تفسیر روایی سوره انفطار

سوره انفطار

ثواب قرائت

1

(انفطار/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - مَنْ قَرَأَ هَاتَیْنِ السُّورَتَیْنِ وَ جَعَلَهُمَا نُصْبَ عَیْنَیْهِ فِی صَلَاهًِْ الْفَرِیضَهًِْ وَ النَّافِلَهًِْ إِذَا السَّمَاءُ انْفَطَرَتْ وَ إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ لَمْ یَحْجُبْهُ اللَّهُ مِنْ حَاجَهًٍْ وَ لَمْ یَحْجُزْهُ مِنَ اللَّهِ حَاجِزٌ وَ لَمْ یَزَلْ یَنْظُرُ اللَّهُ إِلَیْهِ حَتَّی یَفْرُغَ مِنَ الْحِسَابِ.

امام صادق (علیه السلام) - هرکس این دو سوره: إِذَا السَّمَاء انفَطَرَتْ و إِذَا السَّمَاء انشَقَّتْ بخواند و همواره به این دو سوره در نمازهای واجب و مستحب توجّه داشته باشد، همه‌ی پرده‌ها و رازها برای او آشکار می‌شود و هیچ مانعی در برابر او ایستادگی نخواهد کرد و همچنان خداوند را در نظر خواهد گرفت و خداوند، وی را مورد عنایت خویش قرار خواهد داد تا اینکه از حسابرسی مردم فارغ شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص422

بحارالأنوار، ج82، ص38/ نورالثقلین/ البرهان؛ «یفرغ» بدل «یفرق»

2

(انفطار/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ قَرَأَهَا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِعَدَدِ کُلِّ قَطْرَهًٍْ مِنَ السَّمَاءِ حَسَنَهًًْ وَ بِعَدَدِ کُلِ قَبْرٍ حَسَنَهًًْ وَ أَصْلَحَ اللَّهُ شَأْنَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس این سوره را بخواند خداوند به تعداد هر قبری، یک حسنه و به تعداد هر قطره‌ی آبی یک حسنه به او پاداش عطا می‌کند و برایش [جایگاهی در شأنش] در روز قیامت، آماده می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص422

المصباح للکفعمی، ص449/ نورالثقلین

3

(انفطار/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَهًَْ أَعَاذَهُ اللَّهُ أَنْ یَفْضَحَهُ حِینَ یَنْشُرُ صَحِیفَتَهُ وَ سَتَرَ عَوْرَتَهُ وَ أَصْلَحَ لَهُ شَأْنَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ مَنْ قَرَأَهَا وَ هُوَ مَسْجُونٌ أَوْ مُقَیَّدٌ وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ سَهَّلَ اللَّهُ خُرُوجَهُ وَ خَلَّصَهُ مِمَّا هُوَ فِیهِ وَ مِمَّا یَخَافُهُ أَوْ یُخَافُ عَلَیْهِ وَ أَصْلَحَ حَالَهُ عَاجِلًا بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس این سوره را بخواند، در آن هنگام که نامه‌ی اعمال داده می‌شود، خداوند وی را از رسواشدن ایمن می‌دارد و عیب‌های او را می‌پوشاند و وی را در روز قیامت عاقبت به خیر می‌کند. هرکسی که زندانی یا اسیر باشد و این سوره را بخواند و بنویسد و آن را بر خود آویزان کند (بر بازوی خویش ببندد)، خداوند خروج او را از زندان آسان می‌گرداند و وی را از رنجی که می¬کشد و از آنچه بیم آن را دارد و یا نگران آن است، رهایی می¬بخشد، و به خواست خدا، وی را خیلی زود به سرمنزل مقصود می¬رساند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص422

البرهان

4

(انفطار/ مقدمه)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَتَهَا أَمِنَ فَضِیحَهًَْ یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ سُتِرَتْ عَلَیْهِ عُیُوبُهُ وَ أُصْلِحَ لَهُ شَانُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ مَنْ قَرَأَهَا وَ هُوَ مَسْجُونٌ أَوْ مَوْثُوقٌ عَلَیْهِ أَوْ کَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَیْهِ سَهَّلَ اللَّهُ خُرُوجَهُ سَرِیعاً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هرکس به خواندن این سوره عادت کند، از رسواشدن در روز قیامت ایمن می‌شود و عیب‌های او پوشیده می‌شود و در روز قیامت عاقبت به خیر می‌شود. هر اسیر و یا زندانی که این سوره را بخواند و یا آن را بنویسد و بر خود بیاویزد (بر بازوی خویش ببندد)، خداوند به‌زودی، آزادی وی را میسّر می‌سازد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص422

البرهان

5

(انفطار/ مقدمه)

الصّادق (علیه السلام) - مَنْ قَرَأَهَا عِنْدَ نُزُولِ الْغَیْثِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ قَطْرَهًٍْ تَقْطُرُ، وَ قِرَاءَتُهَا عَلَی الْعَیْنِ یُقَوِّی نَظَرَهَا وَ یَزُولُ الرَّمَدُ وَ الْغِشَاوَهًُْ بِقُدْرَهًِْ اللَّهِ تَعَالَی.

امام صادق (علیه السلام) - هرکس این سوره را در هنگام بارش باران بخواند، خداوند به تعداد قطره‌های باران، [گناهان] وی را می-آمرزد. خواندن این سوره، باعث افزایش توان بینایی می‌شود و به خواست خداوند بیماری چشم بهبود می‌یابد و پرده از برابر دیدگان برداشته می‌شود.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص424

البرهان

آیه إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ [1]

آن زمان‌که [كرات] آسمان از هم شکافته شود.

آیه وَ إِذَا الْکَواکِبُ انْتَثَرَتْ [2]

و آن زمان‌که ستارگان پراکنده شوند و فرو ریزند.

1

(انفطار/ 2)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - سَقَطَت سوداً لا ضَوءَ لَها.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - إِذَا الْکَواکِبُ انْتَثَرَتْ یعنی ستارگان سقوط می‌کنند و پراکنده می‌شوند. به صورت سیاه و بی‌نور ساقط می‌شوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص424

بحارالأنوار، ج7، ص93

2

(انفطار/ 2)

الصّادق (علیه السلام) - فَأَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی وَضَعْتَهُ عَلَی الْجِبَالِ فَنُسِفَتْ وَ وَضَعْتَهُ عَلَی السَّمَاءِ فَانْشَقَّتْ وَ عَلَی النُّجُومِ فَانْتَثَرَتْ.

امام صادق (علیه السلام) - پس از تو خواهش و درخواست می‌کنم به نام مقدّست که چون بر کوه‌ها بنهی از هم گسسته و فرو پاشند، و چون بر آسمان‌هاگذاری بترکند و تکّه‌تکّه شوند، و چون بر ستارگان‌گذاری فرو ریزند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص424

من لایحضره الفقیه، ج1، ص557

آیه وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ [3]

و آن زمان‌که دریاها به هم بپیوندند.

1

(انفطار/ 3)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ قَالَ تَتَحَوُّلُ نِیرَانا.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ منظور این است که به آتش تبدیل می‌شوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص424

القمی، ج2، ص409/ البرهان

2

(انفطار/ 3)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - عَنْ جَعْفَرِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ‌بْنِ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) عَنْ أَبِیهِ (علیه السلام) عَنْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ فَقَالَ هِیَ سَبْعَهًُْ أَبْحُرٍ فَتَصِیرُ بَحْراً وَاحِداً قَالَ فَیَجْعَلُهَا اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ فِی قَعْرِ إِبْهَامِ مَلَکٍ یُقَالُ لَهُ صیلفا.

امام علی (علیه السلام) - از علی (علیه السلام) درباره‌ی این قول خداوند متعال: وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ سؤال شد. فرمود: «آن‌ها هفت دریا هستند که تبدیل به یک دریا می‌شوند». فرمود: «خداوند تبارک‌وتعالی آن (یک دریا) را در روز قیامت در انتهای انگشت فرشته‌ای که به او صیلفا گفته می‌شود، قرار می‌دهد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص424

الجعفریات، ص179

آیه وَ إِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ [4]

و آن زمان‌که قبرها زیرورو گردد، [و مردگان خارج شوند].

1

(انفطار/ 4)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ قَالَ تَنْشَقُّ فَیَخْرُجُ النَّاسُ مِنْهَا.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ گشوده می‌شود و مردم از آن خارج می‌شوند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص424

بحارالأنوار، ج7، ص108/ القمی، ج2، ص409/ نورالثقلین/ البرهان

2

(انفطار/ 4)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - مَعنَاهُ بُحِثَتْ عَنِ المَوْتَی فأُخْرِجُوا مِنْهَا یُریدُ عِندَ البَعث.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - معنایش این است که از مردگان جستجو می‌شود، پس از آن خارج می‌شوند و مراد خداوند هنگام رستاخیز است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص424

بحارالأنوار، ج7، ص93

آیه عَلِمَتْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ وَ أَخَّرَتْ [5]

[در آن زمان] هرکس آنچه را از پیش و پشت‌سر فرستاده می‌داند.

1

(انفطار/ 5)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - عَلِمَتْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ وَ أَخَّرَتْ أَیْ مَا عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ وَ شَرٍّ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - عَلِمَتْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ وَ أَخَّرَتْ منظور، اعمال خیر و شرّی است که انجام داده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص424

القمی، ج2، ص409/ البرهان/ نورالثقلین

آیه یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَریمِ [6]

ای انسان! چه چیز تو را در برابر پروردگار کریمت مغرور ساخته است؟!

