قَرَأَهَا لَیْلَهًَْ الْجُمُعَهًِْ مِائَهًَْ مَرَّهًٍْ رَأَی النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) فِی مَنَامِهِ رَأْیَ الْعَیْنِ لَا یَتَمَثَّلُ بِغَیْرِهِ مِنَ النَّاسِ إِلَّا کَمَا یَرَاهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکه این سوره را بخواند، خداوند همچون کسی که کعبه را طواف می¬کند و در مسجد الحرام معتکف می¬شود، به او پاداش می¬دهد و چون این سوره بر غذایی خوانده شود که ترس از خوردن آن می¬رود، شفابخش آن غذا شود، به‌گونه¬ای که خورنده¬اش را به هیچ روی نیازارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص406

البرهان

2

(کوثر/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - مَنْ کَانَ قِرَاءَتُهُ إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ فِی فَرَائِضِهِ وَ نَوَافِلِهِ سَقَاهُ اللَّهُ مِنَ الْکَوْثَرِ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ کَانَ مُحَدِّثَهُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی أَصْلِ طُوبَی.

امام صادق (علیه السلام) - هرکه سوره‌ی إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ را در نمازهای واجب و مستحب خود تلاوت کند خداوند او را در روز رستاخیز از حوض کوثر سیراب نماید و مجلس گفتگوی او با پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) در زیر درخت طوبی باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص406

بحارالأنوار، ج89، ص338/ نورالثقلین/ البرهان

آیه إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ [1]

ما به تو کوثر [خير و بركت فراوان‌] عطا کردیم!

1

(کوثر/ 1)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - فَسّرَ ابْنُ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) الْکَوْثَرَ بِالْخَیْرِ الْکَثِیرِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) الْکَوْثَرَ را به خیر فراوان تفسیر کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص408

بحرالعرفان، ج5، ص167

2

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - لَمَّا نَزَلَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ قَالَ لَهُ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) مَا هُوَ الْکَوْثَرُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ نَهَرٌ أَکْرَمَنِی اللَّهُ بِهِ قَالَ عَلِیٌّ (علیه السلام) إِنَّ هَذَا النَّهَرَ شَرِیفٌ فَانْعَتْهُ لَنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ نَعَمْ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) الْکَوْثَرُ نَهَرٌ یَجْرِی تَحْتَ عَرْشِ اللَّهِ تَعَالَی مَاؤُهُ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ اللَّبَنِ وَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ وَ أَلْیَنُ مِنَ الزُّبْدِ وَ حَصَاهُ {حَصْبَاؤُهُ} الزَّبَرْجَدُ وَ الْیَاقُوتُ وَ الْمَرْجَانُ حَشِیشُهُ الزَّعْفَرَانُ تُرَابُهُ الْمِسْکُ الْأَذْفَرُ قَوَاعِدُهُ تَحْتَ عَرْشِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ ثُمَّ ضَرَبَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَدَهُ فِی جَنْبِ عَلِیٍّ أَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ قَالَ یَا عَلِیّ (علیه السلام) إِنَّ هَذَا النَّهَرَ لِی وَ لَکَ وَ لِمُحِبِّیکَ مِنْ بَعْدِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - چون إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نازل شد، امام علی (علیه السلام) به ایشان عرض کرد: «الْکَوْثَرَ چیست‌ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)»؟ ایشان فرمود: «نهری است که خداوند مرا به آن گرامی داشته است». حضرت علی (علیه السلام) عرض کرد: «به‌راستی که نهری شریف است. آن را برای ما‌ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وصف فرما»! ایشان فرمود: «البتّه‌ای علی (علیه السلام)! کوثر نهری است که به زیر عرش خداوند متعال جاری است. آبش سفیدتر از شیر و شیرین¬تر از عسل و نرم¬تر از کره است. سنگ¬های اطرافش از زبرجد و یاقوت و مرجان است و گیاهش زعفران است و خاکش از مشک تیزبوی است و پایه¬هایش به زیر عرش خداوند است که یادش بلندمرتبه و با شکوه باد. سپس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دست بر پهلوی امیرمؤمنان (علیه السلام) زد و فرمود: «ای علی (علیه السلام)! این نهر برای من است و برای تو و برای دوستداران تو پس از من».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص408

بحارالأنوار، ج8، ص18/ الأمالی للطوسی، ص69/ بشارهًْ المصطفی، ص5/ نورالثقلین/ البرهان

3

(کوثر/ 1)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - فِی قَوْلِهِ تَعَالَی إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَر قَالَ نَهَرٌ فِی الْجَنَّهًِْ عُمْقُهُ فِی الْأَرْضِ سَبْعُونَ أَلْفَ فَرْسَخٍ مَاؤُهُ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ اللَّبَنِ وَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ شَاطِئَاهُ مِنَ اللُّؤْلُؤِ وَ الزَّبَرْجَدِ وَ الْیَاقُوتِ خَصَّ اللَّهُ بِهِ نَبِیَّهُ وَ أَهْلَ بَیْتِهِ (علیه السلام) دُونَ الْأَنْبِیَاءِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - الْکَوْثَرَ نهری است در بهشت، که هفتادهزار فرسخ عمق در زمین دارد، آبش سفیدتر از شیر و شیرین¬تر از عسل است و دو کناره¬اش از مروارید و زبرجد و یاقوت است و خداوند متعال آن را ویژه پیامبرش (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت ایشان (علیهم السلام)، قرار داده است و نه برای هیچ‌یک از دیگر پیامبران.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص408

بحارالأنوار، ج8، ص25/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص821/ البرهان

4

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْأَنْصَارِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ قَدْ سُئِلَ عَنِ الْحَوْضِ فَقَالَ أَمَّا إِذَا سَأَلْتُمُونِی عَنِ الْحَوْضِ فَإِنِّی سَأُخْبِرُکُمْ عَنْهُ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَکْرَمَنِی بِهِ دُونَ الْأَنْبِیَاءِ وَ إِنَّهُ مَا بَیْنَ أَیْلَهًَْ إِلَی صَنْعَاءَ یَسِیلُ فِیهِ خَلِیجَانِ مِنَ الْمَاءِ وَ مَاؤُهُمَا أَبْیَضُ مِنَ اللَّبَنِ وَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابوایوب انصاری، گفت: نزد پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) نشسته بودم که درباره‌ی حوض سؤال شد، پس فرمود: «درباره‌ی حوض از من پرسیدید، شما را از آن آگاه می‌سازم. همانا خداوند متعال به‌وسیله‌ی آن مرا از پیامبران دیگر ممتاز ساخت و گرامی داشت. گستره‌ی آن به‌اندازه‌ی مابین ایله و صنعا است که دو خلیج از آب در آن جاری شده‌اند. آب آن دو از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‌تر است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص408

بحرالعرفان، ج5، ص166

5

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَنَسِ‌بْنِ‌مَالِکٍ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ لِمَا أُسْرِیَ بِی إِلَی السَّمَاءِ السَّابِعَهًِْ قَالَ لِی جَبْرَئِیلُ تَقَدَّمْ یَا مُحَمَّدِ أَمَامَکَ وَ أَرَانِی الْکَوْثَرَ وَ قَالَ یَا مُحَمَّدُ هَذَا الْکَوْثَرُ لَکَ دُونَ النَّبِیِّینَ فَرَأَیْتُ عَلَیْهِ قُصُوراً کَثِیرَهًًْ مِنَ اللُّؤْلُؤِ وَ الْیَاقُوتِ وَ الدُّرِّ وَ قَالَ یَا مُحَمَّدُ هَذِهِ مَسَاکِنُکَ وَ مَسَاکِنُ وَزِیرِکَ وَ وَصِیِّکَ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی طَالِبٍ وَ ذُرِّیَّتِهِ الْأَبْرَارِ قَالَ فَضَرَبْتُ بِیَدِی إِلَی بَلَاطِهِ فَشَمِمْتُهُ فَإِذَا هُوَ مِسْکٌ وَ إِذَا أَنَا بِالْقُصُورِ لَبِنَهًٌْ مِنْ ذَهَبٍ وَ لَبِنَهًٌْ مِنْ فِضَّهًٍْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - انس‌بن‌مالک گوید: از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود: چون شبانه مرا به آسمان هفتم بردند، جبرئیل (علیه السلام) به من گفت: پیش بیا‌ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! آنگاه کوثر را به من نشان داد و گفت: ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! این کوثر از برای توست و نه برای دیگر پیامبران. من بر کوثر قصرهای بسیاری از مروارید و یاقوت و درّ دیدم. جبرئیل (علیه السلام) گفت: ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! این قصرها خانه¬های تو و خانه‌های وزیر و وصیّ تو علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و خاندان نیکوکار اوست. آنگاه من دستم را بر سنگ¬های کنار کوثر زدم و آن را بوییدم و دریافتم که از مشک است و پیش رویم قصرهایی را دیدم که یک آجر آن زرّین بود و آجری دیگر سیمین.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص408

