نظریات وفتاوی 11 ایت الله سیدجواد سیدفاطمی (ره)بخش یازدهم :مختصرالاحکام:خلاصه فتاوی

موضوع

مسئله

مقدمه

ما مسلمانان وقتی که به سن تکلیف می رسیم باید دستورات دینی خود را طبق رساله « مرجع تقلید خود» انجام دهیم.

سن تکلیف

طبق سال قمری، سن تکلیف دختران 9 سال تمام و پسران 15 سال تمام می باشد.[3]

انتخاب مرجع تقلید

اگر در ابتدای سن تکلیف هستیم و برای اولین بار می خواهیم مرجع تقلید انتخاب کنیم باید مرجع تقلیدی را انتخاب کنیم که زنده باشد. ولی اگر مرجع تقلیدمان از دنیا رفته باشد باز هم می توانیم با اجازه مرجع تقلید زنده از او تقلید کنیم.[4]

راه های شناخت مرجع تقلید اعلم

1. خود انسان اهل علم و مجتهد شناس باشد و به اعلم بودن مرجع تقلید یقین پیدا کند.

2. دو نفر انسان عالم عادل، مرجع تقلید اعلم را معرفی کنند.

3. عده ای از علمای خبره، مرجع تقلید اعلم را معرفی کنند.

مقدمه

1- مرد باشد             2- زنده باشد             3- عادل باشد

4- شیعه دوازده امامی باشد.

5- بنابر احتیاط واجب در فهمیدن حکم خدا از بقیه استادتر باشد و بعضی شرایط دیگر

راه های به دست آوردن دستورات مرجع تقلید

از چند راه می توانیم احکام مرجع تقلید را به دست آوریم:

الف- می توانیم از خود مرجع تقلید بشنویم.

ب- می توانیم از دو نفر عادل بشنویم.

ج- از کسی که مورد اطمینان و راستگوست و به او اعتماد داریم بشنویم.

د- در رساله مرجع تقلید ببنیم.

یادگیری احکام

مسائلی را که غالباً به آنها احتیاج داریم، واجب است یاد بگیریم.

تقلید باطل

در اصول دین تقلید جایز نیست و هر مسلمانی باید با دلیل و برهان یا با مراجعه به فطرت و وجدان خویش به وجود خدا یقین پیدا کند.

برای این کار می توانیم با مطالعه کتابهای عقاید و پرسیدن از کسانی که اطلاعات کافی دارند به حقیقت برسیم.

موضوع

مسئله

مقدمه

یکی از شرایط صحیح بودن نماز، پاک بودن از نجاسات است.بنابراین باید نجاسات را بشناسیم و خود را از آنها پاک کنیم.

همه چیز در دنیا پاک است مگر موارد زیر:

1- ادرار            2- مدفوع                 3- منی

4- مردار           5- خون                    6- سگ و خوک

7- کافر                                   8- شراب و سایر مایعات مست کننده

ادرار و مدفوع انسان و حیوان

* ادرار و مدفوع انسان، نجس است..* ادرار و مدفوع حیواناتی که حرام گوشت هستند و خون جهنده دارند[5] نجس است مثل گربه و موش. بنابراین مدفوع حیوانات حلال گوشت، مانند گاو و مرغ و گوسفند پاک است.

حیوانات دارای خون جهنده

حیواناتی که اگر رگ بدنش را ببرند خون با فشار بیرون می آید مثل گوسفند و گربه.

مدفوع پرندگان و مدفوع اسب و الاغ

الف- فضله پرندگان حرام گوشت، نجس است[6] مثل طوطی

ب- خوردن گوشت اسب و الاغ مکروه است ولی ادرار و مدفوعشان پاک است.

منی

منی انسان و حیوانی که خون جهنده دارد نجس است.

موضوع

مسئله

احکام میت

* انسانی که می میرد تا وقتی که غسلش نداده اند تمام بدنش نجس است به جز قسمت های بی روح بدن مثل: ناخن، مو

* بدن شهید بدون غسل هم پاک است.

* پوست لب انسان و اعضای دیگر بدن که گاهی کنده می شود اگر وقت افتادنش رسیده باشد و کنده شود پاک است و اگر خودمان به زور آن را بکنیم نجس است.

حکم حیوان مرده

حیوانی که خون جهنده دارد و خودش مرده تمام بدنش نجس است به جز قسمتهای بی روح بدن. مثل پشم گوسفند یا پر مرغی که خودش مرده یعنی ذبح شرعی نشده باشد.

حکم اجناس خارجی

انواع عطر، ادکلن، دارو، روغن ، صابون ، مواد غذایی غیر گوشتی مثل پنیر که از خارج وارد می شود اگر یقین به نجاستش نداشته باشیم، پاک است

حکم لباسهای داخلی وخارجی

1- اگر جنس لباسهایی که از کشورهای غیر اسلامی وارد می شود از مو، پشم یا کرک باشد و از خوک و سگ نباشد پاک است.

2- اگر جنس لباسی که از کشورهای غیر اسلامی وارد شده چرم باشد و ندانیم ذبح شرعی شده یا نه، آن لباس نجس است.[7]^و[8] مثل کاپشن یا کفش چرمی زیرا وسایل چرمی یا از حیوانات حرام گوشت است یا از حیوانات حلال گوشتی است که ذبح شرعی نشده است.

موضوع

مسئله

حکم خون انسان وحیوان

خون انسان و حیوانی که خون جهنده دارد نجس است، بنابراین خون پشه و ماهی که خون جهنده ندارند پاک است.

خون در تخم مرغ

خونی که گاهی درون تخم مرغ دیده می شود نجس نیست ولی بنابر احتیاط واجب نباید آن را خورد .[9]^،[10]و[11]

خون لثه ها

گاهی از لثه های ما خون بیرون می آید که در این صورت اگر به قدری کم باشد که وقتی با آب دهانمان مخلوط شود در آن حل شود و از بین برود پاک است و فرو بردن آب دهان در این صورت اشکال ندارد

خونی که در ظرف غذا افتد

اگر موقع جوشیدن غذا ذره ای خون در آن بیفتد تمام غذا و ظرف آن نجس می شود و جوشیدن و حرارت، پاک کننده نیست.

نگهداری سگ و خوک در منزل

تمام بدن سگ و خوکی که در خشکی زندگی می کنند نجس است. بنابراین کسانی که در منزل خود، سگ نگهداری می کنند باید بدانند که:

اولاً: رطوبت سگ هر چند آب دهانش باشد نجس است.

ثانیاً: اگر دست خیس یا هر چیز خیس به بدن سگ بخورد نجس می شود. همچنین اگر بدن سگ خیس باشد به هرجا که برخود کند آنجا نجس می شود.

موضوع

مسئله

کافر

به این افراد کافر می گویند:

1. کسی که به وجود غذا اعتقاد ندارد.

2. کسی که معتقد است غیر از «الله» خدای دیگری نیز هست

3. کسی که پیامبری حضرت محمد (ص) را قبول ندارد[12]

4. کسی که یکی از اصول و ضروریات دین را قبول ندارد، البته در صورتی که بداند آن چیز جزء ضروریات دین است و قبول نداشتن آن باعث انکار وجود خدا یا یکی بودن خدا یا نبوت گردد.

حکم کافر

تمام بدن کافر حتی مو و ناخن او نجس است یعنی اگر مثلاً با دست خیس با او تماس داشته باشیم دستمان نجس می شود

دشمن امامان

اگر مسلمانی به یک از دوازده امام توهین کند یا با آنان دشمنی داشته باشد نجس است.

مایعات مست کننده

شراب و هر مایعی که انسان را مست می کند نجس است و خوردن آن حرام است.

آب انگور چگونه نجس می شود؟

اگر آب انگور به واسطه پختن و یا به خودی خود جوش بیاید و حتی اگر مست کننده نباشد، خوردنش حرام است ولی نجس نیست.[13]

خرما و کشمش در غذا

اگر خرما یا کشمش در غذا جوش بیاید پاک است و خوردن آن حلال است.[14]

موضوع

مسئله

چگونه چیز پاک، نجس می شود؟

هرگاه یک شی ء پاک با شی ء نجس برخورد کند به شرطی نجس می شود که یکی از آن دو یا هر دو به قدری تر باشند که تری یکی به دیگری سرایت کند.[15]

نجس شدن مایعات مضاعف

هرگاه یک نطقه از مایعاتی مثل روغن مایع، نجس شود تمام آن نجس می شود ولی اگر نقطه ای از روغن جامد نجس شود فقط آن محل نجس است.[16]

افتادن ورق قرآن در توالت

اگر ورق قرآن یا اسم 14 معصوم علیهم السلام یا تسبیح تربت یا مهر تربت در توالت افتد:

اولاً: اگر بشود آن را بیرون آورد واجب است بیرون آوریم.

ثانیاً: اگر نشود بیرون آورد، بر کسانی که اطلاع دارند واجب است به آن توالت نروند تا یقین کنند که آن ورق یا تسبیح یا مهر کربلا پوسیده و از بین رفته است.

سکه 10 تومانی

اگر سکه های 10 تومانی که روی آن اسم مبارک امام رضا (ع) نوشته شده در چاه توالت افتد حکم مسئله قبلی را دارد.

دیدن کسی که با لباس نجس نماز می خواند

اگر ببینیم کسی که با لباس نجس نماز می خواند لازم نیست به او بگوییم.

خوردن نجاست

خوردن و آشامیدن چیز نجس، حرام است.

موضوع

مسئله

مقدمه

یکی از چیزهایی را که می توان در پاک کردن نجاسات استفاده کرد آب است. در شریعت مقدس اسلام، آب انواع گوناگون و شرایطی برای پاک کردن نجس دارد.

اقسام آب

الف- آب مضاف: آبی است که یا از چیزی گرفته شود مثل آب هنداونه و گلاب و آب غوره؛ یا آنکه با چیزی مخلوط شده باشد مثل آبی که به طوری با خاک مخلوط شده که دیگر به آن، آب نگویند

انواع آب مطلق

ب- آب مطلق: آبی است که مضاف ن باشد.

1- آب کر               2- آب قلیل    3- آب جاری    4- آب باران     5- آب چاه

آب کر چیست؟

آبی است که ظرفی را که طول و عرض و ارتفاع آن هر کدام سه وجب و نیم باشد پر کند. بر حسب وزن، اندازه آب کر، حدود 377 کیلوگرم و بیشتر است.[17]

حکم آب کر

اگر عین نجس مثل ادرار یا خون به آب کر برسد در صورتی که بو یا رنگ یا مزه آن آب را تغییر دهد آن آب نجس می شود و اگر تغییر ندهد نجس نمی شود.

آب قلیل

آبی است که کمتر از آب کر باشد مثل یک کاسه آب

حکم آب قلیل

* اگر آب قلیل با نجاست برخورد کند نجس می شود.

* آب قلیلی که برای برطرف کردن نجاست، روی چیز نجس ریخته می شود و از آن جدا می گردد نجس است، مثل هنگامی که برای طهارت گرفتن در دستشویی از آفتابه استفاده می کنیم، آبی که جدا می شود و می ریزد نجس است مگر با شرایطی خاص.