1

(انفطار/ 6)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - فِی مَجمَعِ البَیَان رُوِیَ أَنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) لَمَّا تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ قَالَ غَرَّهُ جَهْلُهُ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - هنگامی‌که حضرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) این آیه را تلاوت نمود، فرمود: «جهل و نادانی انسان باعث جرأت و غرورش شده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص426

بحارالأنوار، ج57، ص328/ نورالثقلین

2

(انفطار/ 6)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - وَ مِنْ کَلَامٍ لَهُ عِنْدَ تِلَاوَتِهِ یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ أَدْحَضُ مَسْئُولٍ حُجَّهًًْ وَ أَقْطَعُ مُغْتَرٍّ مَعْذِرَهًًْ لَقَدْ أَبْرَحَ جَهَالَهًًْ بِنَفْسِهِ یَا أَیُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ وَ مَا جَرَّأَکَ عَلَی ذَنْبِکَ وَ مَا آنَسَکَ بِهَلَکَهًِْ نَفْسِکَ أَ مَا مِنْ دَائِکَ بُلُولٌ أَمْ لَیْسَ مِنْ نَوْمَتِکَ یَقَظَهًٌْ أَ مَا تَرْحَمُ مِنْ نَفْسِکَ مَا تَرْحَمُ مِنْ غَیْرِهَا فَلَرُبَّمَا تَرَی الضَّاحِیَ لِحَرِّ الشَّمْسِ فَتُظِلُّهُ أَوْ تَرَی الْمُبْتَلِیَ بِأَلَمٍ یُمِضُّ جَسَدَهُ فَتَبْکِی رَحْمَهًًْ لَهُ فَمَا صَبَّرَکَ عَلَی دَائِکَ وَ جَلَّدَکَ عَلَی مَصَائِبِکَ وَ عَزَّاکَ مِنَ الْبُکَاءِ عَلَی نَفْسِکَ وَ هِیَ أَعَزُّ الْأَنْفُسِ عَلَیْکَ وَ کَیْفَ لَا یُوقِظُکَ خَوْفُ بَیَاتِ نَقِمَهًٍْ وَ قَدْ تَوَرَّطْتَ بِمَعَاصِیهِ مَدَارِجَ سَطَوَاتِهِ فَتَدَاوَ مِنْ دَاءِ الْفَتْرَهًِْ فِی قَلْبِکَ بِعَزِیمَهًٍْ وَ مِنْ کَرَی الْغَفْلَهًِْ فِی نَاظِرِکَ بِیَقَظَهًٍْ وَ کُنْ لِلَّهِ مُطِیعاً وَ بِذِکْرِهِ آنِساً وَ تَمَثَّلْ فِی حَالِ تَوَلِّیکَ عَنْهُ إِقْبَالَهُ عَلَیْکَ یَدْعُوکَ إِلَی عَفْوِهِ وَ یَتَغَمَّدُکَ بِفَضْلِهِ وَ أَنْتَ مُتَوَلٍّ عَنْهُ إِلَی غَیْرِهِ فَتَعَالَی مِنْ قَوِیٍّ مَا أَکْرَمَهُ وَ أَحْلَمَهُ وَ تَوَاضَعْتَ مِنْ ضَعِیفٍ مَا أَجْرَأَکَ عَلَی مَعْصِیَتِهِ وَ أَنْتَ فِی کَنَفِ سِتْرِهِ مُقِیمٌ وَ فِی سَعَهًِْ فَضْلِهِ مُتَقَلِّبٌ فَلَمْ یَمْنَعْکَ فَضْلَهُ وَ لَمْ یَهْتِکْ عَنْکَ سِتْرَهُ بَلْ لَمْ تَخْلُ مِنْ لُطْفِهِ مَطْرَفَ عَیْنٍ فِی نِعْمَهًٍْ یُحْدِثُهَا لَکَ أَوْ سَیِّئَهًٍْ یَسْتُرُهَا عَلَیْکَ أَوْ بَلِیَّهًٍْ یَصْرِفُهَا عَنْکَ فَمَا ظَنُّکَ بِهِ لَوْ أَطَعْتَهُ وَ ایْمُ اللَّهِ لَوْ أَنَّ هَذِهِ الصِّفَهًَْ کَانَتْ فِی مُتَّفِقَیْنِ فِی الْقُوَّهًِْ مُتَوَازِنَیْنِ فِی الْقُدْرَهًِْ لَکُنْتَ أَوَّلَ حَاکِمٍ عَلَی نَفْسِکَ بِذَمِیمِ الْأَخْلَاقِ وَ مَسَاوِئِ الْأَعْمَالِ وَ حَقّاً أَقُولُ مَا الدُّنْیَا غَرَّتْکَ وَ لَکِنْ بِهَا اغْتَرَرْتَ وَ لَقَدْ کَاشَفَتْکَ بِالْعِظَاتِ وَ آذَنَتْکَ عَلَی سَوَاءٍ وَ لَهِیَ بِمَا تَعِدُکَ مِنْ نُزُولِ الْبَلَاءِ بِجِسْمِکَ وَ النَّقْصُ فِی قُوَّتِکَ أَصْدَقُ وَ أَوْفَی مِنْ أَنْ تَکْذِبَکَ أَوْ تَغُرَّکَ وَ لَرُبَّ نَاصِحٍ لَهَا عِنْدَکَ مُتَّهَمٌ وَ صَادِقٍ مِنْ خَبَرِهَا مُکَذَّبٌ وَ لَئِنْ تَعَرَّفْتَهَا فِی الدِّیَارِ الْخَاوِیَهًِْ وَ الرُّبُوعِ الْخَالِیَهًِْ لَتَجِدَنَّهَا مِنْ حُسْنِ تَذْکِیرِکَ وَ بَلَاغِ مَوْعِظَتِکَ بِمَحَلَّهًِْ الشَّفِیقِ عَلَیْکَ وَ الشَّحِیحِ بِکَ وَ لَنِعْمَ دَارُ مَنْ لَمْ یَرْضَ بِهَا دَاراً وَ مَحَلُّ مَنْ لَمْ یُوَطِّنْهَا مَحَلًّا وَ إِنَّ السُّعَدَاءَ بِالدُّنْیَا غَداً هُمُ الْهَارِبُونَ مِنْهَا الْیَوْمَ إِذَا رَجَفَتِ الرَّاجِفَهًُْ وَ حَقَّتْ بِجَلَائِلِهَا الْقِیَامَهًُْ وَ لَحِقَ بِکُلِّ مَنْسِکٍ أَهْلُهُ وَ بِکُلِّ مَعْبُودٍ عَبَدَتُهُ وَ بِکُلِّ مُطَاعٍ أَهْلُ طَاعَتِهِ فَلَمْ یُجْزَ فِی عَدْلِهِ وَ قِسْطِهِ یَوْمَئِذٍ خَرْقُ بَصَرٍ فِی الْهَوَاءِ وَ لَا هَمْسُ قَدَمٍ فِی الْأَرْضِ إِلَّا بِحَقِّهِ فَکَمْ حُجَّهًٍْ یَوْمَ ذَاکَ دَاحِضَهًٌْ وَ عَلَائِقِ عُذْرٍ مُنْقَطِعَهًٌْ فَتَحَرَّ مِنْ أَمْرِکَ مَا یَقُومُ بِهِ عُذْرُکَ وَ تَثْبُتُ بِهِ حُجَّتُکَ وَ خُذْ مَا یَبْقَی لَکَ مِمَّا لَا تَبْقَی لَهُ وَ تَیَسَّرْ لِسَفَرِکَ وَ شِمْ بَرْقَ النَّجَاهًِْ وَ ارْحَلْ مَطَایَا التَّشْمِیر.

امام علی (علیه السلام) - علی (علیه السلام) درهنگام تلاوت آیه: یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ فرمود: «آن کسی که در این آیه مورد خطاب قرار گرفته در برابر پرسش برهانی ندارد تا پاسخ گوید. و به خاطر غروری که او را فرا گرفته است عذرش هم پذیرفته نمی‌شود، جز اینکه بر جهل و نادانی خود افزوده است. یَا أَیُّهَا الْإِنْسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ و از اینکه خود را در معرض هلاکت گذاشته‌ای نمی‌ترسی آیا هنوز از این بیماری بهبودی حاصل نکرده‌ای و از خواب غفلت بیدار نشده‌ای و به جان خود رحم نمی‌کنی و به دیگران ترحّم نداری. شما اگر مشاهده کنی کسی در آفتاب قرار گرفته برای او سایبان درست می‌کنی و یا اگر بنگری کسی به بیماری مبتلا شده و روز به روز لاغر می‌گردد بر آن گریه می‌کنی و دلت به حال آن خواهد سوخت ولی اکنون به بیماری خود توجّه نداری و صبر می‌کنی و از مصیبت‌هایی که تو را فرا گرفته و آزارت می‌رسانند فراموش کرده‌ای تو باید در برابر این بیماری‌ها و سختی‌ها خودت را تسلیت بدهی، نفس خودت از همه عزیزتر است و باید به خودت توجّه داشته باشی چگونه ترس از حوادث شب تو را از خواب بیدار نمی‌کند درصورتی که در راه پیمودن معاصی خداوند خود را هلاک ساخته‌ای و از قدرت خداوند واهمه نکردی. اینک که بیماری سستی دلت را فرا گرفته با داروی جدی آن را مداوا کن و خواب غفلت را با بیداری از دیدگانت دور گردان از خداوند اطاعت کن و به یاد او باش و با خدا انس بگیر و چنین بدان‌که تو از خداوند روی‌گردان هستی و او به تو توجّه دارد، او تو را برای عفو طلب می‌کند و با فضلش تو را مورد نوازش قرار می‌دهد. درحالی‌که تو از آن گریزان هستی و به دیگری روی آورده‌ای چه اندازه بزرگ است آن عالی مقام نیرومند درحالی‌که تو در برابر یک ضعیف خضوع می‌کنی چه چیز موجب شده که معصیت خداوند را به‌جای می‌آوری درحالی‌که خداوند گناهان تو را پوشانده است و از فضل و احسانش تو را بهره‌مند کرده است. خداوند تو را از احسان خود دور نکرد و پرده اسرارت را فاش نساخت، بلکه یک لحظه تو را از نعمت خود محروم ننموده و همواره خیر به تو می‌رساند و گناهانت را می‌پوشاند و گرفتاری‌ها را از تو دور می‌سازد و حالا چه گمانی به خدا داری که از او اطاعت کنی. به خداوند سوگند این صفت در قوّت و قدرت با هم مساوی بودند تو نخستین کسی بودی که برضدّ خودت حکم می‌کردی که دارای کارهای زشت و اخلاق فاسدی می‌باشی و من از روی حقیقت می‌گویم دنیا تو را گول نزده امّا تو به خاطر دنیا گول خورده‌ای این مسائل با پند و عبرت برای تو کشف شده و از روی انصاف این‌ها را درک کرده‌ای، تو خود می‌دانی که در آینده گرفتاری‌ها پیش خواهند آمد و جسمت را بیمار خواهند کرد و از نیروهایت خواهند کاست و این‌ها بهترین شاهد هستند که تو نمی‌توانی به خود دروغ بگویی و یا خود را گول بزنی ممکن است ناصحان در اینجا متّهم شوند و یا کسانی که سخنی راست می‌گویند تکذیب کردند. اگر به خانه‌های خراب و یا محلّه‌های خالی از سکنه مراجعه کنی در آنجا بالاترین موعظه و عبرت را مشاهده خواهی کرد و در آنجا متذکّر خواهی شد که موضوع از چه قرار است، در آنجا خواهی دید چه کسی به تو محبّت می‌کند و چه شخصی بخل می‌ورزد، دنیا خانه‌ی خوبی است در صورتی که دل به آن نبندی و آن را جای اقامت ندانی. کسانی که فردا به‌وسیله‌ی تو خوشبخت می‌شوند آن‌ها افرادی هستند که امروز از دنیا فرار می‌کنند، هنگامی‌که صیحه بلند شود و در صور دمیده گردد و قیامت با همه‌ی اوصاف خود بر پا شود هرکسی در محلّ خود حضور پیدا می‌کند و هر عابدی با معبودش حاضر می‌گردد و هر رهبری با پیروانش در آنجا گرد آیند. در آن روز خداوند با حقّ عدالت می‌کند و حقوق کسی از بین نمی‌رود و کوچک‌ترین کارها مورد محاسبه قرار می‌گیرد، در آن روز بسیاری از برهان‌ها باطل خواهد شد و عذری هم از کسی پذیرفته نمی‌گردد، اکنون اگر غدری کرده‌ای از آن در گذر و به آن اعتماد نداشته باش. برای آن روز حجّت ثابتی تهیّه کن دست بیانداز به آنچه برایت می‌ماند و از آنچه به آن نخواهی رسید و از آن دست خواهی کشید در گذر و برای سفرت وسایل را حتّی آماده ساز و به روشنایی نجات توجّه داشته باش و با مرکب‌های سریع که تو را زود به مقصد می‌رساند حرکت نما».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص426