تأویل الآیات الظاهره، ص822/ البرهان

6

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ: خَرَجَ مِنَ الْمَدِینَهًِْ أَرْبَعُونَ رَجُلًا مِنَ الْیَهُودِ قَالُوا انْطَلِقُوا بِنَا إِلَی هَذَا الْکَاهِنِ الْکَذَّاب… قالوا نُوحٌ خَیْرٌ مِنْکَ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) وَ لِمَ ذَلِکَ قَالُوا لِأَنَّهُ رَکِبَ السَّفِینَهًَْ فَجَرَتْ عَلَی الْجُودِیِو قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لَقَدْ أُعْطِیتُ أَنَا أَفْضَلَ مِنْ ذَلِکَ قَالُوا وَ مَا ذَلِکَ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَعْطَانِی نَهَراً فِی السَّمَاءِ مَجْرَاهُ تَحْتَ الْعَرْشِ عَلَیْهِ أَلْفُ أَلْفِ قَصْرٍ لَبِنَهًٌْ مِنْ ذَهَبٍ وَ لَبِنَهًٌْ مِنْ فِضَّهًٍْ حَشِیشُهَا الزَّعْفَرَانُ وَ رُضْرَاضُهَا الدُّرُّ وَ الْیَاقُوتُ وَ أَرْضُهَا الْمِسْکُ الْأَبْیَضُ فَذَلِکَ خَیْرٌ لِی وَ لِأُمَّتِی وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ قَالُوا صَدَقْتَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) وَ هُوَ مَکْتُوبٌ فِی التَّوْرَاهًِْ هَذَا خَیْرٌ مِنْ ذَاکَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گوید: چهل مرد یهودی از مدینه خارج شدند… به پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفتند: نوح (علیه السلام) برتر از تو بوده است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «از چه روی این سخن را می‌گویید»؟ عرض کردند: «چون او بر کشتی سوار شد و کشتی او بر کوه جُودی گذشت». پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «چیزی برتر از آن به من عطا شده است». عرض کردند: «آن چیست»؟ فرمود: «خداوند عزّوجلّ نهری در بهشت به من عطا فرموده که از زیر عرش می¬گذرد و هزار¬هزار قصر بر آن است که یک آجر آن زرّین است و آجری دیگر سیمین و گیاهش زعفران است و سنگریزه¬اش درّ و یاقوت است و زمینش از مشک سفید است و آن فضلی برای من و برای امّت من است و این کلام خداوند متعال است که فرمود: إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ». عرض کردند: «راست گفتی‌ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! این در تورات نوشته شده و این فضیلت، از آن برتر است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص408

بحارالأنوار، ج9، ص289/ بحارالأنوار، ج16، ص327؛ «رضاضها» بدل «رضراضها» / الاحتجاج، ج1، ص49/ نورالثقلین/ البرهان

7

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کُنْتُ نَائِماً فِی الْحِجْرِ إِذْ أَتَانِی جَبْرَئِیلُ فَحَرَّکَنِی تَحْرِیکاً لَطِیفاً ثُمَّ قَالَ لِی عَفَا اللَّهُ عَنْکَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) … تَقَدَّمْ بَیْنَ یَدَیَّ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) فَتَقَدَّمْتُ فَإِذَا أَنَا بِنَهَرٍ حَافَتَاهُ قِبَابُ الدُّرِّ وَ الْیَوَاقِیتِ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ الْفِضَّهًِْ وَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ وَ أَطْیَبُ رِیحاً مِنَ الْمِسْکِ الْأَذْفَرِ قَالَ فَضَرَبْتُ بِیَدِی فَإِذَا طِینَهًٌْ مِسْکَهًٌْ ذَفِرَهًٌْ قَالَ فَأَتَانِی جَبْرَئِیلُ فَقَالَ لِی یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) أَیُّ نَهَرٍ هَذَا قَالَ قُلْتُ أَیُّ نَهَرٍ هَذَا یَا جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) قَالَ هَذَا نَهَرُکَ وَ هُوَ الَّذِی یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - محمّدبن‌عجلان و زیدبن‌علی گویند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: من در حجر خوابیده بودم که جبرئیل به نزدم آمد و مرا به آرامی تکان داد. سپس به من گفت: «خداوند تو را عفو کند‌ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! ای محمّد (صلی الله علیه و آله) جلو بیا». من جلو آمدم و نهری دیدم که دو لبه آن از مروارید و یاقوت بود، و از نقره سفیدتر، از عسل شیرین¬تر و از مشک پخش شده، خوش¬بوتر بود. فرمود: «دستم را بر آن زدم و گِل آن را همچون مشک ذفرۀ (نام گیاهی) یافتم». فرمود: جبرئیل به نزدم آمد و گفت: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله) این نهر چیست»؟ فرمود، گفتم: «این چه نهری است‌ای جبرئیل»؟ گفت: «این نهر و چشمه‌ی توست، و همان چشمه¬ای است که خداوند عزّوجلّ فرموده است: إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص410

بحارالأنوار، ج18، ص392/ بحارالأنوار، ج37، ص314

8

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - وَ لَقَدْ رَأَی النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) فِی مَنَامِهِ یَخْطُبُ بَنُو أُمَیَّهًَْ وَاحِدٌ بَعْدَ وَاحِدٍ فَحَزِنَ فَأَتَاهُ جَبْرَئِیلُ بِقَوْلِهِ إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ وَ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - یوسف‌بن‌مازن راسبی نقل کرده است: [زمانی‌که امام حسن (علیه السلام) با معاویه صلح کرد، مورد سرزنش قرار گرفت. فرمود:...] پیغمبر خدا (صلی الله علیه و آله) در عالم خواب دید؛ بنی‌امیّه هرکدام پس از دیگری [بالای منبر آن حضرت] سخنرانی می‌کنند! رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از این خواب محزون شد، جبرئیل نزد آن حضرت آمد و سوره‌ی إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ و سوره‌ی إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ؛ (قدر/1) را آورد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص410

بحارالأنوار، ج44، ص58/ إعلام الوری، ص35؛ «بتفاوت» / بحارالأنوار، ج18، ص127/ المناقب، ج4، ص36/ نورالثقلین

9

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - لَمَّا نَزَلَ إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ صَعِدَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الْمِنْبَرَ فَقَرَأَهَا عَلَی النَّاسِ فَلَمَّا نَزَلَ قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا هَذَا الَّذِی أَعْطَاکَهُ اللَّهُ قَالَ نَهَرٌ فِی الْجَنَّهًِْ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ اللَّبَنِ وَ أَشَدُّ اسْتِقَامَهًًْ مِنَ الْقِدْحِ حَافَتَاهُ قِبَابُ الدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ تَرِدُهُ طَیْرٌ خُضْرٌ لَهَا أَعْنَاقٌ کَأَعْنَاقِ الْبُخْتِ قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا أَنْعَمَ تِلْکَ الطَّیْرَ قَالَ أَ فَلَا أُخْبِرُکُمْ بِأَنْعَمَ مِنْهَا قَالُوا بَلَی قَالَ مَنْ أَکَلَ الطَّائِرَ وَ شَرِبَ الْمَاءَ فَازَ بِرِضْوَانِ اللَّهِ تَعَالَی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) گوید: چون إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ نازل شد، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بر منبر رفت و این سوره را برای مردم قرائت فرمود. چون ایشان از منبر پایین آمد، عرض کردند: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! این کوثر چیست که خداوند به شما عطا کرده است»؟ فرمود: «نهری است در بهشت که سفیدتر از شیر و راست¬تر از تیر ناتراشیده است. کناره¬هایش تپّه¬های درّ و یاقوت است و پرندگانی سبز با گردن¬هایی همچون گردن شتران تنومند وارد آن می-شوند». عرض کردند: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! چه پرندگان نیکی»! ایشان فرمود: «آیا می¬خواهید شما را از چیزی نیک¬تر از آن پرندگان آگاه سازم»؟ عرض کردند: «بله، ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)»! فرمود: «آن کس که از آن پرندگان می¬خورد و از آن آب می¬نوشد و خشنودی خداوند را به دست می¬آورد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص410

بحارالأنوار، ج8، ص16/ نورالثقلین/ روضهًْ الواعظین، ج2، ص501/ البرهان

10

(کوثر/ 1)

الصّادق (علیه السلام) - عَنِ الْحُسَیْنِ‌بْنِ‌أَعْیَنَ أَخُو مَالِکِ‌بْنِ‌أَعْیَنَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ الرَّجُلِ لِلرَّجُلِ جَزَاکَ اللَّهُ خَیْراً مَا یَعْنِی بِهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) إِنَّ خَیْراً نَهَرٌ فِی الْجَنَّهًْ مَخْرَجُهُ مِنَ الْکَوْثَرِ وَ الْکَوْثَرَ مَخْرَجُهُ مِنْ سَاقِ الْعَرْشِ عَلَیْهِ مَنَازِلُ الْأَوْصِیَاءِ وَ شِیعَتِهِمْ عَلَی حَافَتَیْ ذَلِکَ النَّهَرِ جَوَارِی نَابِتَاتٌ کُلَّمَا قُلِعَتْ وَاحِدَهًٌْ نَبَتَتْ أُخْرَی سُمِّیَ بِذَلِکَ النَّهَرُ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی فِیهِنَّ خَیْراتٌ حِسانٌ فَإِذَا قَالَ الرَّجُلُ لِصَاحِبِهِ جَزَاکَ اللَّهُ خَیْراً فَإِنَّمَا یَعْنِی بِذَلِکَ تِلْکَ الْمَنَازِلَ الَّتِی قَدْ أَعَدَّهَا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِصَفْوَتِهِ وَ خِیَرَتِهِ مِنْ خَلْقِهِ.