آب جاری

آبی است که از زمین بجوشد و جریان داشته باشد مثل آب چشمه و قنات

حکم آب جاری و آب لوله کشی

آب لوله کشی ساختمان که متصل به آب کر است در حکم آب کر است البته بعضی آن را جاری می دانند که در حکم تفاوتی ندارد.

آب باران

آب باران در حال باریدن یکی از آبهایی است که می تواند چیز نجس را پاک کند.

آب باران چگونه چیز نجس را پاک می کند؟

مثال: اگر یک پارچه یا ظرف آلوده به خون داشته باشیم و یا زمین خانه مان آلوده به خون شده باشد ابتدا باید خون را از آن برطرف کنیم سپس اگر یک بار باران بر آن ببارد پاک می شود. البته باریدن دو سه قطره کافی نیست بلکه باید طوری باشد که بگویند باران می آید.

آب چاه

آب چاه نیز پاک و پاک کننده است.

حکم آب چاه

اگر چیز نجس را در آب چاه، آب بکشیم پاک می شود و خود آب چاه هم درصورتی که رنگ و بو و مزه اش به وسیله نجاست، تغییر نکند پاک است.

حکم آب مضاف

* آب مضاف مثل آب گل آلود، چیز نجس را پاک نمی کند.

* وضو و غسل با آب مضاف باطل است.

* اگر ذره ای نجاست در آب مضاف بریزد کل آن آب نجس می شود هر چند بود یا رنگ یا مزه آن را تغییر ندهد. ( به اختلاف فتاوی در پاورقی درس هفتم توجه کنید)

طریق پاک کردن آب نجس

اگر بو یا رنگ یا مزه آبی که نجس شده خود به خود از بین برود پاک نمی شود بلکه باید آن را با آب کر یا باران یا جاری یا آب چاه مخلوط کنیم تا رنگ و بو و مزه اش از بین برود. در این صورت پاک می شود.

مثال: اگر یک سطل آب نجس داشته باشیم یا آب حوض خانه مان نجس شده باشد، می توانیم آن را به شیر آبی که متصل به آب کر است ( آب لوله کشی) وصل کنیم تا رنگ و بو و مزه نجاست از آن برطرف شود و پاک شود.

موضوع

مسئله

پوشاندن عورت

واجب است که در موقع دستشویی کردن و به طور کلی در همه حالات، عورت خود را از دیگران بپوشانیم

حکم طهارت گرفتن برای نماز

واجب است برای نماز خواندن، خود را از نجاست ادرار و مدفوع پاک کنیم.

کیفیت پاک کردن مخرج ادرار

مخرج ادرار فقط با آب پاک می شود:

الف- آب قلیل: اگر با آفتابه طهارت می گیریم ابتدا باید ادرار را با آب برطرف کنیم سپس مردان یک مرتبه[18] و بنابر احتیاط واجب زنان دو مرتبه بشویند.

ب- آب غیر قلیل: اگر با شلنگ متصل به آب لوله کشی طهارت می گیریم، وقتی که ادرار به وسیله آب برطرف شد یک بار شستن برای زن و مرد کافی است.

عمل استبراء

استبراء کردن بعد از خروج بول و منی عملی است که انجام ندادن آن گاهی ممکن است در صحیح بودن طهارت و نماز مشکلی ایجاد کند، برای آگاهی از انجام این عمل به رساله مرجع تقلید خود، مراجعه کنید.

کیفیت پاک کردن مخرج مدفوع

مخرج مدفوع را می توان با آب و غیر آب مثل سنگ و پارچه و کاغذ پاک کرد.

الف- به وسیله آب: اگر با اول طوری شسته شود که چیزی از نجاست باقی نماند، دوباره شستن لازم نیست چه آفتابه باشد و چه شلنگ آب لوله کشی.

ب- به وسیله سنگ یا کاغذ یا پارچه بهتر است که سه بار کشیده شود که البته احتیاطاً باز هم پاک نمی شود[19] ولی می توان نماز خواند.

ادرار و دستشویی کردن رو به قبله یا پشت به قبله

رو به قبله یا پشت به قبله ادرار و دستشویی کردن حرام است یعنی در موقع ادرار و دستشویی کردن نباید شکم و سینه، رو به قبله یا پشت به قبله باشد. البته در موقع طهارت گرفتن اشکالی ندارد.

موضوع

مسئله

مقدمه

مهمترین چیزهایی که می توانند چیز نجس را پاک کنند عبارتند از: آب، زمین، آفتاب، اسلام.

شرایط آب کر برای پاک کردن چیز نجس

هنگامی که بخواهیم به وسیله آب، نجاستی را پاک کنیم باید آن آب چند شرط را داشته باشد:

اول: مطلق باشد؛ یعنی خالص باشد و مثل آب گل آلود، مضاف نباشد.

دوم: خود آب، پاک باشد.

سوم: وقتی چیز نجس را می شوییم، آب مضاف نشود و بو یا رنگ یا مزه نجاست را هم نگیرد.

چهارم: قبل از آب کشیدن چیز نجس، اصل نجاست از آن چیز برطرف شود.

طریقه آب کشیدن ظرف نجس با آب لوله کشی( آب کر)

* نجاست را از آن برطرف می کنیم سپس یک بار آن را زیر شیر آب می گیریم تا پاک شود.

* ظرفی را که با شراب، نجس شده یا سگ و خوک از آن چیز مایع خورده، باید به تعداد بیشتر و با روشی خاص که در رساله ها آمده ، شست.

طریقه آب کشیدن لباس نجس با آب لوله کشی   ( آب کر)

1. اصل نجاست را از آن برطرف می کنیم سپس یک بار زیر شیر آب می گیریم پاک می شود.

2. آبی را که در لابلای لباس می ماند با فشار دادن خارج می کنیم.[20]

3. اگر بعد از آب کشیدن، رنگ یا بوی نجاست مثل رنگ خون در لباس بماند اشکالی ندارد.

طریق آب کشیدن بدن نجس یا گوشت خوراکی نجس با آب لوله کشی

اگر بدن ما یا گوشت خوراکی مثلاً خون آلوده شده باشد ابتدا خون را از آن برطرف می کنیم سپس آن را زیر شیر آب می گیریم تا پاک شود.[21]

موضوع

مسئله

طریق آب کشیدن زمین نجس با آب لوله کشی ( آب کر)

مثال: اگر قسمتی از زمین حیاط خانه مان خون آلوده شده باشد:

اول: به وسیله پارچه یا هر وسیله ای که بتوان خون را جمع کرد خون را از آن برطرف می کنیم.

دوم: آب لوله کشی را به وسیله شلنگ بر روری آن جاری می کنیم تا پاک شود.

زمین

دومین پاک کننده ، زمین است. گاهی در بعضی مناسبتها دیده ایم که در کوچه ها یا خیابانها گوسفند ذبح می کنند و خون آن در کف کوچه یا خیابان باقی می ماند و ممکن است کف کفش ما به این وسیله نجس شود برای پاک کردن کف کفش چه باید کرد؟

طریقه پاک کردن کف کفش به وسیله زمین

* ابتدا اصل خون را از کف پا یا کفش برطرف می کنیم مثلاً با کشیدن پا بر زمین.

* سپس بهتر است 15 قدم [22] بر روی زمین خاکی یا شن یا آجر فرش، راه برویم تا پاک شود.

* اگر بعد از پاک شدن ، بو یا رنگ خون در کف پا یا کفش باقی بماند اشکالی ندارد.

شرایط لازم برای پاک کننده بودن زمین

1- زمین باید پاک باشد                            2- زمین باید خشک باشد

3- کف کفش یا کف پا به وسیله راه رفتن، نجس شده باشد نه از راه های دیگر.

آیا آسفالت پاک کننده است؟

راه رفتن بر روی آسفالت پاک کننده نیست.[23]

موضوع

مسئله

آفتاب

گاهی پشت بام، زمین، دیوار، در و یا پنجره خانه، نجس می شود. برای پاک کردن آنها چه باید کرد؟

آفتاب پاک کننده است

آفتاب می تواند با چند شرط، زمین، ساختمان، دیوار، پشت بام، در و پنجره خانه را پاک کند.[24]

آفتاب چگونه پاک می کند؟

ابتدا اصل نجاست را برطرف می کنیم سپس صبر می کنیم تا آفتاب، رطوبت آن را خشک کند.  در این صورت پاک می شود.

شرایط پاک کنندگی آفتاب

اول: چیز نجس کاملاً باید تر باشد تا آفتاب آن را خشک کند. پس اگر خشک باشد باید آن را به وسیله آب، تر کرد.

دوم: به وسیله تابش مستقیم آفتاب خشک شود نه با انعکاس از آینه و مانند آن.

سوم: چیزی مثل ابر یا پرده، مانع تابش آفتاب نباشد.

چهارم: آفتاب به تنهایی آن را خشک کند نه به همراهی باد.

پنجم: هنگام تابش آفتاب، اصل نجاست در آن نباشد.

چگونگی پاک شدن کافر

قبلاً گفتیم که یکی از نجاسات، کافر است. کافر چگونه پاک می شود؟

کافر با اسلام آوردن پاک می شود و باید آسلام آوردن خود را با دو جمله « اشهد ان ال اله الا الله» و « اشهد انّ محمداً رسول الله» ابراز نماید.

موضوع

مسئله

مقدمه

یکی از مقدمات اصلی نماز، وضو است یعنی قبل از نماز باید وضو گرفت، چگونه وضو بگیریم؟

نیت وضو

واجب نیست که نیت وضو را به زبان بیاوریم یا از قلب خود بگذرانیم بلکه همین مقدار که متوجه باشیم که در حال وضو گرفتن هستیم کافی است.

ترتیب کارهای وضو

اول: شستن صورت   دوم: شستن دست راست     سوم: شستن دست چپ         

چهارم: مسح سر         پنجم: مسح پای راست      ششم: مسح پای چپ

طریقه شستن صورت

چگونه وضو می گیریم؟

در وضو ابتدا باید صورت را از بالا به پایین بشوییم یعنی از جایی که موی سر روئیده تا چانه از نظر اول و به اندازه فاصله نوک انگشت شست تا نوک انگشت وسط از نظر پهنا

طریقه شستن دستها

پس از شستن صورت باید از آرنج بلکه کمی بالاتر از آرنج تا نوک انگشتان دست راست و سپس دست چپ را از بالا به پایین بشوییم

چند نکته

* در شستن صورت باید دقت کرد که اگر پوست صورت از زیر ابروها و ریش پیدا باشد باید آب را به پوست صورت رساند. ولی اگر پوست صورت از زیر ابروها یا ریش پیدا نباشد لازم نیست آب به پوست برسد و شستن ابرو و ریش کافی است.

* باید تمام قسمت های گفته شده دست و صورت را بشوییم و اگر مقدار کمی از صورت یا دست را نشوییم وضو باطل است.

* اگر چیزی مانع از رسیدن آب به دست و صورت می شود مانند چسب، قیر، رنگ روغنی، لاک باید قبل از وضو آن را برطرف کرد.

موضوع

مسئله

یک بار شستن

در وضو یک بار شستن دست یا صورت واجب است، بار دوم جایز[25] است ولی بار سوم حرام است.