بحارالأنوار، ج68، ص192/ نورالثقلین؛ «فتداو من… مطایا التشمیر» محذوف/ شرح نهج البلاغهًْ، ج11، ص238

3

(انفطار/ 6)

الحسن (علیه السلام) - عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ: . . . قَالَ: فَتَلَا حُذَیْفَهًُْ بْنُ الْیَمَانِ. . . {الْآیَهًَْ} أَیْ أَیُّ شَیْءٍ غَرَّکَ بِخَالِقِکَ وَ خَدَعَکَ وَ سَوَّلَ لَکَ الْبَاطِلَ حَتَّی عَصَیْتَهُ وَ خَالَفْتَهُ.

امام حسن (علیه السلام) - یعنی چه چیز تو را به خالقت فریفت و نیرنگ زده ساخت و باطل برایت زیبا جلوه داد تا معصیت و مخالفت او را نمودی؟!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص428

نورالثقلین

4

(انفطار/ 6)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - کَمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍ بِالْإِحْسَانِ إِلَیْهِ وَ کَمْ مِنْ مَغْرُورٍ بِالسَّتْرِ عَلَیْهِ.

امام علی (علیه السلام) - امیرالمومنین (علیه السلام) فرمود: «بسا کسی که با نعمتی که به او دهند، به دام افتد. و با پرده‌ای که بر گناه او پوشند فریفته گردد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص428

تحف العقول، ص203

آیه الَّذی خَلَقَکَ فَسَوَّاکَ فَعَدَلَکَ [7]

همان کسی که تو را آفرید و منظم ساخت و اعتدال بخشید

1

(انفطار/ 7)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - الَّذِی خَلَقَکَ فَسَوَّاکَ فَعَدَلَکَ أَیْ لَیْسَ فِیکَ اعْوَجَاج.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - الَّذِی خَلَقَکَ فَسَوَّاکَ فَعَدَلَکَ یعنی اینکه هیچ ناهنجاری در تو نیست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص428

القمی، ج2، ص409/ البرهان

2

(انفطار/ 7)

الهادی (علیه السلام) - فَقَدْ أَخْبَرَ عَزَّوَجَلَّ عَنْ تَفْضِیلِهِ بَنِی آدَمَ عَلَی سَائِرِ خَلْقِهِ مِنَ الْبَهَائِمِ وَ السِّبَاعِ وَ دَوَابِّ الْبَحْرِ وَ الطَّیْرِ وَ کُلِّ ذِی حَرَکَهًٍْ تُدْرِکُهُ حَوَاسُّ بَنِی آدَمَ بِتَمْیِیزِ الْعَقْلِ وَ النُّطْقِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ وَ قَوْلُهُ یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ. الَّذِی خَلَقَکَ فَسَوَّاکَ فَعَدَلَکَ. فِی أَیِّ صُورَهًٍْ ما شاءَ رَکَّبَکَ وَ فِی آیَاتٍ کَثِیرَهًٍْ فَأَوَّلُ نِعْمَهًِْ اللَّهِ عَلَی الْإِنْسَانِ صِحَّهًُْ عَقْلِهِ وَ تَفْضِیلُهُ عَلَی کَثِیرٍ مِنْ خَلْقِهِ بِکَمَالِ الْعَقْلِ وَ تَمْیِیزِ الْبَیَانِ وَ ذَلِکَ أَنَّ کُلَّ ذِی حَرَکَهًٍْ عَلَی بَسِیطِ الْأَرْضِ هُوَ قَائِمٌ بِنَفْسِهِ بِحَوَاسِّهِ مُسْتَکْمِلٌ فِی ذَاتِهِ فَفَضَّلَ بَنِی آدَمَ بِالنُّطْقِ الَّذِی لَیْسَ فِی غَیْرِهِ مِنَ الْخَلْقِ الْمُدْرِکِ بِالْحَوَاسِّ فَمِنْ أَجْلِ النُّطْقِ مَلَّکَ اللَّهُ ابْنَ آدَمَ غَیْرَهُ مِنَ الْخَلْقِ حَتَّی صَارَ آمِراً نَاهِیاً وَ غَیْرُهُ مُسَخَّرٌ لَهُ کَمَا قَالَ اللَّهُ کَذلِکَ سَخَّرَها لَکُمْ لِتُکَبِّرُوا اللهَ عَلی ما هَداکُمْ وَ قَالَ وَ هُوَ الَّذِی سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِیًّا وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیَهًًْ تَلْبَسُونَها وَ قَالَ وَ الْأَنْعامَ خَلَقَها لَکُمْ فِی‌ها دِفْءٌ وَ مَنافِعُ وَ مِنْها تَأْکُلُونَ. وَ لَکُمْ فِی‌ها جَمالٌ حِینَ تُرِیحُونَ وَ حِینَ تَسْرَحُونَ. وَ تَحْمِلُ أَثْقالَکُمْ إِلی بَلَدٍ لَمْ تَکُونُوا بالِغِیهِ إِلَّا بِشِقِّ الْأَنْفُسِ فَمِنْ أَجْلِ ذَلِکَ دَعَا اللَّهُ الْإِنْسَانَ إِلَی اتِّبَاعِ أَمْرِهِ وَ إِلَی طَاعَتِهِ بِتَفْضِیلِهِ إِیَّاهُ بِاسْتِوَاءِ الْخَلْقِ وَ کَمَالِ النُّطْقِ وَ الْمَعْرِفَهًِْ بَعْدَ أَنْ مَلَّکَهُمْ اسْتِطَاعَهًَْ مَا کَانَ تَعَبَّدَهُمْ بِه… وَ کَذَلِکَ أَوْجَبَ عَلَی ذِی الْیَسَارِ الْحَجَّ وَ الزَّکَاهًَْ لِمَا مَلَّکَهُ مِنِ اسْتِطَاعَهًِْ ذَلِکَ وَ لَمْ یُوجِبْ عَلَی الْفَقِیرِ الزَّکَاهًَْ وَ الْحَجَّ.

امام هادی (علیه السلام) - خدای عزّوجلّ از برتری‌دادن انسان بر سایر مخلوقات خود از چهار پایان، درندگان، آبزیان و پرندگان و هر جنبنده‌ای که حواس انسان به تمیز عقل و بیان درکش نماید خبر داده و این فرمایش خدا است که: که ما انسان را در بهترین صورت و نظام آفریدیم. (تین/4) و این آیات: یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ* الَّذِی خَلَقَکَ فَسَوَّاکَ فَعَدَلَکَ و همچنین در بسیاری از آیات دیگر آمده است؛ پس نخستین نعمت خداوند بر انسان، «عقل درستی» و برتری او بر بسیاری از آفریدگان دیگر به خاطر برخورداری از عقل کامل و بیان گویاست. و این از آنجاست که هر جنبنده‌ای بر روی زمین به حواس خود برپاست و به‌سوی کمال خویش پویاست و انسان را به خاطر نطق که در دیگر مخلوقات وجود ندارد برتری داده و به‌وسیله‌ی نطق است که خداوند انسان را بر سایر مخلوقات مسلّط ساخته تا آنجا که امر و نهی‌کننده شده و دیگران در تسخیر اویند. او کسی است که دریا را مسخّر [شما] ساخت تا از آن، گوشت تازه بخورید و زیوری برای پوشیدن [مانند مروارید] از آن استخراج کنید. (نحل/4) و این آیه: و چهارپایان را آفرید درحالی‌که در آن‌ها، برای شما وسیله‌ی پوشش، و منافع دیگری است و از گوشت آن‌ها می‌خورید! و در آن‌ها برای شما زینت و شکوه است به هنگامی‌که آن‌ها را به استراحتگاهشان بازمی‌گردانید، و هنگامی‌که [صبحگاهان] به صحرا می‌فرستید! آن‌ها بارهای سنگین شما را به شهری حمل می‌کنند که جز با مشقّت زیاد، به آن نمی‌رسیدید. (نحل/7-5) پس به همین خاطر خداوند آدمی را به پیروی فرمان و طاعت خویش فراخوانده است، که وی را به جهت خلقت موزون و دادن شعور کامل و معرفت؛ برتری و تفضیل داده، پس از آنکه قدرت انجام تکلیف را بدیشان ارزانی داشت. و از طرف دیگر حج و زکات را بر توانگر واجب ساخته است؛ چون استطاعت و امکان انجام آن‌ها را به او داده و فقیر را از پرداخت زکات و انجام حج معاف نموده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص428

تحف العقول، ص470

آیه فی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَکَ [8]

و در هر صورتی که خواست تو را ترکیب نمود.

1

(انفطار/ 8)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - فِی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَکَ قَالَ لَوْ شَاءَ رَکَّبَکَ عَلَی غَیْرِ هَذِهِ الصُّورَهًِْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - فِی أَیِّ صُورَةٍ مَّا شَاء رَکَّبَکَ، اگر او می‌خواست، تو را به شکل دیگری غیر از این شکل فعلی بنا می‌نهاد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص430

بحارالأنوار، ج9، ص248/ القمی، ج2، ص409/ نورالثقلین/ البرهان

2

(انفطار/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) -… وَ رُوِیَ عَنِ الرِّضَا (علیه السلام) عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) أَنَّهُ قَالَ لِرَجُلٍ مَا وُلِدَ لَکَ قَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ مَا عَسَی أَنْ یُولَدَ لِی إِمَّا غُلَاماً وَ إِمَّا جَارِیَهًًْ قَالَ فَمَنْ یُشْبِهُ قَالَ یُشْبِهُ أُمَّهُ أَوْ أَبَاهُ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) لَا تَقُلْ هَکَذَا إِنَّ النُّطْفَهًَْ إِذَا اسْتَقَرَّتْ فِی الرَّحِمِ أَحْضَرَهَا اللَّهُ کُلَّ نَسَبٍ بَیْنَهَا وَ بَیْنَ آدَمَ أَ مَا قَرَأْتَ هَذِهِ الْآیَهًَْ فِی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَکَ أَیْ فِیمَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ آدَمَ (علیه السلام).