امام صادق (علیه السلام) - حسین‌بن‌اعین گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «اینکه شخصی به دیگری می‌گوید خدا پاداش خیرت دهد، مفهوم «خیر» چیست»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «خیر نام نهری است در بهشت که سرچشمه‌اش کوثر است، و کوثر از ساق عرش سرچشمه می‌گیرد، و بر آن نهر منزلگاه‌های اوصیاء و شیعیانشان بنا شده، و در دو طرف این نهر دخترکانی برآیند که هرگاه یکی از آن‌ها از جای برآرند دیگری به‌جای او برآید، و نامشان به نام آن نهر [خیر] نامیده شده، و همین است مفهوم آیه: و در آن باغ‌های بهشتی زنانی نیکو خلق و زیبایند! . (رحمن/7) و مقصود گوینده از جَزَاکَ اللهُ خَیْرا همان منازلی است که خداوند برای گزیدگان و نیکان فراهم کرده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص410

الکافی، ج8، ص230/ نورالثقلین

11

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَقُولُ أَعْطَانِی اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی خَمْساً وَ أَعْطَی عَلِیّاً خَمْساً أَعْطَانِی جَوَامِعَ الْکَلِمِ وَ أَعْطَی عَلِیّاً جَوَامِعَ الْعِلْمِ وَ جَعَلَنِی نَبِیّاً وَ جَعَلَهُ وَصِیّاً وَ أَعْطَانِی الْکَوْثَرَ وَ أَعْطَاهُ السَّلْسَبِیلَ وَ أَعْطَانِی الْوَحْیَ وَ أَعْطَاهُ الْإِلْهَامَ وَ أَسْرَی بِی إِلَیْهِ وَ فَتَحَ لَهُ أَبْوَابَ السَّمَاوَاتِ وَ الْحُجُبَ حَتَّی نَظَرَ إِلَی مَا نَظَرْتُ إِلَیْهِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - عبدالله‌بن‌عبّاس گوید از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمود: «خداوند متعال پنج چیز به من و پنج چیز به علی (علیه السلام) عطا فرمود؛ به من جوامع کلام را و به علی (علیه السلام) جوامع علم را عطا فرمود؛ مرا نبیّ و علی (علیه السلام) را وصیّ کرد؛ به من کوثر را و به علی (علیه السلام) سلسبیل را عطا فرمود؛ به من وحی را و به علی (علیه السلام) الهام را عطا فرمود؛ مرا شبانه سوی خود روانه داشت و درهای آسمان را برای علی (علیه السلام) گشود و پرده¬ها را برگرفت تا اینکه او به من نگریست و من به او نگریستم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص412

الخصال، ج1، ص293/ نورالثقلین/ البرهان؛ «بتفاوت»

12

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إِنَّ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ أَعْطَانِی نَهَراً فِی السَّمَاءِ مَجْرَاهُ تَحْتَ الْعَرْشِ عَلَیْهِ أَلْفُ أَلْفِ قَصْرٍ لَبِنَهًٌْ مِنْ ذَهَبٍ وَ لَبِنَهًٌْ مِنْ فِضَّهًٍْ حَشِیشُهَا الزَّعْفَرَانُ وَ رَضْرَاضُهَا الدُّرُّ وَ الْیَاقُوتُ وَ أَرْضُهَا الْمِسْکُ الْأَبْیَضُ فَذَلِکَ خَیْرٌ لِی وَ لِأُمَّتِی وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - خداوند به من نهری در آسمان عنایت کرده که مجرای آن زیر عرش است بر آن یک‌میلیون قصر است یک خشت از طلا و یک خشت از نقره خار و خاشاک آن زعفران است و سنگریزه آن در و یاقوت است و زمینش از مشک سفید این برای من و امّتم بهتر است و اشاره به همین آیه است: إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ که گفتند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص412

بحارالأنوار، ج8، ص18

13

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - ثُمَّ مَضَیْتُ مَعَ جَبْرَئِیلَ فَدَخَلْتُ الْبَیْتَ الْمَعْمُورَ فَصَلَّیْتُ فِیهِ رَکْعَتَیْنِ وَ مَعِی أُنَاسٌ مِنْ أَصْحَابِی عَلَیْهِمْ ثِیَابٌ جُدُدٌ وَ آخَرُونَ عَلَیْهِمْ ثِیَابٌ خُلْقَانٌ فَدَخَلَ أَصْحَابُ الْجُدُدِ وَ حُبِسَ أَصْحَابُ الْخُلْقَانِ ثُمَّ خَرَجْتُ فَانْقَادَ لِی نَهَرَانِ نَهَرٌ یُسَمَّی الْکَوْثَرَ، وَ نَهَرٌ یُسَمَّی الرَّحْمَهًَْ فَشَرِبْتُ مِنَ الْکَوْثَرِ وَ اغْتَسَلْتُ مِنَ الرَّحْمَهًِْ ثُمَّ انْقَادَا لِی جَمِیعاً حَتَّی دَخَلْتُ الْجَنَّهًَْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - همراه جبرئیل به راه افتاده به بیت المعمور وارد شدم، و دو رکعت نماز خواندم، همراه من گروهی از یاران من بودند که لباس‌هایی تازه و نو پوشیده بودند و گروهی دیگر لباس‌های کهنه پوشیده بودند، ابتدا آنان که لباس نو و تازه پوشیده بودند آمدند و سپس آنان که لباس کهنه پوشیده بودند نشستند. سپس دو نهر برایم آشکار شد، یکی به نام کوثر و دیگری رحمت، من از آب کوثر نوشیدم و در نهر رحمت غسل کردم، سپس آن نهرها مطیع من شدند تا اینکه وارد بهشت شدم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص412

القمی، ج2، ص10/ نورالثقلین

14

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - السَّخِیُ مُحَبَّبٌ فِی السَّمَاوَاتِ مُحَبَّبٌ فِی الْأَرْضِ خُلِقَ مِنْ طِینَهًٍْ عَذْبَهًٍْ وَ خُلِقَ مَاءُ عَیْنَیْهِ مِنْ مَاءِ الْکَوْثَرِ وَ الْبَخِیلُ مُبَغَّضٌ فِی السَّمَاوَاتِ مُبَغَّضٌ فِی الْأَرْضِ خُلِقَ مِنْ طِینَهًٍْ سَبِخَهًٍْ وَ خُلِقَ مَاءُ عَیْنَیْهِ مِنْ مَاءِ الْعَوْسَجِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - شخص سخاوتمند در آسمان‌ها و در زمین محبوب است، از گل [گوارا] آفریده شده است و آب چشمانش از آب کوثر آفریده شده است و شخص بخیل (خسیس) در آسمان‌ها و در زمین مورد خشم و غضب است، از گِلِ زمین شوره‌زار آفریده شده است و آب چشمانش از آب (عوسج) آفریده شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص412

الکافی، ج4، ص39/ نورالثقلین

15

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ لَمْ یُؤْمِنْ بِحَوْضِی فَلَا أَوْرَدَهُ اللَّهُ حَوْضِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس حوض مرا باور نداشته باشد خداوند او را وارد حوض من نخواهد کرد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص412

البرهان

16

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی حَجَّهًِْ الْوَدَاعِ فِی مَسْجِدِ الْخَیْفِ إِنِّی فَرَطُکُمْ وَ أَنْتُمْ وَارِدُونَ عَلَیَّ الْحَوْضَ حَوْضٌ عَرْضُهُ مَا بَیْنَ بُصْرَی وَ صَنْعَاءَ فِیهِ قِدْحَانٌ مِنْ فِضَّهًٍْ عَدَدَ النُّجُومِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابن‌عبّاس گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در حجّهًْ‌الوداع در مسجد خیف به مردم فرمود: «من بر شما سبقت می‌گیرم و شما در حوض بر من وارد می‌شوید حوضی که عرض آن به فاصله‌ی اینجا تا صنعاء است، در آن حوض به عدد ستارگان قدح نقره است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص412