یک بار شستن در وضو یعنی چه؟

منظور از یک بار شستن، یک بار آب ریختن نیست بلکه منظور یک بار شستن کامل است؛ یعنی اگر یک بار کاملاً صورت یا دست را ( با یک یا چند مشت آب) بشوییم کافیا ست نه اینکه یک مشت آب ریختن ملاک باشد.

طریقه مسح سر

مسح سر، یعنی کشیدن دست بر روی سر ( قسمت بالای پیشانی) به اندازها ی که اگر کسی ببیند بگوید مسح کرد، ولی بهتر است به اندازه طول یک انگشت وپهنای سه انگشت باشد و لازم نیست از بالا به پایین باشد[26] یا با دست راست مسح کند.[27]

طریقه مسح پا

مسح پا در وضو یعنی کشیدن دست بر روی پا از نوک یکی از انگشتان پا تا برآمدگی روی [28] پا، ابتدا پای راست سپس پای چپ.

چند نکته

* روی سر و پاها در هنگام مسح، باید خشک باشد ولی اگر به مقدار کمی مرطوب باشد که هنگام مسح، آب دست بر رطوبت سر و پاها غلبه کند اشکالی ندارد.

* در مسح باید دست را بر روی پاها و سر کشید نه اینکه دست را ثابت نگه داریم و پا یا سر را با حرکت دادن، به دست بکشیم ولی حرکت مختصر سر و پا اشکالی ندارد.

* در مسح سر لازم نیست که آب به پوست سر برسد ولی اگر موی سر به حدی بلند باشد که اگر شانه کنیم به صورت می ریزد باید ته موها را مسح کنیم.

موضوع

مسئله

شرایط وضو

برای صحیح بودن وضو چند شرط وجود دارد:

شرایط آب وضو

1. آب وضو باید پاک باشد پس وضو گرفتن با آب نجس صحیح نیست.

2. آب وضو باید مطلق باشد ( یعنی مضاف نباشد) پس وضو گرفتن با آب مضاف مثل آب گل آلود یا گلاب صحیح نیست.

3. آب وضو باید مباح باشد پس وضو گرفتن با آب غصبی یعنی آبی که صاحب آن راضی نیست، صحیح نیست.

شرایط ظرف وضو

الف- اگر آب وضو در ظرف استف باید آن ظرف غضبی نباشد یعنی صاحب آن ظرف باید راضی باشد.

ب- ظرف آب وضو نباید از طلا و نقره باشد.

شرایط اعضای وضو

* اعضای وضو باید پاک باشند بنابراین اگر مثلاً دست ما خون آلود باشد ابتدا باید آن را آب بکشیم سپس وضو بگیریم.

* مانعی در رسیدن آب به اعضای وضو نباید باشد بنابراین اگر جوهر خودکار یا لکه رنگ و چربی یا کرم روی اعضای وضو باشد در صورتی که جرم نداشته باشد، اشکالی ندارد ولی اگر جرم داشته باشد و مانع رسدن آب به بدن شود باید آن را برطرف کرد. همچنین است مواد آرایشی روی صورت و ناخنها

* استعمال آب برای بدن، ضرر نداشته باشد یعنی اگر ریختن آب روی بدن، باعث بیماری یا تشدید آن می شود نباید وضو گرفت بلکه باید تیمم کرد.

موضوع

مسئله

چند شرط کلی برای وضو

* وقت برای وضو و نماز کافی باشد. یعنی اگر آخر وقت نماز باشد و وضو گرفتن باعث می شود که وقت نماز تمام شود باید تیمم کنیم تا وقت کمتری بگیرد.

* باید با قصد قربت وضو بگیریم یعنی برای انجام فرمان خدا نه برای ریا یا چیز دیگر

* ترتیب را باید در شستن اعضای وضو رعایت کنیم.

* بین کارهای وضو نباید زیاد فاصله انداخت یعنی باید کارهای وضو را پشت سر هم انجام داد.

* کارهای وضو را در صورتی که بتوانیم باید خودمان انجام دهیم و نمی توان از کسی مثلاً در شستن دست و صورت کمک گرفت.

کارهایی که باید برای آنها وضو گرفت

1. تمام نمازهای واجب به جز نماز میت

2. طواف واجب خانه خدا

3. اگر بعد از نماز بخواهیم جزئی از نماز را که فراموش شده به جا آوریم مثل سجده یا تشهد فراموش شده

4. تماس بدن با خطر قرآن و اسم خداوند و اسم انبیاء و 14 معصوم

چه چیزهایی وضو را باطل می کند؟

الف- خروج ادرار و مدفوع

ب- خارج شدن باد شکم

ج- خوابیدن، طوری که گوش نشنود و چشم هم نبیند.

د- مستی و بیهوشی و دیوانگی

و- جنابت و هر چیزی که موجب غسل باشد.

تماس بدن با قرآن

اگر وضو نداشته باشیم تماس بدنمان ( به جز مو) با خطر قرآن حرام است. ولی دست زدن به ترجمه فارسی یا انگلیسی قرآن اشکالی ندارد.

تماس بدن با اسم خداوند و 14 معصوم

اگر وضو نداشته باشیم تماس بدنمان ( به جز مو و ناخن) با اسم خداوند متعال و بنابر احتیاط واجب 14 معصوم حرام است هر چند به زبانی دیگر مثلاً به زبان انگلیسی نوشته شده باشد مثل :God

موضوع

مسئله

مقدمه

یکی از مقدمات نماز، طهارت است و یکی از راه های به دست آوردن طهارت، غسل است.

غسلهای واجب

1- غسل جنابت      2- غسل حیض      3- غسل نفاس 4- غسل استحاضه

5- غسل مس میت          6- غسل میت       7- غسل نذر و عهد و قسم

دو روش غسل

به دو صورت می توانیم غسل کنیم:

1- غسل ترتیبی                 2- غسل ارتماسی

غسل ترتیبی

در غسل ترتیبی به نیت غسل، سه مرحله را انجام می دهیم:

اول: سر و گردن را کاملاً می شوییم.

دوم: طرف راست بدن را کاملاً می شوییم

سوم: طرف چپ بدن را کاملاً می شوییم.

چند نکته مهم

* قبل از غسل باید هر چیزی را که مانع رسیدن آب به بدن است برطرف کنیم.

* تمام شرطهای وضو، در غسل هم شرط است مثل غصبی نبودن آب.

* در غسل ترتیبی لازم نیست بدن را از بالا به پایین بشوییم.[29]

* اگر غسل جنابت کنیم نباید برای نماز وضو بگیریم تا وقتی که یکی از مواردی که وضو را باطل می کند پیش آید.

غسل ارتماسی

غسل ارتماسی آن است که با نیت غسل یک باره زیر آب برویم به طوری که آب تمام بدن را فرا گیرد.

موضوع

مسئله

مقدمه

یکی از مسائلی که برای نوجوانان پیش می آید و ممکن است در ابتدای نوجوانی با احکام آن آشنا نباشند جنابت است.

علامت بلوغ

یکی از علائم بالغ شدن پسران خروج منی است هر چند که پانزده سال قمری تمام نشده باشد.

جنابت یا جنب شدن یعنی چه؟

یکی از عوامل جنابت خارج شدن رطوبتی به نام منی از انسان در خواب یا بیداری است که علائمی خاص دارد

شک در جنابت

اگر کسی شک کند که منی از او خارج شده یا نه، غسل بر او واجب نیست.

وظیفه جنب

بر کسی که جنب شده واجب است که برای نمازهای خود غسل کند وگرنه نمی تواند نماز بخواند

آنچه بر جنب حرام است

بعضی از کارهایی که بر شخص جنب حرام است عبارتند از:

* رساندن بدن به خطر قرآن یا اسم پیامبران و 14 معصوم

* توقف در مساجد؛ ولی ماندن در حسینیه ها اشکالی ندارد.

* خواندن سوره هایی که سجده واجب دارند. این سوره ها عبارتند از: فصلت، نجم، علق، سجده[30]

موضوع

مسئله

مقدمه

یکی دیگر از راه های طهارت برای نماز، تیمم است

مواردی که به جای وضو یا غسل باید تیمم کنیم

گاهی به جای وضو یا غسل، تیمم واجب میشود. در اینجا به سه مورد از مواردی که باید تیمم کنیم و بیشتر مورد نیاز است اشاره می کنیم:

1. جایی که به آب دسترسی نداشته باشیم

2. ترس از ضرر آب برای بدن: اگر بترسیم که آب برای بدنمان ضرر داشته باشد مثلاً اگر وضو یا غسل کنیم به شدت سرما می خوریم در اینجا به جای وضو یا غسل باید تیمم کنیم.

3. کمی وقت برای وضو یا غسل

مثال: ممکن است یک روز صبح، نزدیک طلوع آفتاب بیدار شویم و وقت آنقدر کم باشد که اگر وضو بگیریم نمازمان قضا می شود. در چنین موردی اگر تیمم نسبت به وضو وقت کمتری می گیرد و باعث می شود که نمازمان قضا نشود، باید تیمم کنیم.

همچنین اگر غسلی بر ما واجب باشد و طولانی بودن زمان غسل باعث شود که نمازمان قضا شود باید تیمم کنیم و البته باید برای نمازهای بعدی غسل کنیم.

موضوع

مسئله

چیزهایی که می توان بر آن تیمم کرد

1- خاک 2- کلوخ  3- ماسه  4- انواع سنگ مثل سنگی که در نمای ساختمان استفاده می شود. البته تیمم بر کاشی صحیح نیست.[31]

شرایط چیزی که بر آن تیمم می کنند

1- پاک باشد ( نجس نباشد)             2- غصبی نباشد

چگونه تیمم کنیم؟

تیمم پنج مرحله دارد: اول: نیت        دوم: زدن کف دو دست با هم بر چیزی که تیمم بر آن صحیح است.

سوم: کشیدن کف دو دست به تمام پیشانی و دو طرف آن، از جایی که وی سر روییده تا روی ابرو و بالای بینی

چهارم: کشیدن کف دست چپ به تمام پشت دست راست از مچ تا نوک انگشتان.

پنجم: کشیدن کف دست راست به تمام پشت دست چپ از مچ تا نوک انگشتان[32]

چند نکته مهم

* باید دقت کنیم که وقتی تیمم می کنیم، دست زیرین باید ثابت و بی حرکت باشد.

* در هنگام تیمم نباید مانعی در اعضای تیمم وجود داشته باشد، مثل : انگشتر یا لاک آرایشی

* در نیت تیمم باید مشخص شود که تیمم، بدل از وضو است یا غسل و باید در تیمم بدل از غسل مشخص شود که تیمم، بدل از چه نوع غسلی است.

*تیمم بدل از غسل و بدل از وضو با هم فرقی ندارد.

موضوع

مسئله

مقدمه

نماز یکی از مهمترین واجبات دینی است که اگر مورد قبول درگاه خداوند واقع شود، عبادتهای دیگر هم قبول می شود و اگر پذیرفته نشود، اعمال دیگر هم قبول نمی شود.

همانطور که اگر انسان شبانه روز پنج مرتبه در نهر آبی خود را بشوید، چرک در بدنش نمی ماند نمازهای پنج گانه هم انسان را از گناهان پاک می کند.