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - امام رضا (علیه السلام) از پدرانش از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل کرده است که پیغمبر (صلی الله علیه و آله) به مردی فرمود: «چه برایت زاده شد»؟ گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مگر چه باشد؟ یا پسر است یا دختر». فرمود: «شبیه چه کسی است»؟ گفت: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ناچار شبیه پدرش یا مادرش». فرمود: «چنین مگو که چون نطفه در رحم استوار شود خدا هر نسبتی تا آدم دارد، حاضر می‌کند و آن را به‌صورت یکی از آن‌ها می‌سازد. آیا این آیه: فِی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَکَ را در قرآن خدا نخواندی؟ یعنی از نسب میان تو و آدم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص430

بحارالأنوار، ج7، ص94/ بحارالأنوار، ج57، ص385؛ «فرکب… تلک الصور» زیادهًْ/ نورالثقلین

3

(انفطار/ 8)

الحسن (علیه السلام) - عَنْ مُقَاتِلٍ عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ‌الْحَنَفِیَّهًِْ عَنِ الْحَسَن‌بْنِ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی فِی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَکَ قَالَ صَوَّرَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فِی ظَهْرِ أَبِی‌طَالِبٍ عَلَی صُورَهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَکَانَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ أَشْبَهَ النَّاسِ بِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ کَانَ الْحُسَیْنُ‌بْنُ‌عَلِیٍّ أَشْبَهَ النَّاسِ بِفَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) وَ کُنْتُ أَنَا أَشْبَهَ النَّاسِ بِخَدِیجَهًَْ الْکُبْرَی (سلام الله علیها).

امام حسن (علیه السلام) - محمّدبن‌حنفیّه از امام حسن (علیه السلام) درباره‌ی آیه: فِی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَکَ نقل کرده است: فرمود: «خداوند علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) را در نهاد ابوطالب پدرش به‌صورت حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله) ترکیب نمود به‌همین جهت آن جناب از همه بیشتر شباهت به پیامبر داشت و حضرت حسین (علیه السلام) از همه شبیه‌تر به فاطمه (سلام الله علیها) بود و من از همه شبیه‌تر به خدیجه کبری هستم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص430

بحارالأنوار، ج24، ص316/ المناقب، ج4، ص2/ نورالثقلین

4

(انفطار/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - وَ عَنْ مَالِکِ‌بْنِ‌الْحُوَیْرِثِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) إِذَا أَرَادَ اللَّهُ أَنْ یَخْلُقَ النَّسَمَهًَْ فَجَامَعَ الرَّجُلُ الْمَرْأَهًَْ طَارَ مَاؤُهُ فِی کُلِّ عِرْقٍ وَ عَصَبٍ مِنْهَا فَإِذَا کَانَ الْیَوْمُ السَّابِعُ أَحْضَرَ اللَّهُ لَهُ کُلَّ عِرْقٍ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ آدَمَ ثُمَّ قَرَأَ فِی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَکَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - چون خدا خواهد آدمی آفریند مرد با زن جماع کند و آبش در هر رگ و پی او بجهد و چون روز هفتم شود خدا هر رگی میان او و آدم است گرد آورد و سپس خواند: فِی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَک.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص430

بحارالأنوار، ج57، ص385

5

(انفطار/ 8)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَبْدُ اللَّهِ‌بْنُ‌الْعَبَّاسِ، وَ جَابِرُ‌بْنُ‌عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیُّ، وَ کَانَ بَدْرِیّاً أُحُدِیّاً شَجَرِیّاً، وَ مِمَّنْ مَحَضَ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی مَوَدَّهًِْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالُوا: بَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی مَسْجِدِه… أَقْبَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) عَلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) فَقَالَ: یَا أَبَا الْحَسَنِ… قُلْ مَا أَوَّلُ نِعْمَهًٍْ بَلَاکَ اللَّهُ (عَزَّوَجَلَّ) وَ أَنْعَمَ عَلَیْکَ بِهَا قَالَ: أَنْ خَلَقَنِی جَلَّ ثَنَاؤُهُ وَ لَمْ أَکُ شَیْئاً مَذْکُوراً. قَالَ: صَدَقْتَ، فَمَا الثَّانِیَهًُْ قَالَ: أَنْ أَحْسَنَ بِی إِذْ خَلَقَنِی فَجَعَلَنِی حَیّاً لَا مَیِّتاً. قَالَ: صَدَقْتَ، فَمَا الثَّالِثَهًُْ قَالَ: أَنْ أَنْشَأَنِی فَلَهُ الْحَمْدُ فِی أَحْسَنِ صُورَهًٍْ وَ أَعْدَلِ تَرْکِیبٍ. قَالَ: صَدَقْتَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - جابر (رحمة الله علیه) گوید: پیامبر (صلی الله علیه و آله) به امیرالمؤمنین (علیه السلام) رو کرد و فرمود: «اوّلین نعمت خداوند که به شما ارزانی داشت چیزی اظهار کن». علی (علیه السلام) گفت: «نخستین نعمتی که خداوند به ما ارزانی داشت خلقت ما بود که ما را ازعدم آفرید و به ما هستی بخشید»، فرمود: «راست گفتی، نعمت دوّم کدام است»؟ گفت: «خداوند به من نیکی کرد که در هنگام خلقت مرا زنده قرار داد و از مردگان به حساب نیاورد»، فرمود: «راست گفتی، سوّمی کدام است»؟ علی (علیه السلام) فرمود: «هنگام خلقت ما را به بهترین صورت خلق کرد و معتدل‌ترین ترکیب را برای ما مقرّر ساخت از این جهت او را سپاس می‌گوییم». فرمود: «راست گفتی».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص430

الأمالی للطوسی، ص492

آیه کَلاَّ بَلْ تُکَذِّبُونَ بِالدِّینِ [9]

[آري] هرگز آن‌گونه [كه شما مي‌پنداريد] نیست؛ بلکه شما روز جزا را منکرید.

1

(انفطار/ 9)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - تفسیر القمی قَوْلُهُ… کَلَّا بَلْ تُکَذِّبُونَ بِالدِّینِ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ أَمِیرُ‌الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام).

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - کَلَّا بَلْ تُکَذِّبُونَ بِالدِّینِ رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و امیرالمؤمنین (علیه السلام).

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص430

بحارالأنوار، ج9، ص248/ القمی، ج2، ص409

2

(انفطار/ 9)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - فِی قَوْلِهِ بَلْ تُکَذِّبُونَ بِالدِّینِ، قَالَ الْوَلَایَهًِْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - منظور از: بَلْ تُکَذِّبُونَ بِالدِّینِ، یعنی ولایت را تکذیب می¬کنید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص432

نورالثقلین؛ «قال امیرالمؤمنین» بدل «الولایهًْ» / البرهان/ بحارالأنوار، ج30، ص331/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص746

آیه وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظینَ [10]

و به یقین نگاهبانانی بر شما گمارده شده.

1

(انفطار/ 10)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ قَالَ الْمَلَکَانِ الْمُوَکَّلَانِ بِالْإِنْسَانِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحَافِظِینَ، منظور، همان دو فرشته‌ای هستند که عهده‌دار و مسئول انسانند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص432

بحارالأنوار، ج9، ص248/ القمی، ج2، ص409/ نورالثقلین/ البرهان

2

(انفطار/ 10)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام) - أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) خَطَبَ بِالْبَصْرَهًِْ فَقَالَ: … مَعَاشِرَ شِیعَتِی اصْبِرُوا عَلَی عَمَلٍ لَا غِنَی بِکُمْ عَنْ ثَوَابِهِ وَ اصْبِرُوا عَنْ عَمَلٍ لَا صَبْرَ لَکُمْ عَلَی عِقَابِهِ إِنَّا وَجَدْنَا الصَّبْرَ عَلَی طَاعَهًِْ اللَّهِ أَهْوَنَ مِنَ الصَّبْرِ عَلَی عَذَابِ اللَّهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ اعْلَمُوا أَنَّکُمْ فِی أَجَلٍ مَحْدُودٍ وَ أَمَلٍ مَمْدُودٍ وَ نَفَسٍ مَعْدُودٍ وَ لَا بُدَّ لِلْأَجَلِ أَنْ یَتَنَاهَی وَ لِلْآمِلِ أَنْ یُطْوَی وَ لِلنَّفَسِ أَنْ یُحْصَی ثُمَّ دَمَعَتْ عَیْنَاهُ وَ قَرَأَ وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ کِراماً کاتِبِینَ یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ.

امام علی (علیه السلام) - امام علی (علیه السلام) در بصره خطبه خواند و فرمود: …‌ای گروه شیعیانم! بر کرداری که از ثوابش بی‌نیاز نمی‌باشید شکیبا باشید. و خود را شکیبا دارید از ارتکاب کاری که صبر بر عقابش ندارید، صبر بر طاعت خدا را آسان‌تر دریابیم از صبر بر عذاب خدای عزّوجلّ. بدانید که شما عمری محدود و آرزویی بلند و نفَسی چند دارید. به ناچار عمر به سر می‌رسد و دفتر آرزو بر هم نهاده می‌شود و نفس‌ها به پایان می‌آید سپس اشک از دیده ریخت و این آیه را خواند: وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ کِراماً کاتِبِینَ یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص432

بحارالأنوار، ج74، ص382/ الأمالی للصدوق، ص108/ روضهًْ الواعظین، ج2، ص488/ بحارالأنوار، ج75، ص69

3

(انفطار/ 10)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله): إِنَ اللَّهَ یَنْهَاکُمْ عَنِ التَّعَرِّی فَاسْتَحْیُوا مِنْ مَلَائِکَهًِْ اللَّهِ الَّذِینَ مَعَکُمْ الْکِرَامِ الْکَاتِبِینَ الَّذِینَ لَا یُفَارِقُونَکُمْ إِلَّا عِنْدَ إِحْدَی ثَلَاثِ حَاجَاتٍ الْغَائِطِ وَ الْجَنَابَهًِْ وَ الْغُسْلِ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خدا شما را نهی کرد برهنه شوید، شرم کنید از فرشته‌ها که با شمایند و کرام کاتبین هستند و از شما جدا نشوند مگر در سه حاجت، غائط، جنابت، غسل».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص432

بحارالأنوار، ج56، ص200

4

(انفطار/ 10)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - جَعَلَ اللَّهُ عَلَی ابْنِ آدَمَ حَافِظَیْنِ فِی اللَّیْلِ وَ حَافِظَیْنِ فِی النَّهَارِ یَحْفَظَانِ عَمَلَهُ وَ یَکْتُبَانِ أَثَرَهُ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - خدا بر آدمیزاده دو نگهبان در شب، و دو نگهبان در روز نهاده است، عمل او را حفظ کنند و اثر او را بنویسند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص432

بحارالأنوار، ج56، ص200

5

(انفطار/ 10)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ زُرَارَهًَْ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ إِنَ الْعَبْدَ إِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً أُجِّلَ مِنْ غُدْوَهًٍْ إِلَی اللَّیْلِ فَإِنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ.