بحارالأنوار، ج8، ص19

17

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْأَنْصَارِیِّ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) سُئِلَ عَنِ الْحَوْضِ فَقَالَ: أَمَّا إِذَا سَأَلْتُمُونِی عَنْهُ فَأُخْبِرُکُمْ أَنَّ الْحَوْضَ أَکْرَمَنِی اللَّهُ بِهِ، وَ فَضَّلَنِی عَلَی مَنْ کَانَ قَبْلِی مِنَ الْأَنْبِیَاءِ، وَ هُوَ مَا بَیْنَ أَیْلَهًَْ وَ صَنْعَاءَ، فِیهِ مِنَ الْآنِیَهًِْ عَدَدُ نُجُومِ السَّمَاءِ، یَسِیلُ فِیهِ خَلِیجَانِ مِنْ الْمَاءِ، مَاؤُهُ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ اللَّبَنِ، وَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ، حَصَاهُ الزُّمُرُّدُ وَ الْیَاقُوتُ، بَطْحَاؤُهُ مِسْکٌ أَذْفَرُ، شَرْطٌ مَشْرُوطٌ مِنْ رَبِّی لَا یَرِدُهُ أَحَدٌ مِنْ أُمَّتِی إِلَّا النَّقِیَّهًُْ قُلُوبُهُمْ، الصَّحِیحَهًُْ نِیَّاتُهُمْ، الْمُسَلِّمُونَ لِلْوَصِیِّ مِنْ بَعْدِی، الَّذِینَ یُعْطُونَ مَا عَلَیْهِمْ فِی یُسْرٍ، وَ لَا یَأْخُذُونَ مَا عَلَیْهِمْ فِی عُسْرٍ، یَذُودُ عَنْهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ مَنْ لَیْسَ مِنْ شِیعَتِهِ کَمَا یَذُودُ الرَّجُلُ الْبَعِیرَ الْأَجْرَبَ مِنْ إِبِلِهِ، مَنْ شَرِبَ مِنْهُ لَمْ یَظْمَأْ أَبَداً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - ابو ایّوب انصاری گوید: از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) در مورد حوض پرسیدند، فرمود: «چون پرسیدید، شما را خبر می‌دهم. به‌درستی‌که حوض خدا آن را به من اکرام کرده و مرا بر هرکه بوده پیش از من از پیغمبران تفضیل داده و آن حوض به اندازه‌ی ما بین ایله و صنعاء است. در آن جام‌ها برای آب خوردن به عدد ستاره‌های آسمان است، در آن دو نهر بزرگ از آب روان می‌شود، آب آن از شیر سفیدتر است و از عسل شیرین‌تر است، سنگریزه آن زمرّد و یاقوت است، زمین آن مشگ اذفر است یعنی مشگ به غایت نیکو، شرطی است مشروط از جانب پروردگار من که وارد آن نمی‌شوند. مگر کسانی که دل ایشان پاک باشد و نیّت‌های ایشان درست باشد و تسلیم‌کننده برای وصیّ من بعد از من باشند آن کسانی که آنچه را که بر ایشان است به آسانی می‌دهند و آنچه را که برای ایشان است به دشواری نمی‌گیرند، روز قیامت وصیّ من کسی را که از شیعه او نیست از حوض دور می‌کند. همچنان که دور می‌کند مرد شتری را که جرب داشته باشد از شترانش کسی که از آن حوض نوشد و هرگز تشنه نشود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص414

الأمالی للطوسی، ص228/ بحرالعرفان، ج5، ص163

18

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إنَّ حَوْضِی مَا بَیْنَ عَدَنَ إلَی عُمَّانَ الْبلقا.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - حوض من در میان سرزمین «عدن» است تا «عمان بلقا».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص414

بحرالعرفان، ج5، ص167

19

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَالَ أَنَسٌ بَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) ذَاتَ یَوْمٍ بَیْنَ أَظْهُرِنَا إِذْ أَغْفَی إِغْفَاءً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ مُتَبَسِّماً فَقُلْتُ مَا أَضْحَکَکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ أُنْزِلَتْ عَلَیَّ آنِفاً سُورَهًٌْ فَقَرَأَ سُورَهًَْ الْکَوْثَرِ ثُمَّ قَالَ أَ تَدْرُونَ مَا الْکَوْثَرُ قُلْنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ فَإِنَّهُ نَهَرٌ وَعَدَنِیهِ رَبِّی عَلَیْهِ خَیْراً کَثِیراً هُوَ حَوْضِی تَرِدُ عَلَیْهِ أُمَّتِی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ آنِیَتُهُ عَدَدُ نُجُومِ السَّمَاءِ فَیُخْتَلَجُ الْقَرْنُ مِنْهُمْ فَأَقُولُ یَا رَبِّ إِنَّهُمْ مِنْ أُمَّتِی فَیُقَالُ إِنَّکَ لَا تَدْرِی مَا أَحْدَثُوا بَعْدَکَ أَوْرَدَهُ مُسْلِمٌ فِی الصَّحِیحِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - انس گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) اندکی به خواب رفت. سپس تبسّم‌کنان از خواب سر برداشت، پرسیدیم: «چه چیزی شما را به خنده آورده است»؟ فرمود: «اندکی پیش سوره‌ای بر من نازل شد. آنگاه سوره‌ی کوثر را تلاوت فرمود: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ* إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ* إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ؛ ما، کوثر به تو ارزانی داشتیم. اینک به شکرانه‌ی آن، نماز بگزار و قربانی کن. [و بدان که] دشمن و کسی که از تو نکوهش می‌کند (عاص‌بن‌وائل)، مقطوع النسل است [و نسل تو تا قیامت به کثرت و عزّت باقی است]». پس از تلاوت آیه‌ی شریفه خطاب به حضّار، فرمود: «آیا می‌دانید الْکَوْثَرَ چیست»؟ گفتیم: «خدا و رسول او به حقیقت الْکَوْثَرَ داناترند». فرمود: «الْکَوْثَرَ نام نهری است که خدا به من وعده داد و از آن نهر، خیر بسیاری به من روزی می‌فرماید. الْکَوْثَرَ همان حوضی است که در روز قیامت، امّت من گرد آن اجتماع می‌کنند و ظرف‌هایی اطراف آن گذاشته شده تا پیروانم به‌وسیله‌ی آن‌ها، از آب کوثر، استفاده کنند، آن ظرف‌ها به عدد ستارگان است! دراین‌موقع یکی از بندگان کنار حوض کوثر می‌آید تا آب بیاشامد، وی را از نوشیدن آب کوثر جلوگیری می‌کنند، می‌گویم: پروردگارا! این شخص از امّت من است! خدای تعالی در پاسخ می‌فرماید: از آنچه پس از رحلت تو اتّفاق افتاده است بی‌خبری»!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص414

بحارالأنوار، ج8، ص16/ نورالثقلین

20

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَرَانِی جَبْرَئِیلُ مَنَازِلِی وَ مَنَازِلَ أَهْلِ بَیْتِی عَلَی الْکَوْثر.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - «جبرئیل (علیه السلام) منزل¬های من و منازل¬ اهل بیتم (علیهم السلام) را در بهشت بر کناره‌ی کوثر به من نشان داد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص414

البرهان

21

(کوثر/ 1)

الصّادق (علیه السلام) - قیل هُوَ الْکَوْثر الشَّفَاعَهًْ.

امام صادق (علیه السلام) - منظور از الْکَوْثر، شفاعت است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص414

نورالثقلین

22

(کوثر/ 1)

أمیرالمومنین (علیه السلام) - عَنْ حُمْرَانَ‌بْنِ‌أَعْیَنَ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) صَلَّی الْغَدَاهًَْ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) فَقَالَ یَا عَلِیُّ (علیه السلام) مَا هَذَا النُّورُ الَّذِی أَرَاهُ قَدْ غَشِیَکَ قَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَصَابَتْنِی جَنَابَهًٌْ فِی هَذِهِ اللَّیْلَهًِْ فَأَخَذْتُ بَطْنَ الْوَادِی فَلَمْ أُصِبِ الْمَاءَ فَلَمَّا وَلَّیْتُ نَادَانِی مُنَادٍ یَا أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) فَالْتَفَتُّ فَإِذَا خَلْفِی إِبْرِیقٌ مَمْلُوٌّ مِنْ مَاءٍ وَ طَشْتٌ مِنْ ذَهَبٍ مَمْلُوٌّ مِنْ مَاءٍ فَاغْتَسَلْتُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَا عَلِیُّ (علیه السلام) أَمَّا الْمُنَادِی فَجَبْرَئِیلُ وَ الْمَاءُ مِنْ نَهَرٍ یُقَالُ لَهُ الْکَوْثَرُ عَلَیْهِ اثْنَا عَشَرَ أَلْفَ شَجَرَهًٍْ کُلُّ شَجَرَهًٍْ لَهَا ثَلَاثُمِائَهًٍْ وَ سِتُّونَ غُصْناً فَإِذَا أَرَادَ أَهْلُ الْجَنَّهًِْ الطَّرَبَ هَبَّتْ رِیحٌ فَمَا مِنْ شَجَرَهًٍْ وَ لَا غُصْنٍ إِلَّا وَ هُوَ أَحْلَی صَوْتاً مِنَ الْآخَرِ وَ لَوْ لَا أَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی کَتَبَ عَلَی أَهْلِ الْجَنَّهًِْ أَنْ لَا یَمُوتُوا لَمَاتُوا فَرَحاً مِنْ شِدَّهًِْ حَلَاوَهًِْ تِلْکَ الْأَصْوَاتِ وَ هَذَا النَّهَرِ فِی جَنَّهًِْ عَدْنٍ وَ هُوَ لِی ذَلِکَ وَ لِفَاطِمَهًَْ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ (علیهم السلام) وَ لَیْسَ لِأَحَدٍ فِیهِ شَی.