نمازهای واجب یومیه

بعضی از نمازها واجبند و بعضی مستحب، یکی از نمازهای واجب، نمازهای یومیه است که آن را در پنج نوبت به جا می آوریم که عبارتند از نمازهای: صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشاء

مقدمات نماز

نمازهای یومیه مقدماتی دارند که نمازگزار باید قبل از نماز آنها را رعایت کند. این مقدمات عبارتند از:

1- طهارت                2- شناختن وقت نماز       3- شناخت قبله

4- رعایت شرایط مکان نمازگزار       5- پوشیدن لباس مناسب طبق احکام

موضوع

مسئله

مقدمه

امروزه به برکت جمهوری اسلامی ، اوقات نماز به طور دقیق از صدا و سیما و سالنامه ها به اطلاع عمومی مردم می رسد. بنابراین برای عموم مردم، شناخت اوقات نماز به طریق تخصصی که در کتب فقهمی آمده لزومی ندارد. اما ذکر چند نکته ضروری است.

وقت نماز صبح

از ابتدای اذان صبح تا طلوع آفتاب است

وقت نماز ظهر

از ابتدای اذان ظهار تا وقتی که به اندازه چهار رکعت به غروب آفتاب مانده باشد. زیرا به اندازه چهار رکعت مانده به مغرب، وقت اختصاصی نماز عصر است و در این وقت، نماز ظهر قضا شده و فقط باید نماز عصر را خواند.

وقت نماز عصر

وقت نماز عصر پس از خواندن نماز ظهر در اول وقت شروع می شود تا غروب آفتاب

وقت نماز مغرب

از ابتدای اذان مغرب شروع می شود تا وقتی که به اندازه چهار رکعت به نیم شب شرعی مانده باشد. زیرا به اندازه چهار رکعت مانده به نیمه شب شرعی، وقت اختصاصی نماز عشاء است و در این وقت، نماز مغرب قضا شده و فقط باید نماز عشاء را خواند.

وقت نماز عشاء

پس از نماز مغرب شروع شده و تا نیمه شب شرعی ادامه دارد

نیمه شب شرعی چه زمانی است؟

اگر فاصله میان غروب آفتاب تا اذان صبح را نصف کنیم، آن ساعت، وقت دقیق نیمه شب شرعی است. معمولاً نیمه شب شرعی حدود 11 ساعت و ربع بعد از اذان ظهر است. یعنی اگر اذان ظهر ساعت 12 باشد نیمه شب شرعی حدود ساعت 15/11 دقیقه شب می باشد.

نکته

باید توجه داشت که این ساعت در روزهای مختلف سال کمی تغییر می کند.

موضوع

مسئله

تشخیص قبله، مقدمه نماز

واجب است که نمازهای خود را رو به خانه کعبه که در مکه واقع است بخوانیم. ما ایرانیها که در شهر مکه نیستیم و از کعبه دور هستیم اگر طوری بایستیم که دیگران بگویند رو به قبله ایستاده کافی است.[33]

راه های تعین قبله

از چند راه می توان قبله را شناخت:

* خودمان به مسیر قبله یقین پیدا کنیم.

* دو نفر شاهد عادل بگویند که قبله کدام طرف است.

* از کسی که از روی قواعد علمی قبله را تعیین می کند و مورد اطمینان است بپرسیم که جهت قبله کدام است.

* اگر موارد قبلی ممکن نشد می توانیم از محراب مسجد یا قبر مومنین، قبله را تشخیص دهیم.

وظیفه کسی که نتواند از هیچ راهی قبله را تعیین کند

اگرا ز هیچ راهی نتوانیم قبله را تعیین کنیم و حتی گمان به جهت قبله هم پیدا نکردیم در صورتی که وقت هست باید به چهار طرف، چهار نماز بخوانیم[34]^{و[35] و[36]}

موضوع

مسئله

مقدمه

یکی از مقدمات نماز، رعایت شرایط لباس نمازگزار است.

مقدار پوشش مرد در نماز

زن باید در نماز، تمام بدن خود را به جز گردی صورت (مقداری که در وضو می شوید) و پاها و دستها را تا مچ بپوشاند. اما برای اطمینان باید بیشتر از گردی صورت و کمی پایین تر از مچ پا و مچ دست را بپوشاند.

فرق پوشش زن در نماز و در مقابل نامحرم

همانطور که ذکر شد پوشاندن مچ پا به پایین در نماز برای زن لازم نیست ولی باید دقت داشت که در مقابل نامحرم واجب است که در نماز و غیر نماز پایین تر از مچ پا را هم بپوشاند.

شرایط لباس نماز گزار

الف- باید پاک باشد یعنی نجس نباشد.

ب- باید مباح باشد یعنی غصبی نباشد.

ج- باید از اجزاء مردار نباشد.

د- از حیوان حرام گوشت نباشد.

ه- لباس مرد، ابریشم خالص یا طلاباف نباشد.

چند نکته در مورد پاک بودن لباس نمازگزار

* اگر عمداً با بدن یا لباس نجس نماز بخوانیم نماز باطل است.

* اگر ندانیم که بدن یا لباسمان نجس است و بعد از نماز بفهمیم نجس بوده نمازمان صحیح است

* اگر بدانیم که بدن یا لباسمان نجس است ولی فراموش کنیم و با همان لباس نماز بخوانیم نمازمان باطل است و باید دوباره بخوانیم.

* اگر خونی که به لباس یا بدنمان ریخته کمتر از مساحت یک درهم ( یا یک سکه دو ریالی یا تقریباً به اندازه یک بند انگشت[37]) باشد نماز باطل نمی باشد اما گر سر سوزنی خون حیض یا نفاس و بنا بر احتیاط واجب خون استحاضه در بدن یا لباس نمازگزار باشد نماز او باطل است.

موضوع

مسئله

چند مسئله در مورد غصبی نبودن لباس نمازگزار

* اگر عمداً با لباس غصبی نماز بخوانیم باطل است.

* اگر با عین پولی که خمس یا زکات آن را نداده ایم لباس بخریم و در آن لباس، نماز بخوانیم نمازمان باطل است.

لباس نمازگزار نباید از مردار یا بدن حیوان حرام گوشت باشد

*اگر با لباسی نماز بخوانیم که جزئی از بدن حیوان حلال گوشت مرده دارای خون جهنده در آن باشد نمازمان باطل است. مثل لباس چرمی که از پوست گاو مرده باشد اما مو و ناخن و پشم آن اشکالی ندارد

* اگر با لباسی نماز بخوانیم که حتی مویی از بدن حیوان حرام گوشت دارای خون جهنده در آن باشد، نمازمان باطل است. بنابراین اگر بدانیم یک تار موی گربه که حرام گوشت است در لباسمان باشد با آن لباس نمی توان نماز خواند.

چند مسئله در مورد طلا و لباس ابریشمی

* انگشتری طلا و ساعت طلا به دست کردن یا زنجیر طلا به گردن انداختن باری مرد در نماز و غیر نماز حرام است و نماز را باطل می کند.[38]

* پوشیدن لباسن ابریشمی خالص برای مرد در نماز، حرام است و نماز را باطل می کند.

* پوشیدن لباس مخصوص زنان برای مرد، حرام است وهمچنین پوشیدن لباس مخصوص مردان برای زن، حرام است؛ ولی نماز را باطل نمی کند

موضوع

مسئله

شرایط مکان نمازگزار

مکانی که در آن نماز می خوانیم باید چند شرط داشته باشد:

1. واجب است که مباح باشد

بنابراین در جای غصبی که صاحبش راضی نیست نمی توان نماز خواند مگر در حال ناچاری

2. واجب است بی حرکت باشد.

بنابراین نماز خواندن در هواپیما و قطار در حال حرکت صحیح نیست مگر اینکه انسان به دلیل تنگی وقت یا دلیلی دیگر ناچار باشد.

3. جایی که پیشانی بر آن می گذاریم باید از نجاست، پاک باشد.

4. در جایی که نماز می خوانیم نباید نجاست مرطوب باشد به طوری که به بدن یا لباسمان سرایت کند.

5. جایی که بر آن سجده می کنیم ( مهر) نباید از جای انگشتان پا و زانوها بیشتر از چهار انگشت بسته، پایین تر و یا بلند تر باشد.

6. در جایی باید نماز خواند که بتوان واجبات نماز را انجام داد مثلا نباید در جایی نماز خواند که سقف آن به قدری کوتاه است که نمی توان ایستاده نماز خواند یا به قدری تنگ است که سجده و رکوع را نمی توان انجام داد.

موضوع

مسئله

واجبات نماز

یازده چیز در نماز واجب است:

1- نیت             2- قیام ( ایستادن )              3- تکبیره الاحرام

4- قرائت        5- رکوع         6- سجده         7- تشهد

8- سلام       9- ترتیب        10- موالات          11- ذکر سجده و رکوع

ارکان نماز

بعضی از واجبات نماز، رکن هستند و بعضی غیر رکن. در تقسیم بندی یازده گانه واجبات نماز، شماره های 1، 2، 3، 5 و 6 رکن هستند و بقیه غیر رکن.

فرق رکن با غیر رکن چیست؟

رکن نماز آن است که اگر آن را در نماز به جا نیاوریم و یا کم و زیاد کنیم نمازمان باطل می شود چه عمداً باشد و چه از روی فراموشی.

واجب غیر رکن آن است که اگر عمداً کم و زیاد شود نماز باطل می شود ولی اگر از روی فراموشی باشد نماز باطل نمی شود.

احکام نماز

در این درس و درسهای آینده احکام واجبات یازده گانه نماز ذکر می شود.

نیت در نماز یعنی چه؟

نماز را باید به قصد قربت بخوانیم یعنی باید نماز را به قصد انجام فرمان خداوند، آغاز کنیم و تا آخر نماز متوجه باشیم که چه نمازی بخوانیم و این قصد را حفظ کنیم

دو نکته مهم

* به زبان آوردن نیت لازم نیست بلکه همین که از ابتدا تا آخر نماز بدانیم چه می کنیم و چه نمازی می خوانیم کافی است.

* اگر به قصد خودنمایی نماز بخوانیم نمازمان باطل است.

موضوع

مسئله

مقدمه

یکی از واجبات نماز، ایستادن در هنگام نماز است.

قیام واجب در نماز

در چهار جای نماز ایستادن واجب است:

1- هنگام گفتن تکبیره الاحرام   2- هنگام خواندن حمد و سوره

3- پیش از رکوع               4- بعد از رکوع

نکته مهم

در چهار مورد بالا، اولی و سومی، رکن هستند ولی دومی و چهارمی، رکن نیستند. ( به تفاوت رکن و غیر رکن در درس قبل دقت کنید.)

قیام قبل از رکوع چیست؟

واجب بلکه رکن است که قبل از رکوع نماز، لحظه ای ( به اندازه گفتن یک الله اکبر) بایستیم و مکث کنیم، بعد به رکوع رویم

احکام قیام

موقع ایستادن در نماز:

* نباید بدن را حرکت دهیم یا به طرفی خم شویم.

* نباید پاها را زیادتر از حد معمول باز کنیم.

* نباید به چیزی تکیه کنیم

* باید هر دو پایمان روی زمین باشد.