امام صادق (علیه السلام) - زراره گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که می‌فرمود: «بنده‌ی مؤمن که مرتکب گناه شود، از بام تا شام مهلت می‌یابد، اگر از خداوند طلب بخشایش کند، گناه او ثبت نمی‌شود».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص432

الکافی، ج2، ص437/ نورالثقلین

6

(انفطار/ 10)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ‌بْنِ‌بَشِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ إِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً أَجَّلَهُ اللَّهُ سَبْعَ سَاعَاتٍ فَإِنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ شَیْءٌ وَ إِنْ مَضَتِ السَّاعَاتُ وَ لَمْ یَسْتَغْفِرْ کُتِبَتْ عَلَیْهِ سَیِّئَهًٌْ وَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیُذَکَّرُ ذَنْبَهُ بَعْدَ عِشْرِینَ سَنَهًًْ حَتَّی یَسْتَغْفِرَ رَبَّهُ فَیَغْفِرَ لَهُ وَ إِنَ الْکَافِرَ لَیَنْسَاهُ مِنْ سَاعَتِهِ.

امام صادق (علیه السلام) - هرگاه بنده‌ی مؤمن گناهی مرتکب شود خداوند هفت ساعت به او مهلت می‌دهد، اگر از خدا طلب آمرزش کرد چیزی برای او نوشته نمی‌شود، و اگر آن ساعات گذشت و استغفار نکرد برای او یک گناه نوشته می‌شود، و گاهی مؤمن پس از بیست سال به یاد گناهش می‌افتد و از خدا طلب آمرزش می‌کند و خدا او را می‌بخشد، ولی کافر در همان لحظه گناه خود را فراموش می‌کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص432

الکافی، ج2، ص437/ نورالثقلین

7

(انفطار/ 10)

الکاظم (علیه السلام) - عَنْ عَبْدِ اللَّهِ‌بْنِ‌مُوسَی‌بْنِ‌جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَلَکَیْنِ هَلْ یَعْلَمَانِ بِالذَّنْبِ إِذَا أَرَادَ الْعَبْدُ أَنْ یَفْعَلَهُ أَوِ الْحَسَنَهًِْ فَقَالَ رِیحُ الْکَنِیفِ وَ رِیحُ الطِّیبِ سَوَاءٌ قُلْتُ لَا قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا هَمَّ بِالْحَسَنَهًِْ خَرَجَ نَفَسُهُ طَیِّبَ الرِّیحِ فَقَالَ صَاحِبُ الْیَمِینِ لِصَاحِبِ الشِّمَالِ قُمْ فَإِنَّهُ قَدْ هَمَّ بِالْحَسَنَهًِْ فَإِذَا فَعَلَهَا کَانَ لِسَانُهُ قَلَمَهُ وَ رِیقُهُ مِدَادَهُ فَأَثْبَتَهَا لَهُ وَ إِذَا هَمَّ بِالسَّیِّئَهًِْ خَرَجَ نَفَسُهُ مُنْتِنَ الرِّیحِ فَیَقُولُ صَاحِبُ الشِّمَالِ لِصَاحِبِ الْیَمِینِ قِفْ فَإِنَّهُ قَدْ هَمَّ بِالسَّیِّئَهًِْ فَإِذَا هُوَ فَعَلَهَا کَانَ لِسَانُهُ قَلَمَهُ وَ رِیقُهُ مِدَادَهُ وَ أَثْبَتَهَا عَلَیْهِ.

امام کاظم (علیه السلام) - عبدالله‌بن‌موسی‌بن‌جعفر (علیه السلام) گوید: از پدرم پرسیدم: «از دو فرشته (موکّل) بر انسان که آیا هرگاه بنده قصد گناه کند یا قصد کار نیک کند می‌دانند»؟ فرمود: «بوی مبال و بوی عطر یکی است»؟ گفتم: «نه»، فرمود: «همانا بنده چون آهنگ کار نیک کند نفسش خوشبو بیرون آید، پس فرشته دست راست به فرشته دست چپ گوید: برخیز [و دنبال کار خود رو] زیرا این بنده آهنگ کار خوب کرده، و هنگامی‌که آن کار خوب را انجام داد زبانش قلم او باشد و آب دهانش مرکب او و آن را برای او ثبت کند، و هرگاه آهنگ گناه کند نفسش بدبو بیرون آید، پس فرشته دست چپ بدست راستی گوید: توقّف کن [و دست نگهدار و چیزی ننویس] زیرا او آهنگ گناه کرده، و چون آن گناه را به‌جا آورد زبانش قلم او است و مرکبش آب دهان او، و آن گناه را بر او ثبت کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص434

الکافی، ج2، ص429/ نورالثقلین

8

(انفطار/ 10)

الصّادق (علیه السلام) - وَ مِنْ سُؤَالِ الزِّنْدِیقِ الَّذِی سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّه (علیه السلام) … قَالَ فَمَا عِلَّهًُْ الْمَلَائِکَهًِْ الْمُوَکَّلِینَ بِعِبَادِهِ یَکْتُبُونَ عَلَیْهِمْ وَ لَهُمْ وَ اللَّهُ عَالِمُ السِّرِّ وَ مَا هُوَ أَخْفَی؟ قَالَ (علیه السلام) اسْتَعْبَدَهُمْ بِذَلِکَ وَ جَعَلَهُمْ شُهُوداً عَلَی خَلْقِهِ لِیَکُونَ الْعِبَادُ لِمُلَازَمَتِهِمْ إِیَّاهُمْ أَشَدَّ عَلَی طَاعَهًِْ اللَّهِ مُوَاظَبَهًًْ وَ عَنْ مَعْصِیَتِهِ أَشَدَّ انْقِبَاضاً وَ کَمْ مِنْ عَبْدٍ یَهُمُّ بِمَعْصِیَتِهِ فَذَکَرَ مَکَانَهُمَا فَارْعَوَی وَ کَفَّ فَیَقُولُ رَبِّی یَرَانِی وَ حَفَظَتِی عَلَیَّ بِذَلِکَ تَشْهَدُ وَ إِنَّ اللَّهَ بِرَأْفَتِهِ وَ لُطْفِهِ أَیْضاً وَکَّلَهُمْ بِعِبَادِهِ یَذُبُّونَ عَنْهُمْ مَرَدَهًَْ الشَّیْطَانِ وَ هَوَامَّ الْأَرْضِ وَ آفَاتٍ کَثِیرَهًًْ مِنْ حَیْثُ لَا یَرَوْنَ بِإِذْنِ اللَّهِ إِلَی أَنْ یَجِیءَ أَمْرُ اللَّهِ.

امام صادق (علیه السلام) - شخص زندیق از امام صادق (علیه السلام) پرسید: «چه علّتی دارد که فرشته‌های گماشته بر بنده‌ها که خوب و بد او را می‌نویسند با اینکه خدا نهان و نهان‌تر را می‌داند»؟ فرمود: «به خاطر این آن‌ها را به عبادت گرفته و گواهان خلقش ساخته، تا بنده‌هایش بیشتر مواظب طاعت خدا باشند و از گناهش خوددار گردند. بسا بنده‌ای که قصد گناه کند، و فرشته را یاد آورد و باز ایستد و می‌گوید پروردگارم مرا بنگرد، و حافظان گواه بر من شوند، و نیز خدا به لطف خود آن‌ها را بر بنده‌اش گماشته تا دیوان سرکش، و جانوران زمین و آفات بسیاری را از آنجا که نبینند به فرمان خدا از او بگردانند، تا فرمان خدا عزّوجلّ برسد».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص434