امام علی (علیه السلام) - حمران‌بن‌اعین از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نماز ظهر را به‌جا آورد و سپس رو سوی حضرت امام علی (علیه السلام) کرد و فرمود: «ای علی (علیه السلام)! این نور چیست که تو را پوشانده است»؟ حضرت علی (علیه السلام) عرض کرد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! دیشب به جنابت دچار شدم. به میان صحرا رفتم امّا آبی نیافتم. چون برگشتم، ندادهنده¬ای مرا ندا داد: ای امیرمؤمنان (علیه السلام)! چون روی گرداندم، پشت سرم ظرفی لبریز از آب و طشتی زرّین و لبریز از آب دیدم و از آن غسل کردم». رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای علی (علیه السلام)! آنکه ندا سر داد، جبرئیل (علیه السلام) بود و آن آب از نهری بود که کوثر نام دارد و دوازده هزار درخت بر آن است و هر درخت سیصدوشصت شاخه دارد. چون بهشتیان میل به طرب کنند، بادی می¬وزد و آن درختان و شاخه‌ها یکی از دیگری خوش صداتر می¬شود. چنانکه اگر خداوند تبارک‌وتعالی بر بهشتیان مقدّر نفرموده بود که نمیرند، هرآینه از شدّت دلپذیری آن صدا از شادی جان می¬باختند. آن نهر در بهشت جاوید است و آن برای من و تو و فاطمه (سلام الله علیها) و حسن و حسین (علی‌ها السلام) است و هیچ‌کس دیگر در آن چیزی ندارد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص414

تأویل الأیات الظاهرهًْ، ص822/ نورالثقلین/ البرهان

23

(کوثر/ 1)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ جَدِّی عَنْ آبَائِهِ (علیهم السلام) أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) عَلَّمَ أَصْحَابَهُ فِی مَجْلِسٍ وَاحِد أَنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَعِی عِتْرَتِی وَ سِبْطَایَ عَلَی الْحَوْضِ فَمَنْ أَرَادَنَا فَلْیَأْخُذْ بِقَوْلِنَا وَ لْیَعْمَلْ عَمَلَنَا فَإِنَّ لِکُلِّ أَهْلِ بَیْتٍ نجیب {نَجِیباً} وَ لَنَا شَفَاعَهًًْ وَ لِأَهْلِ مَوَدَّتِنَا شَفَاعَهًًْ فَتَنَافَسُوا فِی لِقَائِنَا عَلَی الْحَوْضِ فَإِنَّا نَذُودُ عَنْهُ أَعْدَاءَنَا وَ نَسْقِی مِنْهُ أَحِبَّاءَنَا وَ أَوْلِیَاءَنَا وَ مَنْ شَرِبَ مِنْهُ شَرْبَهًًْ لَمْ یَظْمَأْ بَعْدَهَا أَبَداً حَوْضُنَا مُتْرَعٌ فِیهِ مَثْعَبَانِ یَنْصَبَّانِ مِنَ الْجَنَّهًِْ أَحَدُهُمَا مِنْ تَسْنِیمٍ وَ الْآخَرُ مِنْ مَعِینٍ عَلَی حَافَتَیْهِ الزَّعْفَرَانُ وَ حَصَاهُ اللُّؤْلُؤُ وَ الْیَاقُوتُ وَ هُوَ الْکَوْثَر.

امام علی (علیه السلام) - من در خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و عترتم با من در کنار حوض کوثر هستیم هرکس می‌خواهد ما را بیابد به دستور ما عمل کند و کار ما را از پیش گیرد. برای هر خانواده‌ای نجیبی است. برای ما شفاعت است و هرکه ما را دوست بدارد دارای شفاعت است. در راه ملاقات ما سرعت بگیرید. کنار حوض کوثر دشمنان خود را کنار می‌زنیم و دوستان و اولیای خود را سیرآب می‌کنیم. هرکس جرعه‌ای از آن آب بنوشد هرگز تشنه نخواهد شد. حوض ما پر آب و دو سرچشمه فراوان از بهشت در آن می‌ریزد یکی از نهر تسنیم و دیگری از نهر معیّن است در کنار جویبارهای آن زعفران و دانه‌های مروارید و یاقوت است آن حوض کوثر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص416

الخصال، ج2، ص624/ نورالثقلین

24

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - یَا عَلِیُّ (علیه السلام) أَنْتَ أَخِی وَ وَزِیرِی وَ صَاحِبُ لِوَائِی فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهًِْ وَ أَنْتَ صَاحِبُ حَوْضِی مَنْ أَحَبَّکَ أَحَبَّنِی وَ مَنْ أَبْغَضَکَ أَبْغَضَنِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) -‌ای علی (علیه السلام) تو برادر، وزیر و پرچمدار منی در دنیا و آخرت و تو صاحب حوضی هرکه دوستت دارد دوستم دارد و هرکه دشمنت دارد دشمن من باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص416

عیون اخبار الرضا (ج1، ص294

25

(کوثر/ 1)

أمیرالمرمنین (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌حَرْبِ‌بْنِ‌أَبِی‌الْأَسْوَدِ الدُّؤَلِیِّ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَمِعْتُ أَمِیرَ‌الْمُؤْمِنِینَ عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) یَقُولُ وَ اللَّهِ لَأَزُودَنَّ بِیَدَیَ هَاتَیْنِ الْقَصِیرَتَیْنِ عَنْ حَوْضِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَعْدَاءَنَا وَ لَیَرِدَنَّهُ أَحِبَّاؤُن.

امام علی (علیه السلام) - ابی‌حرب‌بن‌ابی‌اسود دولی از پدرش نقل کرده است: شنیدم امام علی (علیه السلام) می‌فرمود: و اللَّه که به این دو دست کوتاه خود برانم از حوض رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) دشمنان خود را، و وارد گردانم دوستان خود را.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص416

بحارالانوار، ج8، ص20

26

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - أَنِّی أَرِدُ أَنَا وَ شِیعَتِی الْحَوْضَ رِوَاءً مَرْوِیِّینَ مُبْیَضَّهًًْ وُجُوهُهُمْ وَ یَرِدُ عَدُوُّنَا ظِمَاءً مُظْمَئِینَ مُسْوَدَّهًًْ وُجُوهُهُمْ خُذْهَا إِلَیْکَ قَصِیرَهًٌْ مِنْ طَوِیلَهًٍْ أَنْتَ مَعَ مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لَکَ مَا اکْتَسَبْتَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - مرا خلیل من رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله) که من و شیعه‌ی من وارد گردیم بر حوض و سیراب شویم باروی‌های سفید نورانی و دشمنان تشنه به‌مانند با روی‌های سیاه ظلمانی و سخن را کوتاه کن تو را حشر کنند با کسی که او را دوست می‌داری، و برای توست نیکی که اندوخته.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص416

بحارالانوار، ج8، ص21/ الأمالی، ص116

27

(کوثر/ 1)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ إِسْحَاقَ‌بْنِ‌جَرِیرٍ قَالَ قَالَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) … قُلْتُ لَهُ أَ لَسْتَ عَرَبِیّاً قَالَ بَلَی قُلْتُ إِنَّ الْعَرَبَ لَا تُبْغِضُ عَلِیّاً (علیه السلام) ثُمَّ قُلْتُ لَهُ لَعَلَّکَ مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِالْحَوْضِ أَمَا وَ اللَّهِ لَئِنْ أَبْغَضْتَهُ ثُمَ وَرَدْتَ عَلَیْهِ الْحَوْضَ لَتَمُوتَنَ عَطَش.