* وقتی که انسان در بین نماز می خواهد کمی عقب یا جلو رود یا بدن را کمی به سمت چپ و راست حرکت دهد نباید چیزی بگوید

وقتی نتوانیم ایستاده نماز بخوانیم

تا جایی که ممکن است باید ایستاده نماز بخوانیم. اما اگر نتوانیم راست بایستیم باید به هر نحوی که می شود بایستیم مثلاٌ به چیزی مانند عصا تکیه دهیم یا پاها را باز کنیم یا خم شویم یا بدن را کج کنیم. ولی اگر به هیچ وجه نتوانیم بایستیم باید نشسته نماز بخوانیم و اگر نتوانیم به هیچ وجه نشسته نماز بخوانیم باید خوابیده نماز بخوانیم و برای رکوع و سجده با بستن و باز کردن چشم اشاره کنیم.

موضوع

مسئله

مقدمه

گفتن « الله اکبر» در ابتدای نماز را که یکی از واجبات نماز است، تکبیره الاحرام گویند.

واجبات تکبیره الاحرام

* حروف « الله اکبر» را باید صحیح و به صورت عربی بخوانیم.

* در هنگام گفتن « الله اکبر» بدن باید آرام باشد.

* « الله اکبر» و تمام اذکار نماز را باید طوری بخوانیم که اگر مانعی در کار نباشد، خودمان صدایمان را بشنویم یعنی نباید زیاد آهسته بخوانیم

یک نکته

بالا آوردن دستها در موقع گفتن « الله اکبر» واجب نیست

خوانده حمد و سوره

در رکعت اول و دوم نمازهای واجب یومیه واجب است که ابتدا حمد و سپس یک سوره از قرآن ماننده سوره توحید را بخوانیم

فراموش کردن حمد و سوره

اگر خواندن حمد و سوره یا یکی از آنها را فراموش کنیم و بعد از رسیدن به رکوع یادمان بیاید نمازمان صحیح است.[39]

بلند یا آهسته خواندن حمد و سوره

الف: در نماز صبح، مغرب و عشاء: مرد باید تمام کلمات و حروف حمد و سوره را بلند بخواند ولی زن در صورتی که نامحرمی صدای او را می شوند، احتیاط واجب ان است که حمد و سوره را بلند نخواند.[40]^{و [41]}

ب: در نماز ظهر و عصر: مرد و زن باید حمد و سوره را آهسته بخوانند.

اشتباه در آهسته یا بلند خواندن حمد و سوره

اگر مثلاً در بین خواندن حمد و سوره نماز صبح بفهمیم که اشتباهاً حمد و سوره را آهسته می خوانیم لازم نیست مقداری که خوانده ایم دوباره بخوانیم بلکه ادامه آن را بلند می خوانیم.

موضوع

مسئله

ذکر تسبیحات اربعه

ذکر رکعت سوم و چهارم نمازهای واجب یومیه، یک بار تسبیحات اربعه است یعنی بگوییم:

« سبحان الله والحمدالله و لا اله الا الله و الله اکبر» و می توانیم به جای این ذکر، سوره حمد را بخوانیم.

سه نکته

1. اگر سه مرتبه تسبیحات اربعه را بخوانیم بهتر است.

2. در رکعت سوم و چهارم چه تسبیحات اربعه بخوانیم و چه سوره حمد، بر مرد و زن واجب است که آن را آهسته بخوانند.

3. اگر عادت داشته باشیم که در رکعت سوم و چهارم تسبیحات اربعه بخوانیم و ناگهان اشتباهاً و بدون قصد، زبانمان شروع به خواندن سوره حمد کند، باید آن را رها کنیم و دوباره حمد یا تسبیحات را بخوانیم

تلفظ حروف عربی

« چند نکته تجویدی»

اگر در نماز ، تلفظ حروف عربی را رعایت نکنیم یعنی به جای حرفی، حرف دیگر بگوییم مثلاً به جای حرف «ض»، «ز» تلفظ کنیم، نمازمان باطل می شود.[42]

رعایت مدی که در یک کلمه واقع شده است مثل « ولا الضالین» واجب نیست[43] ولی بهتر است مد بدهیم.

موضوع

مسئله

رکوع چیست؟

در هر رکعت از نماز، بعد از تمام شدن حمد وسوره و یا تسبیحات اربعه، باید به نیت رکوع به اندازها ی خم شویم که دستها[44] به زانو برسد.

ذکر رکوع

سه بار « سبحان الله» و یا یک بار « سبحان ربی العظیم و بحمده» کافی است.

نکته مهم

واجب است در حالی که در رکوع، ذکر می گوییم بدنمان آرام ( و بدون حرکت) باشد.

واجبی دیگر

واجب است بعد از رکوع ، لحظه ای ( مثلاً به اندازه گفتن یک الله اکبر) بدون حرکت بایستیم بعد به سجده برویم.

سجده، کمال تواضع

در هر رکعت از نماز بعد از رکوع باید به نیت سجده، پیشانی خود را بر زمین بگذاریم. در سجده واجب است که هفت عضو از بدن بر زمین باشد:

1 و 2- کف دو دست              3 و 4- دو زانو

5 و 6- سر دو انگشت بزرگ پاها     7- پیشانی

نکته

واجب است که این هفت عضو در سجده بر زمین باشند و بیشتر از آن مثل قرار گرفتن ساعد بر زمین اشکالی ندارد

ذکر سجده

سه بار « سبحان الله» یا یک بار « سبحان ربی الاعلی و بحمده» کافیا ست

نکته مهم

در حالی که در سجده، ذکر می گوییم باید بدنمان آرام باشد.

سجده واجب قرآن

چهار آیه در قرآن هست که اگر بخوانیم و یا مستقیماً از کسی بشنویم[45] واجب است که بعد از تمام شدن آیه، سجده کنیم:

1- آیه 15 سوره سجده     2- آیه 37 سوره فصلت 3- آیه آخر سوره نجم 4- آیه اخر سوره علق

موضوع

مسئله

تشهد چیست

در رکعت دوم و آخر تمام نمازها بعد از سجده دوم باید بنشینیم و در حالی که بدنمان آرام است به یگانه بودن خدا و پیامبری حضرت محمد (ص) شهادت دهیم و بر او صلوات بفرستیم

ذکر تشهد

اشهد ان لا اله الا الله و حده لا شریک له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله اللهم صل علی محمد و آل محمد

سلام پایان نماز

هنگامی که تشهد رکعت آخر نماز تمام شد، سه جمله به عنوان سلام نماز می گوییم و نماز را تمام می کنیم:

* السلام علیک ایها النبی و رحمه الله و برکاته

* اسلام علینا و علی عباد الله الصالحین

* السلام علیکم و رحمه الله و برکاته

نکته

گفتن هر سه جمله واجب نیست بلکه عبارت « اسلام علیکم و رحمه الله و برکاته» کافی است

ترتیب در اعمال نماز

ترتیب در نماز آن است که جای کارهای نماز را با یکدیگر عوض نکنیم و به همان ترتیبی که ذکر شد پشت سر هم بخوانیم.

موالات در نماز یعنی چه؟

واجب است که کارهای نماز را بدون فاصله و پشت سر هم انجام دهیم و اگر به قدری بین کارهای نماز فاصله اندازیم که از حالت نمازگزار خارج شویم و نگویند نماز می خواند، نمازمان باطل است.

دو نکته

* یکی از واجبات نماز، ذکر سجده و رکوع است که احکام آن در بحث سجده و رکوع گفته شد.

* قنوت در نمازهای یومیه، واجب نیست بلکه مستحب است.

موضوع

مسئله

مقدمه

دوازده چیز باعث باطل شدن نماز می شود:

مبطلات نماز

1. از بین رفتن یکی از شرط های نماز، مثل اینکه در نماز بفهمیم مکان، نماز غصبی است.

2. باطل شدن وضو

3. عمداً گذاشتن دستها بر روی هم مانند اهل سنت

4. عمداً گفتن « آمین» بعد از حمد مانند اهل سنت

5. عمداً قهقهه زدن یعنی با صدای بلند خندیدن

6. عمداً گریه کردن با صدای بلند برای کارهای دنیایی؛ ولی برای ترس از خدا و آخرت ، گریه کردن مانعی ندارد.

7. کارهای غیر عادی که صورت نماز را به هم بزند، مثل کف زدن یا به هوا پریدن

8. برگرداندن تمام بدن از قبله

9. خوردن و آشامیدن

10. شک در تعداد رکعات نمازهای دو رکعتی و سه رکعتی

11. کم یا زیاد کردن ارکان نماز عمداً یا سهواً ، همچنین کم یا زیاد کردن واجبات غیر رکن عمداً

12. حرف زدن در نماز

موضوع

مسئله

یک اشتباه

گاهی می خواهیم در نماز چیزی را به کسی بفهمانیم، برای این کار بعضی با بلند گفتن یک « الله اکبر» مقصود خود را می رسانند در حالی که این اشتباه است، زیرا قصد ذکر مطلق را ندارد ولی گفتن الله اکبر یا سایر اذکار نماز، به قصد مطلق ذکر در هر جای نماز اشکال ندارد.

راه حل

در این موارد می توانیم یکی از اذکار خود نماز ( نه ذکری اضافه بر اذکار نماز) را به قصد ذکر، بلند بخوانیم و مقصود خود را برسانیم مثلاً اگر در حال خواندن سوره توحید در نماز مغرب هستیم و به جمله « الله الصمد» رسیده ایم می توانیم با همان نیت خواندن سوره توحید، این جمله را بلند بخوانیم و مقصود خود را برسانیم.

اگر در نماز کسی به ما سلام کند

همه می دانیم که جواب سلام واجب است حتی در حال نماز. حال اگر در نماز باشیم و کسی به ما سلام کند در جواب او اگر سلام را مقدم کنیم صحیح است  اما باید جوابش[46] را به همان اندازه که به ما سلام می کند بدهیم. مثلاً اگر گفت: « سلام علیکم» یا « علیکم السلام» ما هم در جواب بگوییم «سلام علیکم».

شکستن نماز

شکستن نماز واجب از روی اختیار حرام است ولی برای حفظ مال و جلوگیری از ضرر مالی یا بدنی مانعی ندارد.

موضوع

مسئله

مقدمه

شکیات نماز بسیارند و ممکن است در جاهای مختلفی از نماز بین دو یا چند چیز شک کنیم. اما آنچه از شکیات، بیشتر اتفاق می افتد شامل موارد زیر است:

شک باطل

اگر در تعداد رکعات نمازهای دو رکعتی یا سه رکعتی شک کنیم نمازمان باطل است وآن نماز را باید دوباره بخوانیم.

شک بین 3 و 4

گاهی در نمازهای چهار رکعتی شک می کنیم که سه رکعت خوانده ایم و یا چهار رکعت. در اینجا باید بنا را بر آن بگذاریم که چهار رکعت خوانده ایم و نماز را تمام کنیم و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده بخوانیم.

شک بین 2 و 3

در نمازهای چهار رکعتی گاهی بعد از سجده دوم شک می کنیم که دو رکعت خوانده ایم یا سه رکعت. در اینجا بنا را بر آن می گذاریم که سه رکعت خوانده ایم و باید به رکعت چهارم برویم و بعد از اتمام نماز باید یک رکعت نماز احتیاط ایستاده بخوانیم.

شک بعد از سلام نماز

گاهی بعد از نماز شک می کنیم که آیا نمازمان صحیح بوده یا نه، مثلاً شک می کنیم که نماز را چهار رکعت خوانده ایم یا پنج رکعت. در این موارد نباید به شک خود اعتنا کنیم و نمازمان صحیح است.