الإحتجاج، ج2، ص348/ نورالثقلین

9

(انفطار/ 10)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - سَعْدُ السُّعُودِ، رَوَاهُ مِنْ کِتَابِ قِصَصِ الْقُرْآنِ لِلْهَیْصَمِ‌بْنِ‌مُحَمَّدٍ النَّیْسَابُورِیِّ قَالَ: دَخَلَ عُثْمَانُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فَقَالَ أَخْبِرْنِی عَنِ الْعَبْدِ کَمْ مَعَهُ مِنْ مَلَکٍ قَالَ مَلَکٌ عَلَی یَمِینِکَ عَلَی حَسَنَاتِکَ وَ وَاحِدٌ عَلَی الشِّمَالِ فَإِذَا عَمِلْتَ حَسَنَهًًْ کَتَبَ عَشْراً وَ إِذَا عَمِلْتَ سَیِّئَهًًْ قَالَ الَّذِی عَلَی الشِّمَالِ لِلَّذِی عَلَی الْیَمِینِ أَکْتُبُ قَالَ لَعَلَّهُ یَسْتَغْفِرُ وَ یَتُوبُ فَإِذَا قَالَ ثَلَاثاً قَالَ نَعَمْ اکْتُبْ أَرَاحَنَا اللَّهُ مِنْهُ فَبِئْسَ الْقَرِینُ مَا أَقَلَّ مُرَاقَبَتَهُ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ مَا أَقَلَّ اسْتِحْیَاءَهُ مِنْهُ یَقُولُ اللَّهُ ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ وَ مَلَکَانِ بَیْنَ یَدَیْکَ وَ مِنْ خَلْفِکَ یَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ لَهُ مُعَقِّباتٌ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ مَلَکٌ قَابِضٌ عَلَی نَاصِیَتِکَ فَإِذَا تَوَاضَعْتَ لِلَّهِ رَفَعَکَ وَ إِذَا تَجَبَّرْتَ عَلَی اللَّهِ وَضَعَکَ وَ فَضَحَکَ وَ مَلَکَانِ عَلَی شَفَتَیْکَ لَیْسَ یَحْفَظَانِ إِلَّا الصَّلَاهًَْ عَلَی مُحَمَّدٍ ص وَ مَلَکٌ قَائِمٌ عَلَی فِیکَ لَا یَدَعُ أَنْ تَدْخُلَ الْحَیَّهًُْ فِی فِیکَ وَ مَلَکَانِ عَلَی عَیْنَیْکَ فَهَذِهِ عَشَرَهًُْ أَمْلَاکٍ عَلَی کُلِّ آدَمِیٍّ وَ مَلَائِکَهًُْ اللَّیْلِ سِوَی مَلَائِکَهًِْ النَّهَارِ فَهَؤُلَاءِ عِشْرُونَ مَلَکاً عَلَی کُلِّ آدَمِیٍّ وَ إِبْلِیسُ بِالنَّهَارِ وَ وُلْدُهُ بِاللَّیْلِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ الْآیَهًَْ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ إِذْ یَتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ الْآیَهًَْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - سعد السعود از کتاب قصص القرآن هیصم‌بن‌محمّد نیشابوری نقل کرده: عثمان به حضور رسول خدا (صلی الله علیه و آله) رسید و عرض کرد: «برایم بفرمایید چند فرشته با بنده می‌باشند»؟ ایشان فرمود: «فرشته¬ای بر طرف راستت، که کارهای نیکت را می¬نویسد و یکی هم بر طرف چپت؛ هنگامی‌که کار نیکی انجام دهی، ده برابر می¬نویسد و هنگامی‌که کار بدی می‌کنی، فرشته¬ای که در طرف چپ است به آنکه در طرف راست است می¬گوید: بنویسم»؟ او می¬گوید: «شاید استغفار نماید و توبه کند»، هنگامی‌که برای بار سوّم این سؤال را از او کرد، می‌گوید: «آری، بنویس، خداوند ما را از [دست] او راحت کند! چه همدم بدی است و چه کم خداوند عزّوجلّ را مراقبت می¬کند و چه کم از او شرم می¬نماید». خداوند می¬فرماید: انسان هیچ سخنی را بر زبان نمی‌آورد مگر اینکه همان دم، فرشته‌ای مراقب و آماده برای انجام مأموریت [و ضبط آن] است! . (ق/18) و دو فرشته در مقابل و پشت تو هستند، خداوند سبحان می¬فرماید: برای انسان، مأمورانی است که پی‌درپی، از پیش‌رو، و از پشت‌سرش او را. (رعد/11) و فرشته¬ای پیشانی تو را گرفته است و هنگامی‌که برای خداوند فروتنی کنی، تو را بلند می¬کند و هنگامی‌که بر خداوند گردن‌کشی کنی، تو را به زمین می¬زند و رسوایت می¬کند، و دو فرشته بر روی دو لب تو هستند که فقط صلوات بر محمّد (صلی الله علیه و آله) را ثبت می¬کنند، و فرشته¬ای بر روی دهانت ایستاده که نمی¬گذارد مار در دهانت داخل شود، و دو فرشته بر روی دو چشمت هستند که این¬ها همه با هم ده فرشته می¬شوند و [این ده فرشته] بر هر انسانی گمارده شده¬اند و فرشتگان شب متفاوت از فرشتگان روز هستند که همگی در مجموع بیست فرشته می¬باشند که بر هر انسان گماشته شده¬اند، به علاوه خود ابلیس در روز، و فرزندان ابلیس در شب، خداوند متعال فرمود: وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ و خداوند عزّوجلّ فرمود: [به خاطر بیاورید] هنگامی را که دو فرشته راست و چپ که ملازم انسانند اعمال او را دریافت می‌دارند. (ق/17) ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص434

بحارالأنوار، ج5، ص324/ نورالثقلین

10

(انفطار/ 10)

الکاظم (علیه السلام) - إِذَا مَرِضَ الْمُؤْمِنُ أَوْحَی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَی صَاحِبِ الشِّمَالِ لَا تَکْتُبْ عَلَی عَبْدِی مَا دَامَ فِی حَبْسِی وَ وَثَاقِی ذَنْباً وَ یُوحِی إِلَی صَاحِبِ الْیَمِینِ أَنِ اکْتُبْ لِعَبْدِی مَا کُنْتَ تَکْتُبُهُ فِی صِحَّتِهِ مِنَ الْحَسَنَاتِ.

امام کاظم (علیه السلام) - چون بنده‌ای بیمار شود خدا به فرشته دست چپ وحی می‌کند: تا در بند من است بر او گناهی ننویس، و به دست راستی وحی می‌کند: هر کار نیکی که در تندرستی او برای او می‌نوشتی بنویس.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص436

الکافی، ج3، ص114/ نورالثقلین

11

(انفطار/ 10)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - یُوحِی اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَی الْحَفَظَهًِْ الْکِرَامِ لَا تَکْتُبُوا عَلَی عَبْدِیَ الْمُؤْمِنِ عِنْدَ ضَجَرِهِ شَیْئاً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - خداوند عزّ‌وجلّ به نگهبانان گرامی [فرشتگان محافظ] وحی کرد که علیه بنده مؤمنم در هنگامی که آزرده شده است چیزی ننویسید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص436

الأمالی، للطوسی، ص571

12

(انفطار/ 10)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - إِنَّ اللَّهَ لَیُحْصِی عَلَی الْعَبْدِ کُلَ شَیْءٍ حَتَّی أَنِینَهُ فِی مَرَضِهِ وَ الشَّاهِدُ عَلَی ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ وَ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ* کِراماً کاتِبِینَ* یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - به‌درستی که خدا شماره می‌فرماید و به حساب می‌آورد هرچه را که از بنده سر زند؛ حتّی ناله‌کردن درحال مرض را. و شاهد بر این آیات کریمه قرآن است که می‌فرماید: انسان هیچ سخنی را بر زبان نمی‌آورد مگر اینکه همان دم، فرشته‌ای مراقب و آماده برای انجام مأموریت [و ضبط آن] است! . (ق/18) و وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ، کِراماً کاتِبِینَ، یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص436

إرشادالقلوب، ج1، ص70

13

(انفطار/ 10)

الصّادق (علیه السلام) - فَالنَّاسُ لَمْ یُشَاهِدُوا اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یُنَاجِی رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) وَ یُخَاطِبُهُ وَ لَا شَاهَدُوا الْوَحْیَ وَ وَجَبَ عَلَیْهِمُ الْإِقْرَارُ بِالْغَیْبِ الَّذِی لَمْ یُشَاهِدُوهُ وَ تَصْدِیقُ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) فِی ذَلِکَ وَ قَدْ أَخْبَرَنَا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِی مُحْکَمِ کِتَابِهِ إِنَّهُ لَیْسَ مِنَّا أَحَدٌ یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ کِراماً کاتِبِینَ یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ وَ نَحْنُ لَمْ نَرَهُمْ وَ لَمْ نُشَاهِدْهُمْ وَ لَوْ لَمْ نُوقِعِ التَّصْدِیقَ بِذَلِکَ لَکُنَّا خَارِجِینَ مِنَ الْإِسْلَامِ رَادِّینَ عَلَی اللَّهِ تَعَالَی ذِکْرُه.

امام صادق (علیه السلام) - امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردم نمی‌دیدند که خدای تبارک‌وتعالی با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) راز می‌گوید و به او خطاب می‌کند و وحی را مشاهده نمی‌کردند. و بر آن‌ها واجب بود اقرار به غیبی که ندیدند و تصدیق رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در آن را بکنند! خدای عزّوجلّ در کتاب خود به ما خبر داده که هیچ‌کدام ما لب به گفتن چیزی نگشاییم مگر آنکه نزد آن رقیب و عتید هست و خدای عزّوجلّ فرماید: وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحَافِظِینَ، کِرَامًا کَاتِبِینَ، یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ؛ ما آن‌ها را ندیده و مشاهده نکردیم و اگر تصدیق بدان نداشته باشیم خارج از اسلام هستیم و گفته خدای تعالی ذکره را رد کردیم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص436

کمال الدین، ج1، ص86

14

(انفطار/ 10)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ سَعْدِ‌بْنِ‌مُعَاذٍ قَالَ قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) أَنْقُوا أَفْوَاهَکُمْ بِالْخِلَالِ فَإِنَّهَا مَسْکَنُ الْمَلَکَیْنِ الْحَافِظَیْنِ الْکَاتِبَیْنِ وَ إِنَّ مِدَادَهُمَا الرِّیقُ وَ قَلَمَهُمَا اللِّسَانُ وَ لَیْسَ شَیْءٌ أَشَدَّ عَلَیْهِمَا مِنْ فَضْلِ الطَّعَامِ فِی الْفَمِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - دهانتان را با خلال پاکیزه کنید، که دهان جایگاه دو ملکی است که اعمال تو را می‌نویسند، مرکبشان آب دهان و قلمشان زبان است. و هیچ‌چیز برای آن‌ها بدتر از باقیمانده غذا در دهان نمی‌باشد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص436

مکارم الأخلاق، ص152

15

(انفطار/ 10)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ فَضْلِ‌بْنِ‌عُثْمَانَ الْمُرَادِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ لَمْ یَهْلِکْ عَلَی اللَّهِ بَعْدَهُنَ إِلَّا هَالِکٌ یَهُمُّ الْعَبْدُ بِالْحَسَنَهًِْ فَیَعْمَلُهَا فَإِنْ هُوَ لَمْ یَعْمَلْهَا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَهًًْ بِحُسْنِ نِیَّتِهِ وَ إِنْ هُوَ عَمِلَهَا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عَشْراً وَ یَهُمُّ بِالسَّیِّئَهًِْ أَنْ یَعْمَلَهَا فَإِنْ لَمْ یَعْمَلْهَا لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ شَیْءٌ وَ إِنْ هُوَ عَمِلَهَا أُجِّلَ سَبْعَ سَاعَاتٍ وَ قَالَ صَاحِبُ الْحَسَنَاتِ لِصَاحِبِ السَّیِّئَاتِ وَ هُوَ صَاحِبُ الشِّمَالِ لَا تَعْجَلْ عَسَی أَنْ یُتْبِعَهَا بِحَسَنَهًٍْ تَمْحُوهَا فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ أَوِ الِاسْتِغْفَارِ فَإِنْ هُوَ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَهًِْ الْعَزِیزَ الْحَکِیمَ الْغَفُورَ الرَّحِیمَ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهِ شَیْءٌ وَ إِنْ مَضَتْ سَبْعُ سَاعَاتٍ وَ لَمْ یُتْبِعْهَا بِحَسَنَهًٍْ وَ اسْتِغْفَارٍ قَالَ صَاحِبُ الْحَسَنَاتِ لِصَاحِبِ السَّیِّئَاتِ اکْتُبْ عَلَی الشَّقِیِّ الْمَحْرُومِ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - چهار خصلت است که در هرکه باشد [هنگام] ورود به [پیشگاه] خداوند پس از آن‌ها هلاک نگردد مگر آنکه سزاوار هلاکت باشد: بنده آهنگ کار خوب کند که آن را انجام دهد، که اگر آن را نکند یک حسنه خداوند برای او بنویسد به‌خاطر حسن نیّت او، و اگر آن را بکند خداوند برایش ده حسنه بنویسد، و بنده آهنگ کار بد کند که آن را انجام دهد، پس اگر انجام ندهد چیزی بر او نوشته نشود و اگر به جا آورد تا هفت ساعت مهلتش دهند، و فرشته‌ی موکّل حسنات به فرشته‌ی موکّل سیئات که در طرف چپ است گوید: شتاب مکن شاید دنبال آن (کار بد) کار خوبی کند که آن را محو سازد (و از بین ببرد) زیرا خدای عزّوجلّ فرماید: چرا که حسنات، سیئات [و آثار آن‌ها را] از بین می‌برند. (هود/114) و یا آنکه آمرزش خواهد و استغفار کند پس اگر گوید: أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ الْعَزِیزَ الحَکِیمَ الْغَفُورَ الرَّحِیمَ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ چیزی بر او نوشته نشود، و اگر هفت ساعت بگذرد و دنبالش حسنه‌ای نیاورد [و کار نیکی نکند] و استغفار هم نکند فرشته حسنات به فرشته‌ی سیئات گوید: بنویس [گناه را] بر این بدبخت محروم [از خیر].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص436