امام صادق (علیه السلام) - اسحاق‌بن‌جریر گوید حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: «گفتم عرب علی (علیه السلام) را دشمن نمی‌دارد، گفتم شاید شما حوض را تکذیب می‌کنی، به خداوند سوگند اگر علی (علیه السلام) را دشمن بداری و بعد در کنار حوض او را بنگری از عطش خواهی مرد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص416

بحارالانوار، ج8، ص22/ المحاسن، ج1، ص90

28

(کوثر/ 1)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ عَبْدِ‌اللَّهِ الْأَصَمِّ عَنْ مِسْمَعٍ کِرْدِینٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: إِنَ الْمُوجَعَ قَلْبُهُ

لَنَا لَیَفْرَحُ یَوْمَ یَرَانَا عِنْدَ مَوْتِهِ فَرْحَهًًْ لَا تَزَالُ تِلْکَ الْفَرْحَهًُْ فِی قَلْبِهِ حَتَّی یَرِدَ عَلَیْنَا الْحَوْضَ وَ إِنَّ الْکَوْثَرَ لَیَفْرَحُ بِمُحِبِّنَا إِذَا وَرَدَ عَلَیْهِ حَتَّی إِنَّهُ لَیُذِیقُهُ مِنْ ضُرُوبِ الطَّعَامِ مَا لَا یَشْتَهِی أَنْ یَصْدُرَ عَنْهُ یَا مِسْمَعُ مَنْ شَرِبَ مِنْهُ شَرْبَهًًْ لَمْ یَظْمَأْ بَعْدَهَا أَبَداً وَ لَمْ یَشْقَ بَعْدَهَا أَبَداً وَ هُوَ فِی بَرْدِ الْکَافُورِ وَ رِیحِ الْمِسْکِ وَ طَعْمِ الزَّنْجَبِیلِ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ وَ أَلْیَنُ مِنَ الزُّبْدِ وَ أَصْفَی مِنَ الدَّمْعِ وَ أَذْکَی مِنَ الْعَنْبَرِ یَخْرُجُ مِنْ تَسْنِیمٍ وَ یَمُرُّ بِأَنْهَارِ الْجِنَانِ تَجْرِی عَلَی رَضْرَاضِ الدُّرِّ وَ الْیَاقُوتِ فِیهِ مِنَ الْقِدْحَانِ أَکْثَرُ مِنْ عَدَدِ نُجُومِ السَّمَاءِ یُوجَدُ رِیحُهُ مِنْ مَسِیرَهًِْ أَلْفِ عَامٍ قِدْحَانُهُ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّهًِْ وَ أَلْوَانِ الْجَوْهَرِ یَفُوحُ فِی وَجْهِ الشَّارِبِ مِنْهُ کُلُّ فَائِحَهًٍْ حَتَّی یَقُولَ الشَّارِبُ مِنْهُ لَیْتَنِی تُرِکْتُ هَاهُنَا لَا أَبْغِی بِهَذَا بَدَلًا وَ لَا عَنْهُ تَحْوِیلًا أَمَا إِنَّکَ یَا کِرْدِینُ مِمَّنْ تَرْوَی مِنْهُ وَ مَا مِنْ عَیْنٍ بَکَتْ لَنَا إِلَّا نُعِّمَتْ بِالنَّظَرِ إِلَی الْکَوْثَرِ وَ سُقِیَتْ مِنْهُ مَنْ أَحَبَّنَا وَ إِنَّ الشَّارِبَ مِنْهُ لَیُعْطَی مِنَ اللَّذَّهًِْ وَ الطَّعْمِ وَ الشَّهْوَهًِْ لَهُ أَکْثَرَ مِمَّا یُعْطَاهُ مَنْ هُوَ دُونَهُ فِی حُبِّنَا وَ إِنَّ عَلَی الْکَوْثَرِ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) وَ فِی یَدِهِ عَصَاءٌ مِنْ عَوْسَجٍ یَحْطِمُ بِهَا أَعْدَاءَنَا.

امام صادق (علیه السلام) - عبدالله‌بن‌اصم از مسمع کردین از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: «کسی که دلش برای ما بسوزد در موقع جان‌دادن به‌قدری خوشحال می‌شوند که تا وقتی نزد حوض کوثر بر ما وارد شود آن خوشحالی در قلبش خواهد بود حوض کوثر از ورود او برای محبّتی که به ما دارد فرحمند می‌شود و به‌قدری از انواع و اقسام غذا به وی می‌دهد که دوست ندارد از آنجا خارج شود. ای مسمع! کسی که یک شربت آب حوض کوثر را بیاشامد بعدا هرگز تشنه نخواهد شد و مشقّتی نخواهد دید. آب کوثر دارای خنکی کافور، بوی مشک، طعم زنجبیل، شیرین‌تر از عسل، نرم‌تر از کره، صاف‌تر از اشک، خوشبوتر از عنبر است. از چشمه تسنیم خارج می‌شود و به نهرهای بهشت عبور می‌کند و بر درّ و یاقوت جاری می‌گردد. تعداد پیاله‌هایی که در میان حوض کوثر است از شماره‌ی ستارگان بیشتر می‌باشد. بوی حوض کوثر از هزار سال راه به مشام می‌رسد پیاله‌های آن از طلا و نقره و گوهرهای الوان است. کلیه‌ی بوهای خوش را به مشام آشامنده خود می‌رساند. آشامنده آب کوثر می‌گوید: کاش من همین جا می‌بودم و عوض و بدلی انتخاب نمی‌کردم و از اینجا به‌جای دیگری محول نمی‌شدم. ای مسمع! آیا نه چنین است که از آن حوض سیراب خواهی شد! هیچ چشمی برای ما گریان نمی‌شود مگر اینکه به‌وسیله‌ی نظرکردن به کوثر شاد خواهد شد. هرکسی که محب ما باشد از آب کوثر می‌آشامد. حضرت علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) درحالی نزد حوض کوثر ایستاده که عصایی از چوب عوسج به دست دارد و دشمنان ما را با آن دور می‌کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص416

بحارالانوار، ج8، ص23/ نوادر الاخبار، ص357

29

(کوثر/ 1)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَنَسٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ قَدْ أُعْطِیتُ الْکَوْثَرَ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا الْکَوْثَرُ قَالَ نَهَرٌ فِی الْجَنَّهًِْ عَرْضُهُ وَ طُولُهُ مَا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لَا یَشْرَبُ أَحَدٌ مِنْهُ فَیَظْمَأَ وَ لَا یَتَوَضَّأُ أَحَدٌ مِنْهُ فَیَشْعَثَ لَا یَشْرَبُهُ إِنْسَانٌ أَخْفَرَ ذِمَّتِی وَ قَتَلَ أَهْلَ بَیْتِی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - انس گوید: روزی بر پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) وارد شدم، ایشان فرمود: «همانا کوثر به من عطا شد». گفتم: «ای پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله)، کوثر چیست»؟ فرمود: «رودی است در بهشت که پهنا و درازای آن به‌اندازه‌ی فاصله‌ی میان آسمان و زمین است. هرکس از آن بنوشد هرگز تشنه نخواهد شد و هرکس از آن وضو بگیرد هرگز آلوده نمی‌شود. کسی که پیمان مرا شکسته و اهل بیت مرا کشته است هرگز از آن نخواهد نوشید». امیرمؤمنان (علیه السلام) فرمود: «سوگند به خداوند که دانه را شکافت و موجودات زنده را پدید آورد، هنگامی‌که دوستان ما وارد بر حوض شوند با همین دو دست خویش دشمنان را از آن پراکنده می‌سازم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص418

بحارالانوار، ج8، ص24

آیه فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ [2]

پس برای پروردگارت نماز بخوان و قربانی کن!

1

(کوثر/ 2)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ حَرِیزٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ قَالَ النَّحْرُ الِاعْتِدَالُ فِی الْقِیَامِ أَنْ یُقِیمَ صُلْبَهُ وَ نَحْرَهُ وَ قَالَ لَا تُکَفِّرْ فَإِنَّمَا یَصْنَعُ ذَلِکَ الْمَجُوسُ وَ لَا تَلَثَّمْ وَ لَا تَحْتَفِزْ وَ لَا تُقْعِ عَلَی قَدَمَیْکَ وَ لَا تَفْتَرِشْ ذِرَاعَیْکَ.

امام باقر (علیه السلام) - حریز از مردی از امام باقر (علیه السلام) روایت می‌کند که فرمود: از حضرت امام باقر (علیه السلام) روایت کرده است که ایشان درباره‌ی فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ فرمود: «انْحَرْ، راست‌ایستادن در قیام است، یعنی کمر و گردنش را راست نگه دارد». سپس حضرت (علیه السلام) فرمود: «دست بر روی دست نگذار که این کار مجوسیان است و روبند نزن و بر زانو منشین و بر پنجه دو پایت نایست و بازوانت را باز نکن».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص418

الکافی، ج3، ص336/ تهذیب الأحکام، ج2، ص84/ وسایل الشیعهًْ، ج5، ص489/ نورالثقلین؛ فیه: «و قال لا تکفر فانما…» محذوف/ بحارالأنوار، ج81، ص211/ البرهان؛ فیه: «تحتفر» بدل «تحتفز»

2

(کوثر/ 2)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) فِی قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ قَالَ هُوَ رَفْعُ یَدَیْکَ حِذَاءَ وَجْهِکَ.

امام صادق (علیه السلام) - فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ منظور، بالابردن دست¬ها تا برابر صورت است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص418

تهذیب الأحکام، ج2، ص66/ وسایل الشیعهًْ، ج6، ص27/ عوالی اللآلی، ج2، ص46؛ «عند الکبیر» زیادهًْ/ بحارالأنوار، ج16، ص312/ وسایل الشیعهًْ، ج6، ص30/ بحارالأنوار، ج81، ص351/ فقه القرآن، ج1، ص108/ بحارالأنوار، ج16، ص312/ بحارالأنوار، ج81، ص351/ نورالثقلین

3

(کوثر/ 2)

أمیرالمرمنین (علیه السلام) - عَنْ عَلِیٍّ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ قَالَ النَّحْرُ رَفْعُ الْیَدَیْنِ فِی الصَّلَاهًِْ نَحْوَ الْوَجْهِ.