یک نکته مهم

وقتی که نماز بین دو رکعت شک کردیم، ابتدا باید کمی فکر کنیم. اگر یقین و یا گمان به یکی از موارد پیدا کردیم به آن عمل می کنیم و گرنه به دستورهای گفته شده عمل می کنیم.

موضوع

مسئله

نماز احتیاط

هنگامی که نماز احتیاط بر ما واجب می شود مثلاً شک بین 3 و4، بعد از سلام نماز باید فوراً ایستاده و به نیت نماز احتیاط « الله اکبر» بگوییم و وارد نماز شویم.

کیفیت نماز احتیاط

نماز احتیاط را به ترتیب زیر می خوانیم:

اول: نیت               دوم: تکبیره الاحرام                    سوم: حمد  

چهارم: رکوع              پنجم: دو سجده              ششم: تشهد و سلام  

اگر نماز احتیاط دو رکعتی بر ما واجب شده باشد رکعت دوم نیز مانند رکعت اول است البته در این صورت فقط رکعت دوم تشهد و سلام دارد.

خصوصیات نماز احتیاط

الف- نماز احتیاط سوره « قل هو الله» و قنوت ندارد.

ب- نباید نیت آن را بر زبان آوریم بلکه باید در قلب باشد.

ج- حمد آن را باید آهسته بخوانیم

نماز قضا

اگر نماز واجب خود را در وقت آن نخوانده باشیم واجب است قضای آن را به جا آوریم.

نماز قضای زن

نمازهای یومیه ای که زن در حال عادت ماهیانه یا نفاس نخوانده، قضا ندارد.

نمازهای باطل

اگر بعد از وقت نماز بفهمیم که نماز یا نمازهایی را که خوانده ایم باطل بوده باید قضای آن را بخوانیم

نماز قضا بعد از مرگ

تا وقتی که زنده هستیم هر چند به هیچ وجه نتوانیم نماز بخوانیم، دیگران نمی توانند نمازهای ما را قضا کنند. اما پدری [47] که از دنیا می رود، در صورتی که نماز یا روزه قضا داشته باشد بر پسر بزرگش واجب است که نماز و روزه او را قضا کند.

موضوع

مسئله

مقدمه

گاهی به مسافرت می رویم. دین ما برای مسافرف احکام خاصی دارد از جمله آنکه باید نماز را با شرایطی خاص، شکسته بخوانیم

نماز شکسته یعنی چه؟

شکسته خواندن نماز به این معنی است که نمازهای چهار رکعتی را دو رکعتی بخوانیم.

چه موقع نماز را شکسته بخوانیم؟

در سفر باید نماز را شکسته بخوانیم در اینجا چند شرط از آن شرایط را ذکر می کنیم؟

1. از اول مسافرت، قصد 45 کیلومتر رفت و برگشت را داشته باشیم.

2. طول مسیر رفت در مسافرت باید 5/22 کیلومتر یا بیشتر باشد و مسیر رفت و برگشت روی هم باید 45 کیلومتر باشد.

3. شغل ما مسافرت نباشد. پس نماز راننده های برون شهری که برای کار خود مسافرت می کنند کامل است.

4. سفر ما کمتر از 10 روز باشد. پس اگر 10 روز یا بیشتر در جایی ساکن باشیم نمازمان کامل است.

سفر معصیت

اگر هدف از مسافرت انجام گناهی باشد نماز شکسته نمی شود.

موضوع

مسئله

مقدمه

گاهی حوادث غیر عادی که از آیات بزرگ الهی است، در طبیعت اتفاق می افتد. در این موارد بر ما واجب است که نماز آیات بخوانیم.

چه مواقعی باید نماز آیات بخوانیم؟

نماز آیات در چهار مورد واجب می شود:

* خورشید گرفتگی اگرچه کم باشد و کسی هم نترسد.

* ماه گرفتگی اگر چه کم باشد و کسی هم نترسد

* زلزله اگر چه کسی نترسد

* رعد و برق و بادهای سیاه و سرخ و سایر حوادث طبیعی در صورتی که بیشتر مردم بترسند.

چگونگی نماز آیات

نماز آیات دو رکعت است و هر رکعت پنج رکوع دارد و به ترتیب زیر می توانیم آن را به جا آوریم.

اول: نیت نماز آیات و گفتن « الله اکبر»

دوم: خواندن سوره حمد و گفتن « بسم الله الرحمن الرحیم»

سوم» رکوع- چهارم : می ایستیم و می گوییم « قل هو الله احد»

پنجم: رکوع- ششم: می ایستیم و می گوییم « الله الصمد»

هفتم: رکوع- هشتم: می ایستیم و می گوییم « لم یلد و لم یولد»

نهم: رکوع- دهم: می ایستیم و می گوییم « ولم یکن له کفواً احد»

یازدهم: رکوع         دوازدهم: می ایستیم و بعد به سجده می رویم.

رکعت دوم را نیز به این صورت به جا می آوریم و با تشهد و سلام نماز را به پایان می رسانیم.

موضوع

مسئله

مقدمه

ما مسلمانان در هر سال، ماه مبارک رمضان را روزه می گیریم یعنی در هر روز از ماه مبارک رمضان از اذان صبح تا اذان مغرب، کارهایی را که روزه را باطل می کند انجام نمی دهیم.

نیت روز ماه رمضان

برا روزه ماه رمضان باید نیت داشته باشیم اما لازم نیست که نیت روزه را به زبان آوریم یا از قلب خود بگذرانیم بلکه همین که برای اجرای دستور خداوند، از اذان صبح تا اذان مغرب کارهای باطل کننده روزه را انجام ندهیم، خود همین عمل را به معنی داشتن نیت است.

روزه یوم الشک

گاهی شک داریم که روز آخر ماه شعبان است یا روز اول ماه رمضان. در چنین موردی نمی توانیم نیت روزه ماه رمضان کنیم بلکه می توانیم نیت روزه مستحبی یا قضا کنیم و اگر بعداً معلوم شود که آن روز، روز اول ماه رمضان بوده، روزه آن روز برای ماه رمضان محسوب می شود.

آنچه روزه را باطل می کند

* خوردن و آشامیدن:

1. اگر عمداً در حال روزه، چیزی بخوریم یا بیاشامیم، روزه ما باطل می شود اما اگر خوردن از روی فراموشی باشد روزه را باطل نمی کند.

2. سرم یا آمپولی که به جای غذا و به اصطلاح تقویتی است روزه را باطل می کند اما آمپول بی حسی یا آمپولی که به جای دارو است اشکال ندارد.[48]^و[49]

موضوع

مسئله

مبطلات روزه

* جماع در روزه

نکته

کسی که در روز و در هنگام خواب، محتلم شود روزه اش باطل نمی شود فقط باید برای نماز غسل کند.

* استمناء : یعنی انسان با خود کاری کند که منی از او خارج شود. این کار در ماه رمضان و غیر آن حرام است.

* دروغ بستن بر خدا و چهارده معصوم و پیامبران و جانشینان آنها روزه را باطل می کند. مثلاً به دروغ بگوییم: فلان جمله از امام علی (ع) است.

غبار غلیظ چیست؟

* رساندن غبار غلیظ به حلق نیز روزه را باطل می کند.[50]

منظور از غبار غلیظ، غباری است که خیلی زیاد و شدید باشد اما گرد و خاک کم، اشکالی ندارد.

در هنگام روزه باید از دود سیگار و تنباکو و بخار غلیظ اجتناب کرد.

* فرو بردن تمام سر در آب، هر چند بقیه بدن بیرون از آب باشد روزه را باطل می کند. ( دوش گرفتن یا داخل آب رفتن به شرطی که تمام سر را زیر آب نبرد روزه را باطل نمی کند.)

* باقی ماندن بر جنابت یا حیض یا نفاس به صورت عمدی تا اذان صبح روزه را باطل می کند.

آروغ زدن

پس کسی که بر او یکی از این غسلها واجب است باید قبل از اذان صبح غسل کند یا اگر وقت نبود تیمم کند وگرنه روزه اش باطل می شود.

* اگر روزه دار عمداً استفراغ ( قی) کند روزه اش باطل می شود.

اما بیماری که بی اختیار استفراغ کند روزه اش باطل نمی شود.

اگر روزه دار آروغ بزند و بی اختیار چیزی وارد دهان شود اگر دوباره عمداً آن را فرو دهد روزه اش باطل است.

موضوع

مسئله

قضای روزه

در صورتی که روز را در وقت آن نگیریم و یا باطل کنیم باید بعداً روزه آن روز را قضا کنیم یعنی به جای آن روز، یک روز را روزه بگیریم.

کفاره روزه

اگر عمداً روزه را باطل کنیم علاوه بر قضای روزه در بعضی موارد باید به عنوان جریمه، کفاره بدهیم.

راه های کفاره دادن

به دو صورت می توانیم کفاره دهیم:

1. 60 روز ، روزه بگیریم با این شرط که 31 روز از آن پشت سر هم باشد.

2. 60 نفر فقیر را سیر کنیم.

نکته مهم

در بعضی موارد که به طور مفصل در رساله ها آمده است، کفاره باطل کردن روزه، کفاره جمع است یعنی هم باید 60 روز روزه بگییم و هم باید 60 نفر فقیر را سیر کنیم. مثلاً کسی که با عمل حرام، روزه را باطل نماید کفاره جمع بر او واجب می شود مانند شراب خوردن در ماه مبارک رمضان

روزه مسافر

روزه مسافری که نمازهای چهار رکعتی اش را شکسته می خواند، حرام و باطل است. اما مسافری که نمازش شکسته نیست مثل راننده، باید روزه اش را در سفر هم بگیرد.

چه روزه هایی حرامند؟

1. روزه عید فطر و عید قربان

2. روزه مستحبی زن در صورتی که شوهرش راضی نباشد.

موضوع

مسئله

مقدمه

یکی از واجبات اقتصادی دین اسلام، زکات است. در دین ما دو نوع زکات واجب است:

1. زکاتی که بر اموالی خاص تعلق می گیرد.

2. زکات فطره یا فطریه

زکات اموال

زکات نوع اول بر سه نوع از اموال که شامل 9 مورد است با شرایطی خاص تعلق می گیرد:

1. غله: گندم ، جو، کشمش، خرما    2. سکه: طلا و نقره

3. دام: شتر، گاو، گوسفند

حد نصاب اموال

زکات در صورتی واجب می شود که مورد زکات به حد نصاب برسد بنابراین بر موارد زیر زکات تعلق می گیرد:

1. غلات: حدود 847 کیلوگرم و بیشتر

2. شتر: 5 راس و بیشتر

3. گاو: 30 راس و بیشتر

4. گوسفند: 40 راس و بیشتر

5. طلا: 15 مثقال و بیشتر

6. نقره: 105 مثقال و بیشتر

موضوع

مسئله

چند مسئله

* مخارجی را که کشاورز برای گندم و جو و خرما و کشمش صرف کرده است، مانند مزد آماده کردن زمین و بذر و... می تواند از حاصل، کم کند و اگر باقی مانده به حد نصاب رسید باید زکاتش را بدهد

* زکات طلا و نقره در صورتی واجب است که سکه باشد بنابراین زیور آلات زنان زکات ندارد.