الکافی، ج2، ص429/ نورالثقلین

16

(انفطار/ 10)

الباقر (علیه السلام) - مَنْ أَحَبَ أَنْ یَمْشِیَ مَشْیَ الْکِرَامِ الْکَاتِبِینَ فَلْیَمْشِ جَنْبَیِ السَّرِیرِ.

امام باقر (علیه السلام) - هرکسی که دوست دارد همراه فرشتگان محافظ (کرام الکاتبین) جنازه را تشییع کند باید در دو طرف شانه‌ی مرده حرکت کند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص438

کافی، ج5، ص433/ نورالثقلین

17

(انفطار/ 10)

الصّادق (علیه السلام) - عَنِ الْمُفَضَّلِ‌بْنِ‌عُمَرَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنِ الْعِلَّهًِْ الَّتِی مِنْ أَجْلِهَا وَجَبَ التَّسْلِیمُ فِی الصَّلَاهًِْ قَالَ لِأَنَّهُ تَحْلِیلُ الصَّلَاهًِْ قُلْتُ فَلِأَیِّ عِلَّهًٍْ یُسَلَّمُ عَلَی الْیَمِینِ وَ لَا یُسَلَّمُ عَلَی الْیَسَارِ قَالَ لِأَنَّ الْمَلَکَ الْمُوَکَّلَ الَّذِی یَکْتُبُ الْحَسَنَاتِ عَلَی الْیَمِینِ وَ الَّذِی یَکْتُبُ السَّیِّئَاتِ عَلَی الْیَسَارِ وَ الصَّلَاهًُْ حَسَنَاتٌ لَیْسَ فِیهَا سَیِّئَاتٌ فَلِهَذَا یُسَلَّمُ عَلَی الْیَمِینِ دُونَ الْیَسَارِ قُلْتُ فَلِمَ لَا یُقَالُ السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ الْمَلَکُ عَلَی الْیَمِینِ وَاحِدٌ وَ لَکِنْ یُقَالُ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ قَالَ لِیَکُونَ قَدْ سُلِّمَ عَلَیْهِ وَ عَلَی مَنْ عَلَی الْیَسَارِ وَ فُضِّلَ صَاحِبُ الْیَمِینِ عَلَیْهِ بِالْإِیمَاءِ إِلَیْهِ قُلْتُ فَلِمَ لَا یَکُونُ الْإِیمَاءُ فِی التَّسْلِیمِ بِالْوَجْهِ کُلِّهِ وَ لَکِنْ کَانَ بِالْأَنْفِ لِمَنْ یُصَلِّی وَحْدَهُ وَ بِالْعَیْنِ لِمَنْ یُصَلِّی بِقَوْمٍ قَالَ لِأَنَّ مَقْعَدَ الْمَلَکَیْنِ مِنِ ابْنِ آدَمَ الشدقین {الشِّدْقَانِ} فَصَاحِبُ الْیَمِینِ عَلَی الشِّدْقِ الْأَیْمَنِ وَ تَسْلِیمُ الْمُصَلِّی عَلَیْهِ لِیُثْبِتَ لَهُ صَلَاتَهُ فِی صَحِیفَتِهِ قُلْتُ فَلِمَ یُسَلِّمُ الْمَأْمُومُ ثَلَاثاً قَالَ تَکُونُ وَاحِدَهًٌْ رَدّاً عَلَی الْإِمَامِ وَ تَکُونُ عَلَیْهِ وَ عَلَی مَلَکَیْهِ وَ تَکُونُ الثَّانِیَهًُْ عَلَی مَنْ عَلَی یَمِینِهِ وَ الْمَلَکَیْنِ الْمُوَکَّلَیْنِ بِهِ وَ تَکُونُ الثَّالِثَهًُْ عَلَی مَنْ عَلَی یَسَارِهِ وَ مَلَکَیْهِ الْمُوَکَّلَیْنِ بِهِ وَ مَنْ لَمْ یَکُنْ عَلَی یَسَارِهِ أَحَدٌ لَمْ یُسَلِّمْ عَلَی یَسَارِهِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ یَمِینُهُ إِلَی الْحَائِطِ وَ یَسَارُهُ إِلَی مصلی {الْمُصَلِّی} مَعَهُ خَلْفَ الْإِمَامِ فَیُسَلِّمُ عَلَی یَسَارِهِ قُلْتُ فَتَسْلِیمُ الْإِمَامِ عَلَی مَنْ یَقَعُ قَالَ عَلَی مَلَکَیْهِ وَ الْمَأْمُومِینَ یَقُولُ لملائکته {لِمَلَکَیْهِ} اکْتُبَا سَلَامَهًَْ صَلَاتِی لِمَا یُفْسِدُهَا وَ یَقُولُ لِمَنْ خَلْفَهُ سَلَّمْتُمْ وَ أَمِنْتُمْ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ.

امام صادق (علیه السلام) - از مفضّل‌بن‌عمر نقل شده است: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «علّت وجوب سلام در نماز چیست»؟ حضرت فرمود: «به خاطر آنکه سلام تحلیل نماز می‌باشد یعنی با سلام تمام ممنوعات و محظورات در نماز حلال می‌گردد». عرض کردم: «چرا سلام بر سمت راست نموده نه طرف چپ»؟ حضرت فرمود: «زیرا فرشته‌ای که موکّل نوشتن حسنات است در سمت راست بوده و فرشته‌ی موکّل بر نوشتن سیئات در جانت چپ می‌باشد و نماز از حسنات بوده و در آن سیّئه نیست لذا بر سمت راست باید سلام داد نه سمت چپ». عرض کردم: «چرا گفته نمی‌شود: السّلام علیک با اینکه فرشته بر سمت راست یک‌نفر است و به‌جای آن می‌گویند: السّلام علیکم»؟ حضرت فرمود: «به خاطر آنکه سلام هم بر فرشته جانب راست بوده، و هم بر ملک سمت چپ منتهی چون فرشته‌ی سمت راست افضل است از فرشته‌ی جانب چپ ایماء و اشاره را در سلام به سمت راست می‌کنند». عرض کردم: «چرا در وقت سلام با تمام صورت اشاره نکرده بلکه اگر نمازگزار تنها است وظیفه دارد با بینی و درصورتی که با جماعت است با چشم اشاره کند»؟ حضرت فرمود: «به خاطر آنکه جایگاه این دو فرشته دو کنج دهان انسان بوده به این نحو که فرشته سمت راست در کنج راست دهان و فرشته جانب چپ در کنج چپ دهان می‌باشد و اینکه نمازگزار به فرشته‌ی سمت راست سلام می‌دهد به خاطر آن است که ملک مزبور نماز را در نامه‌ی اعمال وی ثبت و ضبط می‌کند». عرض کردم: «چرا مأموم سه تا سلام می‌دهد»؟ حضرت فرمود: «یکی ردّ سلام بر امام است که در این سلام قصد مأموم سلام بر امام و دو ملک موکّل بر او (امام) بوده و سلام دوّمی بر کسی است که در صف جانب راست او نشسته و بر دو ملک موکّل آن شخص و سلام سوّم بر شخصی است که در صف جانب چپ او قرار دارد و بر دو ملک موکّل او و اگر در طرف چپ کسی نبود سلام سوّم را بر سمت چپ ندهد مگر آنکه جانب راست دیوار بوده و سمت چپش نمازگزاری باشد که هر دو پشت سر امام نماز می‌خوانند که دراین‌صورت موظّف است بر سمت چپش سلام دهد». عرض کردم: «پس امام جماعت به چه کسی سلام دهد»؟ فرمود: «بر دو فرشته موکّل بر خودش و نیز بر مأمومین، در سلام بر دو فرشته بگوید: صحّت و سلامت نمازم را برای کسی که نمازش را فاسد کرده بنویسید و در سلام بر مأمومین بگوید: سالم و در امان مانید از عذاب حق عزّوجلّ».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص438

علل الشرایع، ج2، ص359/ نورالثقلین

18

(انفطار/ 10)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ أَبِی‌سَیَّارٍ عَنْ أَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: … فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَا عَبَّاسُ لَا تَقُلْ ذَلِکَ فِی عَلِیٍّ فَإِنِّی لَقِیتُ جَبْرَئِیلَ آنِفاً فَقَالَ لِی لَقِیَنِی الْمَلَکَانِ الْمُوَکَّلَانِ بِعَلِیٍّ السَّاعَهًَْ فَقَالا مَا کَتَبْنَا عَلَیْهِ ذَنْباً مُنْذُ وُلِدَ إِلَی هَذَا الْیَوْم.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - امام صادق (علیه السلام) فرمود: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای عباس! در مورد علی (علیه السلام) آن را نگو! من پیش از این جبرئیل را ملاقات کردم و به من گفت: «دو فرشته موکَّل بر علی (علیه السلام) ساعتی پیش با من دیدار نموده و گفتند: از روزی که علی (علیه السلام) به دنیا آمده تا امروز گناهی برای وی ننوشته¬ایم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص438

القمی، ج1، ص364/ نورالثقلین

19

(انفطار/ 10)

الرّسول (صلی الله علیه و آله) - عَنْ مُحَمَّدِ‌بْنِ عَمَّارِ‌بْنِ‌یَاسِرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) یَقُول: إِنَّ حَافِظَیْ عَلِیِّ‌بْنِ‌أَبِی طَالِبٍ لَیَفْتَخِرَانِ عَلَی جَمِیعِ الْحَفَظَهًِْ لِکَیْنُونَتِهِمَا مَعَ عَلِیٍّ وَ ذَلِکَ أَنَّهُمَا لَمْ یَصْعَدَا إِلَی اللَّهِ تَعَالَی بِشَیْءٍ مِنْهُ یُسْخِطُ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی.