امام علی (علیه السلام) - علی (علیه السلام) درباره‌ی¬ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ فرمود: «نحر بالابردن دست¬ها در نماز به‌سمت صورت است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص420

دعایم الإسلام، ج1، ص156/ بحارالأنوار، ج81، ص376/ مستدرک الوسایل، ج4، ص144/ وسایل الشیعهًْ، ج6، ص30/ نورالثقلین

4

(کوثر/ 2)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - لَمَّا نَزَلَتْ عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ قَالَ یَا جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) مَا هَذِهِ النَّحِیرَهًُْ الَّتِی أَمَرَ بِهَا رَبِّی فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّهَا لَیْسَتْ نَحِیرَهًًْ وَ لَکِنَّهَا رَفْعُ الْأَیْدِی فِی الصَّلَاهًِْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - اصبغ‌بن‌نباته از امام علی (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: چون فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نازل شد، ایشان فرمود: «ای جبرئیل! این قربانی که پروردگارم مرا به آن فرمان داده، چیست»؟ عرض کرد: «ای محمّد (صلی الله علیه و آله)! آن، قربانی نیست، بلکه بالابردن دست¬ها در نماز است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص420

بحارالأنوار، ج81، ص362/ البرهان/ الأمالی للطوسی، ص377/ وسایل الشیعهًْ، ج6، ص29

5

(کوثر/ 2)

أمیرالمرمنین (علیه السلام) - عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ السُّورَهًُْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِجَبْرَئِیلَ (علیه السلام) مَا هَذِهِ النَّحِیرَهًُْ الَّتِی أَمَرَنِی بِهَا رَبِّی قَالَ لَیْسَتْ بِنَحِیرَهًٍْ وَ إِنَّمَا یَأْمُرُکَ إِذَا تَحَرَّمْتَ لِلصَّلَاهًِْ أَنْ تَرْفَعَ یَدَیْکَ إِذَا کَبَّرْتَ وَ إِذَا رَکَعْتَ وَ إِذَا رَفَعْتَ رَأْسَکَ مِنَ الرُّکُوعِ وَ إِذَا سَجَدْتَ فَإِنَّهُ صَلَاتُنَا وَ صَلَاهًُْ الْمَلَائِکَهًِْ فِی السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ إِنَّ لِکُلِّ شَیْءٍ زِینَهًًْ وَ إِنَّ زِینَهًَْ الصَّلَاهًِْ رَفْعُ الْأَیْدِی عِنْدَ کُلِّ تَکْبِیرَهًٍْ.

امام علی (علیه السلام) - چون این سوره نازل شد، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به جبرئیل فرمود: «این قربانی که پروردگارم مرا به آن فرمان داده، چیست»؟ عرض کرد: «آن، قربانی نیست، بلکه خداوند تو را فرمان داده که چون احرام نماز بستی، در هنگام تکبیرهًْ‌الاحرام و در هنگام به رکوع‌رفتن و در هنگام سر از رکوع برداشتن و در هنگام به سجده‌رفتن، دست¬هایت را بالا آوری، چرا که این نماز ما و نماز فرشتگانی است که در آسمان هفتم هستند. هر چیزی زیوری دارد و زیور نماز، دست بلندکردن در هر تکبیر است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص420

فقه القرآن، ج1، ص107/ نورالثقلین/ البرهان

6

(کوثر/ 2)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) رَفْعُ الْأَیْدِی مِنَ الِاسْتِکَانَهًِْ قِیلَ وَ مَا الِاسْتِکَانَهًُْ قَالَ أَ لَا تَقْرَأُ هَذِهِ الْآیَهًَْ فَمَا اسْتَکانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما یَتَضَرَّعُون.

امام علی (علیه السلام) - اصبغ‌بن‌نباته از امام علی (علیه السلام) نقل می‌کند که فرمود: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «دست بلند کردن نشانه‌ی استکانت و التماس است». عرض کردم: «استکانت چیست»؟ فرمود: «مگر این آیه را نخوانده‌ای «امّا آنان نه در برابر پروردگارشان تواضع کردند، و نه به درگاهش تضرّع می‌کنند! . (مومنون/76)».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص420

فقه القرآن، ج1، ص108

7

(کوثر/ 2)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ جَمِیلٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ فَقَالَ بِیَدِهِ هَکَذَا.

امام صادق (علیه السلام) - جمیل گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ پرسیدم. ایشان با دست نشان داد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص420

وسایل الشیعهًْ، ج6، ص30

8

(کوثر/ 2)

الصّادق (علیه السلام) - قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام) فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ فَرَفَعَ یَدَیْهِ هَکَذَا یَعْنِی اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَهًَْ حَذْوَ وَجْهِهِ فِی اسْتِفْتَاحِ الصَّلَاهًِْ.

امام صادق (علیه السلام) - جمیل‌بن‌دراج از امام صادق (علیه السلام) درباره‌ی فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ نقل کرده است: ایشان با دست نشان داد و فرمود: «یعنی در افتتاح نماز، با بالاآوردن دستانش در برابر صورتش رو سوی قبله کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص420

عوالی اللآلی، ج2، ص46/ فقه القرآن، ج1، ص108/ نورالثقلین

آیه إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ [3]

[و بدان] دشمن تو قطعاً بریده‌نسل و بی‌عقب است!

1

(کوثر/ 3)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَی عَمْرِوبْنِ‌الْعَاصِ وَ الْحَکَمِ‌بْنِ‌أَبِی‌الْعَاصِ فَقَالَ عَمْرٌو یَا بَا الْأَبْتَرِ وَ کَانَ الرَّجُلُ فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ إِذَا لَمْ یَکُنْ لَهُ وَلَدٌ یُسَمَّی أَبْتَرَ ثُمَّ قَالَ عَمْرٌو إِنِّی لَأَشْنَأُ مُحَمَّدا (صلی الله علیه و آله) أَیْ أُبْغِضُهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی رَسُولِهِ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ شانِئَکَ أَیْ مُبْغِضَکَ عَمْرَوبْنَ‌الْعَاصِ هُوَ الْأَبْتَرُ یَعْنِی لَا دِینَ لَهُ وَ لَا نَسَبَ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) داخل مسجد شد، حال آنکه عمروبن‌عاص و حکم‌بن ابی‌عاص آنجا بودند. عمرو گفت: «ای ابا الأبتر! (ای پدر بی‌تبار) در زمان جاهلیّت رسم بود که چون کسی پسر نداشت، او را ابتر می-نامیدند». سپس عمرو گفت: «محمّد (صلی الله علیه و آله) را شنائت کردم، یعنی با او دشمنی کردم». آنگاه خداوند بر رسولش (صلی الله علیه و آله) نازل فرمود: «إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ* إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ». یعنی دشمنت عمروبن‌عاص هُوَ الْأَبْتَرُ یعنی نه دینی دارد و نه تباری.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص420

بحارالأنوار، ج17، ص209/ بحارالأنوار، ج33، ص163/ نورالثقلین/ القمی، ج2، ص445؛ «دخل رسول الله… علی رسوله (ص)» محذوف

2

(کوثر/ 3)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کُنْتُ نَائِماً فِی الْحِجْرِ إِذْ أَتَانِی جَبْرَئِیلُ فَحَرَّکَنِی تَحْرِیکاً لَطِیفاً ثُمَّ قَالَ لِی… هُوَ الَّذِی یَقُولُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ إِلَی مَوْضِعِ الْأَبْتَرُ عَمْرُوبْنُ‌الْعَاصِ هُوَ الْأَبْتَرُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - محمّدبن‌عجلان و زیدبن‌علی گویند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «من در حجر خوابیده بودم که جبرئیل به نزدم آمد و مرا به آرامی تکان داد. سپس به من گفت: او همان کسی است که خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ* فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ* إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ؛ و عمروبن‌عاص، ابتر و بی¬تبار است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص422

بحارالأنوار، ج37، ص314/ بحارالأنوار، ج18، ص392/ الیقین، ص291

3

(کوثر/ 3)

الحسن (علیه السلام) - وَ أَمَّا أَنْتَ یَا عَمْرَوبْنَ‌الْعَاصِ الشَّانِئِ اللَّعِینِ الْأَبْتَرِ فَإِنَّمَا أَنْتَ کَلْبٌ أَوَّلُ أَمْرِکَ أُمُّکَ لَبَغِیَّهًٌْ وَ إِنَّکَ وُلِدْتَ عَلَی فِرَاشٍ مُشْتَرَکٍ فَتَحَاکَمَتْ فِیکَ رِجَالُ قُرَیْشٍ مِنْهُمْ أَبُو سُفْیَانَ‌بْنُ‌حَرْبٍ وَ الْوَلِیدُ‌بْنُ‌الْمُغِیرَهًِْ وَ عُثْمَانُ‌بْنُ‌الْحَارِثِ وَ النَّضْرُ‌بْنُ‌الْحَارِثِ‌بْنِ‌کَلْدَهًَْ وَ الْعَاصُ‌بْنُ‌وَائِلٍ کُلُّهُمْ یَزْعُمُ أَنَّکَ ابْنُهُ فَغَلَبَهُمْ عَلَیْکَ مِنْ بَیْنِ قُرَیْشٍ أَلْأَمُهُمْ حَسَباً وَ أَخْبَثُهُمْ مَنْصَباً وَ أَعْظَمُهُمْ بُغْیَهًًْ ثُمَّ قُمْتَ خَطِیباً وَ قُلْتَ أَنَا شَانِئُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ قَالَ الْعَاصُ‌بْنُ‌وَائِلٍ إِنَّ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) رَجُلٌ أَبْتَرُ لَا وَلَدَ لَهُ فَلَوْ قَدْ مَاتَ انْقَطَعَ ذِکْرُهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ.