* پرداخت زکات باید به قصد قربت یعنی به قصد انجام فرمان خداوند عالم باشد.

مصرف زکات

زکات را می توان در چند مورد مصرف کرد:

1- فقیر

2- کسی که نمی تواند بدهکاری خود را بپردازد.

3- مسافری که در راه مانده است و موارد دیگر

زکات فطره

نوع دوم از زکات، زکات فطره یا فطریه است که واجب است پس از اتمام ماه رمضان بپردازیم.

مقدار زکات فطره و مصرف آن

واجب است هر کس از طرف خودش و کسانی که نان خور او هستند اعم از فرزندان و همسر و ... به مقدار حدوداً 3 کیلوگرم گندم یا برنج یا مانند اینها و یا پول یکی از اینها را به مستحق بدهد.

نکته

*زکات فطره حتی بر کسی که عمداً یا به خاطر عذری روزه ماه رمضان را نگرفته واجب است.

* اگر سرپرست خانواده زکات فطره را ندهد، بر اعضای خانواده واجب نیست که خودشان زکات فطره بدهند.

موضوع

مسئله

مقدمه

یکی از واجبات مهم اقتصادی دین اسلام، خمس است.

خمس یعنی چه؟

خمس یعنی آن که یک پنجم اموالی که ذکر خواهد شد را با شرایطی خاص حساب کنیم و جدا کنیم تا در مصارفی که مرجع تقلید صلاح می داند مصرف شود.

موارد وجوب خمس

1. منافع کسب و کار            2. معادن          3. گنج ها

4. اموال مخلوط به حرام              5. غنائم جنگی

6. جواهراتی که با غواصی از دریا به دست می آید.

خمس منافع کسب و کار

پرداخت همس در هفت مورد واجب است.یکی از آن موارد که بیشترین مردم شامل آن هستند خمس اموالی است که از مخارج سالیانه زیاد می آید

یعنی اگر کسی در طول سال در حد شئونات خود و خانواده اش خرج کرده باشد در صورتی که در پایان سال مالی، چیزی از اموال، اضافه مانده باشد آن را محاسبه می کند و یک پنجم آن را به عنوان خمس می پردازد و بقیه را برای خود نگه می دارد. اگر کسی به واسطه زیاده روی، بیشتر از مخارج عرفی خرج کرده باشد باید خمس مقدار زیادی  را بدهد و نیز اگر به واسطه قناعت، چیزی از مخارج سال زیاد بیاورد، باید خمس آن را پرداخت کند.

خمس بر چه کسی واجب است؟

بر هر کس که درآمدی اضافه بر مخارج دارد، به عبارت دیگر بر هر کس که یکی از موارد هفتگانه خمس را دارد خواه بالغ باشد یا نباشد[51] واجب است که سال خمسی داشته باشد اما پرداخت آن پس از بلوغ واجب است. پس بر کارگر، کارمند، کارخانه دار، کشاورز، کاسب و ... واجب است که برای خود، حساب سال خمسی داشته باشند.

موضوع

مسئله

سال خمسی چیست؟

زمانی که انسان، اولین درآمد خود را کسب می کند[52] ابتدای سال خمسی اوست و زمانی که یک سال از اولین درآمدش گذشت واجب است که خمس باقیمانده اموال خود را بپردازد.

اگر نتوانیم خمس اموال خود را حساب کنیم

ممکن است کسی چند سال از اولین درآمدش بگذرد اما خمس اموال خود را نداده باشد و حال بخواهد این واجب را انجام دهد اما نتواند خمس اموال خود را حساب کند و یا ممکن است با توجه به اینکه احکام خمس، کمی مشکل است نتواند خمس اموال خود را حساب کند در این صورت چه باید کرد؟

راه حل

در چنین حالتی می توانیم لیست تمامی اموال منقول و غیر منقول خود را اعم از منزل مسکونی، مغازه، پول نقد، طلبکارها و ... بنویسیم و نزد نماینده مرجع تقلید برویم تا خمس اموالمان را با توجه به شئونات و شرایط خانوادگی و احکام خاص مرجع تقلیدمان حساب کند.

چند مسئله

* احکام خمس بسیار متنوع است و تحت شرایطی خاص و با توجه به نظر مرجع تقلید مورد نظر، بر اموال ما خمس تعلق می گیرد بنابراین ممکن است بسیاری از اموال ما خمس تعلق نگیرد.

* تا وقتی که خمس مال خود را نداده ایم نمی توانیم از آن استفاده کنیم هر چند قصد دادن خمس آن را داشته باشیم.

* پول خمس در دو مورد مصرف می شود:

1- نصف آن را که سهم امام زمان است باید به مرجع تقلید یا نماینده او بدهیم.

2- نصف دیگر را با اجازه مرجع تقلید باید به سید فقیری داد که دارای شرایط باشد.

موضوع

مسئله

مقدمه

روزانه برای همه ما اتفاق می افتد که برای رفع نیازهای خود چیزی بخریم یا بفروشیم آیا می تواند هر چیزی را خرید یا فروخت و یا آنکه خرید و فروش باید تحت ضوابط خاصی باشد؟

دین ما برای خرید و فروش هم، احکام واجب و حرام دارد و واجب است تا حدی که احتیاج است با این احکام آشنا شویم.

خرید و فروش حرام

در چند مورد، خرید و فروش حرام است:

1. خرید و فروش چیزهایی که معمولاً در کار حرام استفاده می شود مثل وسایل قمار بازی

2. خرید و فروش کتابهایی که انسان را گمراه می کند و همچنین فیلمهای مبتذل

3. خرید و فروش چیزی که انسان مالک آن نیست.

دو مسئله مهم

* فروختن جنسی که به طور مخفیانه با چیز دیگر مخلوط شده حرام است مثل شیر مخلوط به آب

* ربا در خرید و فروش اجناسی که با وزن یا پیمانه فروخته می شود و همچنین ربای در قرض حرام است.

مثال اول: معامله 10 کیلوگرم از یک نوع برنج مرغوب با 12 کیلوگرم از نوع پست تر از آن، حرام است.

مثال دوم: کسی پنج هزار تومان به دیگری قرض بدهد به شرط آنکه پس از مدتی شش هزار تومان پس بگیرد، حرام است

آیا می توان معامله را به هم زد؟

در بعضی موارد خریدار یا فروشنده می تواند معامله را به هم بزند.

-* در صورتی که خریدار و یا فروشنده در معامله گول خورده و ضرر مهمی کرده باشد.

* در صورتی که خریدار بعد از معامله بفهمد کالایی که خریده معیوب بوده است.

موضوع

مسئله

نقد و نسیه

در بسیاری موارد، فروشنده ها در معاملات روزمره، اجناس خود را به دو صورت نقد و نسیه می فروشند و معمولاً قیمت نسیه را بیشتر از نقد ذکر می کنند این نوع معاملات دو صورت دارد:

الف- اگر فروشنده بگوید: « این جنس را نقداً به قیمت هزار تومان می فروشم و به صورت نسیه هر مدتی که بگذرد سود آن را می گیرم» حرام است.

ب- اگر فروشنده هم مبلغ نسیه را و هم مدت آن را معین کند و بگوید: « این جنس را به صورت نقدی به هزار تومان و به صورت نسیه یک ساله هزار و دویست تومان می فروشم» اشکالی ندارد و حلال است

وام بانکی

شرط مبغلی معین در مدتی معین در بانک گذاشتن برای وام دادن در حکم رباست و جایز نیست.

موضوع

مسئله

اجاره

در قراردادهای اجاره خانه معمول است که مبلغی را به عنوان پول پیش به صاحبخانه می دهند و خانه را به عنوان رهن می گیرند و مقداری هم اجاره می دهند؛ این نوع قرارداد دو حالت دارد:

* اگر خانه را به مبلغی معین اجاره کنند و در ضمن آن شرط کنند که مستاجر مبلغی را به عنوان قرض الحسنه به صابخانه بدهد حلال است.

* اما اگر مستاجر پول پیش را بدهد و شرط کند که در مقابل پول پیش اجاره کمتری بدهد ربا است و حرام است.

شرط بندی

معمولاً مردم در بعضی از کارها بین یکدیگر شرط بندی می کنند. مثلاً اگر در یک مسابقه هر طرف بازنده شد به طرف دیگر یک وعده غذا بدهد. در این نوع شرط بندی ها طرفی که می بازد واجب نیست وعده غذا را بدهد.

موضوع

مسئله

مقدمه

امام علی (ع) می فرمایند:

« امتهایی که پیش از شما بودند همین که آلوده به گناهان شدند و علما و پیشوایان دینی، آنان را از این گناهان و مفاسد بازنداشتند، آنان هم به گناهان خویش افزودند و گرفتاریهای عظیمی پیدا کردند. پس شما امر به معروف و نهی از منکر کنید و بدانید که عمل به این دو وظیفه بزرگ، نه اجل کسی را نزدیک می کند و نه روزی کسی را از بین می برد.»

یکی از مهمترین واجبات الهی دین اسلام، امر به معروف و نهی از منکر است.

آنچه که پس از تشکیل جوامع اسلامی، همواره باعث انحطاط و ضعف جامعه شده است ترک این دو واجب الهی است. بنابراین باید در جامعه اسلامی خود، این دو واجب را زنده کنیم تا ارزشهای اسلامی جامعه مان کمرنگ نشود.

چو می بینی که نابینا و چاه است

                                               اگر خاموش بنشینی گناه است

معروف و منکر چیست؟

تمام اعمالی که در دین ما واجب است، معروف هستند و تمام محرمات، منکر هستند. بنابراین امر به معروف در یک معنای کلی یعنی واداشتن دیگران به انجام واجبات الهی و نهی از منکر یعنی منع دیگران از انجام محرمات الهی.

موضوع

مسئله

شرایط امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر با چند شرط واجب است و اگر این شرایط موجود نباشد واجب نیست.

این شرایط عبارتند از:

1. باید مطمئن باشیم که آنچه شخص گناهکار انجام می دهد حرام است و یا آنچه ترک می کند واجب است.

2. باید احتمال دهیم که امر یا نهی در او اثر می گذارد پس اگر بدانیم که تاثیر ندارد واجب نیست.

3. شخص گناهکار بخواهد کار خود را تکرار کند.

4. امر و نهی باعث ضرر جانی یا آبرویی یا مالی قابل توجه نشود.

چگونه امر به معروف و نهی از منکر کنیم؟

امر به معروف و نهی از منکر مراتبی دارد. هر کدام از این مراتب که موثر بود نباید مرتبه بعدی را انجام داد.

مراتب امر به معروف و نهی از منکر عبارتند از:

اول: باید با رفتار خود مثل روبرگرداندن از او یا عبوس کردن چهره به او بفهمانیم که کار او اشتباه است.

دوم: به وسیله زبان به او بگوییم.

سوم: با استفاده از زور، او را به انجام واجب و ترک حرام وادار کنیم.

نکته مهم

در نهی از منکر، زخمی کردن یا کشتن گناهکار بدون اجازه حاکم شرع جایز نیست مگر اینکه منکر از اموری باشد که اهمیت زیادی دارد مثل آنکه کسی بخواهد انسان بی گناهی را بکشد و جلوگیری از او بدون مجروح کردن یا کشتن وی ممکن نباشد.