پیامبر (صلی الله علیه و آله) - دو فرشته‌ای که مأمور بر حفظ و ثبت اعمال علیّ‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) هستند، بر اینکه حافظ و ضابط اعمال علی (علیه السلام) هستند بر باقی فرشتگانی که مأمور حفظ و ثبت و ضبط اعمال سایر مردم می‌باشند، فخر می‌نمایند. زیرا آن حضرت هرگز در مدّت زندگی خود عملی را که موجب سخط و خشم و غضب خداوند باشد انجام نداده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص440

علل الشرایع، ج1، ص8/ نورالثقلین

آیه کِراماً کاتِبینَ [11]

والا مقام و نویسنده [اعمال نيك و بد شما].

1

(انفطار/ 11)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - کِراماً کاتِبِینَ یَکْتُبُونَ الْحَسَنَاتِ وَ السَّیِّئَات.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - کِرَامًا کَاتِبِینَ، نیکی‌ها و بدی‌ها را ثبت و ضبط می‌کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص440

بحارالأنوار، ج9، ص248/ القمی، ج2، ص409/ البرهان

آیه یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ [12]

که می‌دانند شما چه می‌کنید.

آیه إِنَّ الْأَبْرارَ لَفی نَعیمٍ [13]

به یقین [در آن روز] نیکان در بهشت پر نعمتند.

آیه وَ إِنَّ الْفُجَّارَ لَفی جَحیمٍ [14]

و بدکاران در دوزخند.

1

(انفطار/ 14)

الباقر (علیه السلام) - الأَبْرَارُ نَحْنُ هُمْ وَ الْفُجَّارُ هُمْ عَدُوُّنَا.

امام باقر (علیه السلام) - الْأَبْرارَ ما هستیم و نافرمانان همانا دشمنان ما هستند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص440

بحارالأنوار، ج24، ص2/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص746/ البرهان

2

(انفطار/ 14)

الباقر (علیه السلام) - عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ (علیه السلام) قَالَ: کُلُّ مَا فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ الْأَبْرارَ فَوَ اللَّهِ مَا أَرَادَ بِهِ إِلَّا عَلِیَّ‌بْنَ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) وَ فَاطِمَهًَْ (سلام الله علیها) وَ أَنَا وَ الْحُسَیْنَ (علیه السلام) لِأَنَّا نَحْنُ أَبْرَارٌ بِآبَائِنَا وَ أُمَّهَاتِنَا وَ قُلُوبُنَا عَلَتْ بِالطَّاعَاتِ وَ الْبِرِّ وَ تَبَرَّأَتْ مِنَ الدُّنْیَا وَ حُبِّهَا وَ أَطَعْنَا اللَّهَ فِی جَمِیعِ فَرَائِضِهِ وَ آمَنَّا بِوَحْدَانِیَّتِهِ وَ صَدَّقْنَا بِرَسُولِهِ.

امام باقر (علیه السلام) - امام حسن (علیه السلام) فرمود: هرچه در قرآن مجید لفظ إِنَّ الْأَبْرارَ هست به خدا سوگند جز علیّ‌بن‌ابی‌طالب و فاطمه و من و حسین (علیهم السلام) کسی دیگری را منظور نکرده‌اند زیرا ما پاکان و نیکان از نظر پدرها و مادرانیم و دل‌های ما شیفته‌ی اطاعت خدا و نیکوکاری است و از دنیا و علاقه به آن بیزار است و در تمام فرایض و واجبات خدا را اطاعت نموده‌ایم و به یکتایی او ایمان داریم و پیامبرش را تصدیق نموده‌ایم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص440

المناقب، ج4، ص2/ نورالثقلین

3

(انفطار/ 14)

الصّادق (علیه السلام) - عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَی أَبِی ذَرٍّ فَقَالَ یَا أَبَا ذَرٍّ… فَکَیْفَ تَرَی حَالَنَا عِنْدَ اللَّهِ قَالَ اعْرِضُوا أَعْمَالَکُمْ عَلَی الْکِتَابِ إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِی نَعِیمٍ وَ إِنَّ الْفُجَّارَ لَفِی جَحِیمٍ قَالَ فَقَالَ الرَّجُلُ فَأَیْنَ رَحْمَهًُْ اللَّهِ قَالَ رَحْمَهًُْ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِین.

امام صادق (علیه السلام) - امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردی پیش ابوذر (رحمة الله علیه) آمد و عرض کرد: «ای اباذر (رحمة الله علیه) … عرض کرد: «حال ما را در پیش خدا چگونه می‌بینی»؟ فرمود: «اعمال و کردارتان را بر کتاب خدا عرضه بدارید خداوند می‌فرماید: إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِی نَعِیمٍ* وَ إِنَّ الْفُجَّارَ لَفِی جَحِیمٍ». سپس آن مرد پرسید: «رحمت خدا در کجاست»؟ فرمود: «إِنَّ رَحْمَتَ اللهِ قَرِیبٌ مِنَ المُحْسِنِینَ همانا رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص440

نورالثقلین

4

(انفطار/ 14)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - لَا یَأْتِی عَلَی النَّاسِ زَمَانٌ إِلَّا أَمَاتُوا فِیهِ سُنَّهًًْ وَ أَحْیَوْا فِیهِ بِدْعَهًًْ حَتَّی تَمُوتَ السُّنَنُ وَ تَحْیَا الْبِدَعُ وَ بَعْدُ فَوَ اللَّهِ مَا أَهْلَکَ النَّاسَ وَ أَزَالَهُمْ عَنِ الْحُجَّهًِْ قَدِیماً وَ حَدِیثاً إِلَّا عُلَمَاءُ السَّوْءِ قَعَدُوا عَلَی طَرِیقِ الْآخِرَهًِْ… فَفَتَنُوهُمْ وَ غَرُّوهُمْ وَ نَسُوا قَوْلَ اللَّهِ تَعَالَی إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِی نَعِیمٍ. وَ إِنَّ الْفُجَّارَ لَفِی جَحِیمٍ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - زمانی بر مردم بگذرد که در آن زمان سنّت را بکشند و بدعت را زنده کنند به‌طوری که سنّت‌ها بمیرد و بدعت‌ها زنده گردد و بعد گفت به خدا سوگند که مردم را هلاک نکرد و دستشان را از دامن حجّت‌هایشان کوتاه نکرد مگر دانشمندان که سر راه آخرت می‌نشینند… آن‌ها را به این حرف‌ها فریب می‌دهند. ولی گفته‌ی خدای تعالی را فراموش کرده‌اند که می‌فرماید: إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِی نَعِیمٍ وَ إِنَّ الْفُجَّارَ لَفِی جَحِیمٍ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص440

إرشادالقلوب، ج1، ص69

آیه یَصْلَوْنَها یَوْمَ الدِّینِ [15]

روز جزا وارد آن می‌شوند و می‌سوزند.

1

(انفطار/ 15)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - یَوْمَ الدِّینِ یَوْمَ الْمُجَازَاهًْ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - یَوْمَ الدِّینِ منظور، روز مجازات است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص442

القمی، ج2، ص409/ البرهان

آیه وَ ما هُمْ عَنْها بِغائِبینَ [16]

و آنان هرگز از آن غایب [و دور] نیستند!

آیه وَ ما أَدْراکَ ما یَوْمُ الدِّینِ [17]

تو چه می‌دانی روزجزا چیست؟!

1

(انفطار/ 17)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - قَالَ تَعْظِیماً لِیَوْمِ الْقِیَامَهًِْ وَ ما أَدْراکَ یَا مُحَمَّدُ ما یَوْمُ الدِّینِ ثُمَّ ما أَدْراکَ ما یَوْمُ الدِّینِ.

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه) - سپس برای بیان عظمت روز قیامت فرمود: «ای محّمد (صلی الله علیه و آله)! تو چه می‌دانی روزجزا چیست؟! باز چه می‌دانی روز جزا چیست؟!

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص442

القمی، ج2، ص409/ البرهان

آیه ثُمَّ ما أَدْراکَ ما یَوْمُ الدِّینِ [18]

باز چه می‌دانی روز جزا چیست؟!

آیه یَوْمَ لا تَمْلِکُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْئاً وَ الْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلهِِ [19]

روزی است که هیچ‌کس قادر بر انجام کاری به سود دیگری نیست، و همه‌ی امور در آن روز از آنِ خداست!

1

(انفطار/ 19)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - عَنِ ابْنِ‌عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) فِی قَوْلِهِ وَ الْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلهِ یُرِیدُ الْمُلْکَ وَ الْقُدْرَهًَْ وَ السُّلْطَانَ وَ الْعِزَّهًَْ وَ الْجَبَرُوتَ وَ الْجَمَالَ وَ الْبَهَاءَ وَ الْإِلَهِیَّهًَْ لَا شَرِیکَ لَهُ.

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه) - وَ الْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلهِ منظور این است که ملک و قدرت و سلطه و عزّت و جبروت و زیبایی و روشنایی و هیبت و شکوه، تنها از آن خداوند است و او شریکی ندارد.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص442

بحارالأنوار، ج7، ص108/ القمی، ج2، ص410/ البرهان

2

(انفطار/ 19)

الباقر (علیه السلام) - عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ الْأَمْرَ یَوْمَئِذٍ وَ الْیَوْمَ کُلَّهُ لِلَّهِ یَا جَابِرُ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ بَادَتِ الْحُکَّامُ فَلَمْ یَبْقَ حَاکِمٌ إِلَّا اللَّهُ.

امام باقر (علیه السلام) - جابر از امام باقر (علیه السلام) نقل کرده است: امر (حُکم) در چنین روزی و در همه روزها در اختیار خداوند است و با اوست. ای جابر! هنگامی‌که روز قیامت فرا رسد، همه‌ی حاکمان از بین می‌روند و تنها حاکمی که باقی می‌ماند، خداوند است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج17، ص442

بحارالأنوار، ج7، ص95/ نورالثقلین/ البرهان