امام حسن (علیه السلام) - از شعبی نقل شده است: امام حسن (علیه السلام) فرمود: …امّا تو‌ای عمروبن‌عاص! که دارای بغض علی (علیه السلام) و لعین و بدون نسل هستی: جز این نیست که یک هستی اوّلین عیب و ننگ تو این است که مادرت زنی زنا کار بود! تو در رختخواب زنا که بین چند نفر مشترک بود متولّد شدی، آنگاه گروهی از مردان قریش درباره‌ی تو محاکمه نمودند که از جمله آنان ابوسفیان‌ابن‌حرب، ولیدبن‌مغیره، عثمان‌بن‌حارث، نصربن‌حارث بن‌کلده و عاص‌بن‌وائل بودند که هرکدام مدّعی بودند: تو پسر آنان هستی! آخر الامر آن کسی که از لحاظ حسب و نسب پست‌تر و از نظر منصب خبیث‌تر و از جهت زناکاری بزرگ‌تر بود بر ما بقی غلبه یافت و تو را به پسری تصاحب نمود. با این سوابقی که داری برمی‌خیزی و می‌گویی: «من بغض حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) را دارم»!؟ عاص‌بن‌وائل گفت: «محمّد (صلی الله علیه و آله) مردی است که پسر و نسلی ندارد، هرگاه بمیرد اسم و رسم وی نابود خواهد شد، لذا خدای علیم آیه‌ی ذیل را در شأن عاص‌بن‌وائل نازل کرد که می‌فرماید: إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ یعنی یا محمّد (صلی الله علیه و آله)! نسل آن کسی که بغض تو را دارد قطع خواهد شد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص422

بحارالأنوار، ج44، ص79/ الاحتجاج، ج1، ص276/ نورالثقلین

4

(کوثر/ 3)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ‌بْنِ‌مَرْوَانَ قَالَ کُنَّا عِنْدَ مُعَاوِیَهًَْ ذَاتَ یَوْمٍ وَ قَدِ اجْتَمَعَ عِنْدَهُ جَمَاعَهًٌْ مِنْ قُرَیْشٍ وَ فِیهِمْ عِدَّهًٌْ مِنْ بَنِی هَاشِمٍ… فَقَالَ ابْنُ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) إِنَّ عَمْراً دَاخِلٌ بَیْنَ الْعَظْمِ وَ اللَّحْمِ وَ الْعَصَا وَ اللِّحَا وَ قَدْ تَکَلَّمَ فَلْیَسْتَمِعْ فَقَدْ وَافَقَ قَرْناً أَمَا وَ اللَّهِ یَا عَمْرُو إِنِّی لَأُبْغِضُکَ فِی اللَّهِ وَ مَا أَعْتَذِرُ مِنْهُ إِنَّکَ قُمْتَ خَطِیباً فَقُلْتَ أَنَا شَانِئُ مُحَمَّدٍ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ فَأَنْتَ أَبْتَرُ الدِّینِ وَ الدُّنْیَا وَ أَنْتَ شَانِئُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فِی الْجَاهِلِیَّهًِْ وَ الْإِسْلَامِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - عبد الملک‌بن‌مروان گوید: یک روز ما نزد معاویه بودیم، گروهی از قریش که عدّه‌ای از بنی‌هاشم در بین آنان بودند نیز حضور داشتند. معاویه گفت: ای بنی‌هاشم… ابن‌عبّاس گفت: عمروعاص بی‌جهت خود را به میان استخوان و گوشت و مغز و پوست در آورد ولی چون گفته است باید بشنود که با حریف خود روبرو است به‌خدا قسم‌ای عمرو من برای خدا شدیدا ترا دشمن می‌دارم و از این دشمنی معذرت هم نمی‌خواهم تو همانی که برای خطابه بپا خواستی و گفتی من محمّد (صلی الله علیه و آله) را دشمن می‌دارم خداوند این آیه را فرود آورد که آنکه تو را دشمن بدارد خود زیان کار است پس تو زیان کار دین و دنیایی و تویی که در جاهلیّت و اسلام بدخواه محمّد (صلی الله علیه و آله) بودی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص422

بحارالأنوار، ج44، ص115/ الخصال، ج1، ص213

5

(کوثر/ 3)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنْ سُلَیْمٍ قَالَ بَلَغَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَنَّ عَمْرَوبْنَ‌الْعَاصِ خَطَبَ النَّاس… لَمَّا مَاتَ إِبْرَاهِیمُ‌بْنُ‌رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَامَ فَقَالَ إِنَّ مُحَمَّداً قَدْ صَارَ أَبْتَرَ لَا عَقِبَ لَهُ وَ إِنِّی لَأَشْنَأُ النَّاسِ لَهُ وَ أَقْوَلُهُمْ فِیهِ سُوءاً فَأَنْزَلَ اللَّهُ فِیهِ إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ یَعْنِی أَبْتَرَ مِنَ الْإِیمَانِ وَ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ.

امام علی (علیه السلام) - سلیم گوید: به امیرالمؤمنین (علیه السلام) خبر رسید که عمروعاص هنگامی‌که ابراهیم پسر پیامبر (صلی الله علیه و آله) از دنیا رفت عمروعاص بپا خاست و گفت: «محمّد (صلی الله علیه و آله) ابتر گردید و نسلی نخواهد داشت، و من از همه‌ی مردم بیشتر او را سرزنش می‌کنم، و درباره‌ی او از همه بدگوترم. خداوند این آیه را درباره‌ی او نازل کرد إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ به این معنی که از ایمان و از هر خیری بریده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص422

کتاب سلیم بن قیس، ص736 بحارالأنوار، ج33، ص224

6

(کوثر/ 3)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه): أَوَّلُ مَنْ وُلِدَ لِرَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه و آله) بِمَکَّهًَْ قَبْلَ النُّبُوَّهًِْ الْقَاسِمُ وَ یُکَنَّی بِهِ، ثُمَّ وُلِدَ لَهُ زَیْنَبُ ثُمَّ رُقَیَّهًُْ ثُمَّ فَاطِمَهًُْ ثُمَّ أُمُّ کُلْثُومٍ ثُمَّ وُلِدَ لَهُ فِی الْإِسْلَامِ عَبْدُ‌اللهِ فَسُمِّیَ الطَّیِّبَ وَ الطَّاهِرَ وَ أُمُّهُمْ جَمِیعاً خَدِیجَهًُْ بِنْتُ خُوَیْلِدٍ وَ کَانَ أَوَّلُ مَنْ مَاتَ مِنْ وُلْدِهِ الْقَاسِمَ ثُمَّ مَاتَ عَبْدُ اللَّهِ بِمَکَّهًَْ فَقَالَ الْعَاصُ بْنُ وَائِلٍ السَّهْمِیُّ: قَدِ انْقَطَعَ وُلْدُهُ فَهُوَ أَبْتَرُ. فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - اوّلین فرزند پیامبر (صلی الله علیه و آله) در مکّه قبل از نبوّت ایشان قاسم بود و بدین‌خاطر این نام کنیه‌ی پیامبر (صلی الله علیه و آله) قرار گرفت. سپس به‌ترتیب زینب، رقیه، فاطمه، ام کلثوم متولّد شدند. در عصر اسلام عبدالله متولّد شد و ملقّب به طیب و طاهر گشت. مادران تمام این فرزندان ذکر شده خدیجه دختر خویلد بود. و قاسم اوّلین فرزندش بود که به رحمت ایزدی پیوست. بعد از او عبدالله در مکّه از دنیا رفت. در همین موقع بود که عاص‌بن‌وائل سهمی گفت: «پیامبر (صلی الله علیه و آله) مقطوع النّسل است و خداوند هم این آیه را نازل کرد: إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج18، ص422

بحارالأنوار، ج22، ص166/ بحارالأنوار، ج17، ص203؛ «بتفاوت»

 

مطالب مرتبط