موضوع

مسئله

اشیاء پیدا شده

گاهی اتفاق می افتد که چیزی را پیدا کنیم در این صورت با آن شیء پیدا شده، چه باید کرد؟

اول: باید بدانیم که بهتر است آن شیء را بر نداریم چرا که برداشتن آن مکروه است.

دوم: در صورتی که آنرا برداشتیم اگر علامتی نداشته باشد و چیز با ارزشی باشد باید از طرف صاحبش صدقه دهیم.

سوم: اگر نشانه ای داشته باشد و صاحبش معلوم باشد باید به او برگردانیم.

چهارم: اگر نشانه ای داشته باشد ولی صاحبش معلوم نباشد در صورتی که چیز کم ارزشی باشد مثل یک خودکار، می توانیم آن را برای خود برداریم اما اگر ارزش زیادی داشته باشد باید تا یک سال اعلام کنیم بعد اگر صاحبش پیدا نشد می توانیم از طرف صاحبش صدقه بدهیم یا نگهداری کنیم که هر وقت صاحبش پیدا شد به او بدهیم و اگر صدقه دادیم و بعداً صاحبش پیدا شد و به ثواب صدقه راضی نشد عوض آن را به او می دهیم و ثواب صدقه به ما می رسد.

موضوع

مسئله

مقدمه

یکی از مسائلی که کمتر مورد توجه است رعایت احکام محرم و نامحرم است.

خداوند متعال برای روابط فردی مسلمانان با یکدیگر حریمهایی قرار داده است و بر ما واجب است که این حریمها را بشناسیم و چشمان خود را از محرمات الهی حفظ کنیم.

نامحرم به چه کسی گفته می شود؟

نامحرم کسی است که نگاه کردن به بدن او ( به جز موارد استثناء) حرام است. بنابراین محرم کسی است که در نگاه کردن به او محدودیت کمتری وجود دارد ( مثل: مادر، خواهر، خاله، عمه).

چند مسئله

* نگاه کردن به بدن محرم ( مثل مادر و خواهر) به جز عورت، جایز است البته در صورتی که قصد لذت و ترس از به گناه افتادن، نباشد

* کسی که به خاطر نداشتن همسر به حرام می افتد، واجب است که ازدواج کند.

* نگاه کردن به بدن نامحرم به جز صورت و دستها تا مچ، حرام است.

* اگر کسی با قصد لذت به دیگران نگاه کند چه محرم باشد و چه نامحرم، مرتکب حرام شده است، به جز نگاه کردن زن و شوهر به یکدیگر

موضوع

مسئله

چه کسانی بر مردها محرمند؟

تمام زنها بر پسرها و مردها نامحرمند به جز افراد زیر:

1. مادر و مادر بزرگ             2- خواهر        3. برادر زاده ( دختر برادر)

4. همسر                   5. عروس                 6. زن بابا

7. خاله ( خاله خود انسان و خاله پدر و مادر)

8. مادر زن و مادرِ مادر زن و مادرِ پدر زن

9. دختر و دخترِ دختر ( نوه) و دخترِ پسر

10. خواهر زاده ( دختر خواهر)

11. عمه ( عمه خود انسان و عمه پدر و مادر)

12. دخترِ همسر و نوه همسر

چه کسانی بر زنها محرمند؟

1. شوهر             2. پدر و پدر بزرگ             3. برادر

4. پسر و پسرِ فرزند ( نوه)        5. داماد     6. برادر زاده ( پسر برادر)

7. خواهر زاده ( پسر خواهر)

8. عمو( عموی خود و عموی پدر و مادر)

9. دایی( دایی خود و دایی پدر و مادر)

10. پدر شوهر و پدرِ پدر شوهر و پدرِ مادرِ شوهر

11. پسرِ شوهر و نوه شوهر

12. شوهر مادر ( ناپدری)

موضوع

مسئله

مقدمه

یکی از عبادات اجتماعی در اسلام، حج است. هر ساله هزاران نفر از مسلمانان از نقاط مختلف جهان به مکه می روند تا این واجب الهی را به جا آورند.

حج بر چه کسی واجب است؟

بر هر کس که دارای شرایط زیر باشد واجب است که در طول عمر خود یک بار به حج برود:

1. عاقل باشد

2. بالغ باشد.

3. رفتن به حج باعث انجام کار حرام و یا ترک واجبی که مهمتر از حج است، نشود.

4. مستطیع باشد.

مستطیع کیست؟

مستطیع به کسی گویند که چند شرط داشته باشد از جمله:

* خرج سفر حج را داشته باشد.

* سلامتی جسمی داشته باشد.

* مخارج خانواده خود را داشته باشد.

* پس از برگشتن از سفر حج، برای زندگیش در آمد کافی داشته باشد.

وسعت احکام حج

واجبات و محرمات حج بسیار زیادند و کسانی که به حج می روند باید قبل از سفر با احکام حج آشنا شوند؛ این احکام در کتابهایی که معمولاً با عنوان «مناسک حج» چاپ می شوند، وجود دارد.

موضوع

مسئله

مقدمه

پایان کار همه ما در این دنیا مرگ است. در دین ما برای مرده و اطرافیان او احکامی وجود دارد که به ترتیب ذکر می شود.

کسی که در حال مردن است

اگر کسی که در حال مردن باشد بر اطرافیان او واجب است که او را به پشت بخوابانند طوری که کف پاهایش رو به قبله باشد.

دست زدن به بدن مرده

وقتی کسی بمیرد و بدنش کاملاً سرد شده باشد و غسلش نداده باشند اگر دیگران به بدن او دست بزنند یا با او تماس بدنی داشته باشند واجب است که غسل مس میت کنند ولی بعد از آنکه مرده را غسل دادند دست زدن به او غسل ندارد.

دست زدن به عضو قطع شده بدن

گاهی ممکن است که عضوی از بدن انسان زنده، قطع شود. اگر آن عضو قطع شده استخوان داشته باشد در صورتی که با آن تماس بدنی داشته باشیم واجب است که غسل مس میت کنیم ولی اگر استخوان نداشته باشد دست زدن به آن غسل ندارد.

موضوع

مسئله

غسل دادن میت

واجب است که انسان مرده را سه بار غسل دهیم:

اول: به وسیله آبی که با سدر مخلوط شده است.

دوم: به وسیله آبی که با کافور مخلوط شده است.

سوم: به وسیله آب خالص

کفن کردن میت

بعد از غسل دادن مرده، واجب است که او را کفن کنیم یعنی با سه قطعه پارچه که آنها را لنگ، پیراهن و سرتاسری می گویند بپوشانیم.

نماز میت

بعد از کفن کردن و قبل از آنکه مرده را دفن کنند واجب است که بر او نماز بخوانند. نماز میت شیوه خاصی دارد که در رساله ها آمده است.

دفن میت

پس از خواندن نماز میت، آخرین کار آن است که مرده را در قبر بگذاریم و با خاک بپوشانیم.

نکته مهم

شکافتن قبر مسلمان به طوری که بدنش ظاهر شود حرام است ولی اگر بدنش از بین رفته باشد و خاک شده باشد اشکالی ندارد. اما شکافتن قبر شهدا و علما در هر صورت حرام است.

موضوع

مسئله

مقدمه

در جامعه امروز ما موسیقی رواج زیادی یافته است. دین اسلام در مورد موسیقی احکام خاصی دارد هر چند اهل بیت « علیهم السلام» هیچ گاه پیروان خود را به نواختن و یا شنیدن موسیقی تشویق نکرده اند و حتی موسیقی حلال را توصیه نکرده اند.

ملاک حرام بودن موسیقی

آنچه در مورد موسیقی مسلم است آن است که گوش دادن، نواختن، یادگیری و یاد دادن موسیقی مطرب ( موسیقی طرب آور مخصوص رقص) حرام است

موسیقی مطرب چیست؟

موسیقی مطرب همان است که مناسب مجالس جشن و عروسی است و معمولاً در این گونه مجالس برای بی بند و باری و رقص استفاده می شود.

تشخیص موسیقی مطرب

تشخیص اینکه فلان موسیقی، مطرب است یا نه بر عهده خود شخص است. بنابراین:

1. حلال یا حرام بودن موسیقی، ربطی به سنتی یا جدید بودن آن ندارد پس ممکن است موسیقی سنتی هم در بعضی موارد حرام باشد.

2. حلال یا حرام بودن موسیقی، ربطی به مجاز یا غیر مجاز بودن آن از طرف وزارت ارشاد ندارد پس ممکن است در بعضی موارد موسیقی هایی که از طرف وزارت ارشاد مجوز می گیرد هم حرام باشد.

3. حرام بودن موسیقی، ربطی به پخش شدن یا نشدن آن از صدا و سیما ندارد پس ممکن است در بعضی موارد موسیقی پخش شده از صدا و سیما هم حرام باشد.

موضوع

مسئله

بدحجابی

موارد زیر در مورد حجاب زنان در مقابل نامحرم حرام است:

1. با آرایش به کوچه و خیابان آمدن

2. پوشیدن لباس نازک و بدن نما و لباس تنگ

3. بیرون گذاشتن موهای سر از زیر روسری

جواهران زن

النگوی طلا که زنان به عنوان زینت در دست خود می کنند باید از نامحرم پوشانده شود.

رقص

رقصیدن در هر جا برای هر کس باشد حرام است مثل رقصیدن در جشن ها و عروسی ها. فقط رقصیدن زن برای شوهرش آن هم دور از چشم دیگران حلال است.[53]

تراشیدن ریش

بنا بر احتیاط واجب تراشیدن ریش حرام است و فرقی ندارد که با تیغ بتراشد یا آنکه با ماشین، طوری تراشیده شود که مانند تیغ باشد. همچنین دستمزدی را که آرایشگر ها برای تراشیدن ریش می گیرند حرام است.

ساخت مجسمه

ساختن مجسمه چیزهایی که روح دارند مثل انسان و حیوان حرام است، اما خرید و فروش و نگهداری آن اشکالی ندارد.

موضوع

مسئله

وفای به نذر

در میان مردم مخصوصاً زنان مرسوم است که برای برآورده شدن حاجاتشان چیزی را نذر می کنند مثلاً نذر می کنند که اگر مریضم خوب شد فلان مبلغ را صدقه بدهم. آیا این گونه نذرها قبول است و وفای به آن واجب است؟

جواب

در نذر باید صیغه نذر خوانده شود چه عربی و چه فارسی. صیغه نذر به فارسی چنین است. مثلاً بگوییم:

« اگر مریضم خوب شد بر عهده من است برای خدا که هزار تومان صدقه بدهم». در این صورت نذر او صحیح و وفای به آن واجب است. اما  اگر به صورت دیگری نذر کرده باشد صحیح نیست و عمل به آن واجب نیست.

نکته مهم

صیغه نذر را باید به زبان گفت و نیت قلبی آن کافی نیست.

دیدن فیلمهای خارجی و ایرانی

نگاه کردن به فیلمهای خارجی که از تلویزیون پخش می شود و بعضی فیلمهای ایرانی که زنان در آن، حیا و حجاب مناسبی ندارند اگر به قصد لذت باشد و شخص به گناه بیافتد حرام است.